Świat wartości sennika ludowego

• Authors: Niebrzegowska Stanisława

Title variants

EN

THE WORLD OF VALUES BEHIND THE FOLK GENRE OF MINIMAL TEXT INCLUDING DREAM IMAGE AND ITS EXPLANATION

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W tekstach sennika ludowego zawarty jest świat wartości nosiciela kultury ludowej. Daje się on rekonstruować poprzez uchwycenie systemu opozycji. Ogólnie, to, co żywe, młode (nowe, świeże), jasne (białe), czyste, tłuste, dojrzałe, całe, zdrowe, ubrane, surowe i metalowe, objaśniane jest jako coś dobrego, z konkretyzacją jako życie, zdrowie, młodość, bogactwo, urodzaj, zgoda, miły gość, szczęście, radość. Z kolei to, co martwe, stare (czerstwe), ciemne (czarne), brudne, chude, niedojrzałe, niecałe, chore, nagie, gotowane, papierowe, na jawie wyjawiane jest jako coś niedobrego, a szczegółowiej jako śmierć, choroba, starość, nędza, nieurodzaj, kłótnia, zbędny gość, nieszczęście, smutek itd. Na szczycie otrzymywanej po stronie wykładni sennika „drabiny wartości” sytuują się wartości praktyczne, związane z zabezpieczeniem podstawowych potrzeb egzystencjalnych. Sennik zatem potwierdza tezę, że w centrum ludowego świata wartości jest życie i jego ochrona.

EN

In the folk genre of minimal texts which include dream images and their explanations one can find the world of values shared by members of the folk culture. It can be reconstructed by capturing a system of oppositions. In general, something which is alive, young (new, fresh), light (white), clean, fat, ripe, undivided, healthy, dressed, raw and made of metal is explained as something good, or in more concrete terms as life, health, young age, wealth, bumper harvest, mutual understanding, a welcome guest, happiness, joy. On the other hand, what is dead, old (stale), dark (black), dirty, thin, unripe, divided, ill, naked, cooked, or made of paper, is manifested in reality as something bad, more specifically as death, illness, old age, poverty, bad crops, quarrel, an unwelcome guest, unhappiness, sorrow etc. At the top of the “ladder of values” extracted from the genre of minimal texts which include dream images and their explanations one can find practical values, connected with securing the basic existential needs. The analysis of the explanations, then, corroborates the hypothesis that in the centre of the folk model of values there is life and its protection.

Keywords

PL

sennik ludowy; świat wartości nosiciela kultury ludowej; wartości praktyczne; centrum ludowego świata wartości; życie i jego ochrona; opozycje

EN

folk dream book; the carrier of culture’s world of values; practical values; the centre of the folk world of values; life and its protection; oppositions

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1996
• Volume: 8
• Pages: 99–112

Contributors

author

Niebrzegowska Stanisława

References

• Adamowski J., 1986, O semantyce góry, „Akcent” nr 4, s. 40 47.
• Bartmiński J., 1985, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki, [w:] Z zagadnień frazeologii polskiej i słowiańskiej III, s. 27-28.
• Bartmiński J., Niebrzegowska S., 1994, SŁOŃCE. Artykuł hasłowy do SLSJ (wersja maszynopisowa).
• Gołaszewska M., 1990, Istota i istnienie wartości. Studium o wartościach estetycznych na tle sytuacji aksjologicznej, Warszawa.
• Ingarden R., 1970, Czego nie wiemy o wartościach, [w:] Studia z estetyki, t. 3, Warszawa.
• Ivanov V. V., Toporov V. N., 1965, Slavjanskije jazykovyje modelirujuščie semiotičeskije sistemy (drevnij period), Moskva, s. 63-184.
• Ivanov V. V., Toporov V. N., 1974, Issledovanija w oblasti slovjanskih drevnostej, Moskva.
• Kloska G., 1975, Pojęcie wartości w teorii i badaniach empirycznych w socjologii, „Studia Socjologiczne” t. 59, nr 4.
• Lipiec J., 1981, U podstaw systemu wartości, [w:] Ontologia wartości. Pod red. J. Lipca, Lublin, s. 24-27.
• Majer-Baranowska U., 1995, WODA. Artykuł hasłowy do SLSJ (wersja maszynopisowa).
• Pajdzińska A., 1988, Udział konotacji leksykalnej w motywacji frazeologizmów, [w:] Konotacja. Praca zbiorowa pod red. J. Bartmińskiego, Lublin, s. 67-82.
• Pajdzińska A., 1991, Wartościowanie we frazeologii, [w:] Język a kultura, t. 3. Pod red. J. Puzyniny i J. Anusiewicza, Wrocław, s. 15-28.
• Puzynina J., 1984, Problemy aksjologiczne w językoznawstwie, „Poradnik Językowy” nr 9-10, s. 539-559.
• Puzynina J., 1989, Jak pracować nad językiem wartości?, [w:] Język a kultura, t. 2. Pod red. J. Puzyniny i J. Bartmińskiego, Wrocław, s. 185 198.
• Puzynina J., 1992a, Język wartości, Warszawa.
• Puzynina J., 1992b, O wartościach i wartościowaniu, [w:] Wartościowanie w języku i tekście na materiale polskim i niemieckim. Pod red. G. Falkenberga, N. Friesa i J. Puzyniny, Warszawa, s. 45- 56.
• Puzynina J., 1993, O znaczeniu wartości, [w:] Studia nad nazwami wartości. Pod red. J. Bartmińskiego i M. Mazurkiewicz-Brzozowskiej, Lublin, s. 9-21.
• Scheler M., 1921, Der Formalismus in der Ehik und die materiale Wertethik, Halle.
• Styk J., 1988, Ewolucja, chłopskiego systemu wartości. Analiza historyczno-porównawcza, Lublin.
• Szadura J., 1994, OGIEŃ. Artykuł hasłowy do SLSJ (wersja maszynopisowa).
• Szadura ,1., 1995, POGODA. Artykuł hasłowy do SLSJ (wersja maszynopisowa).
• Thomas W., Znaniecki F., 1976, Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1 — Organizacja grupy pierwotnej. Uwagi wstępne Józef Chałasiński, Jan Szczepański. Tłum. Maryla Metelska, Warszawa.
• Tomicki R., 1981, Religijność ludowa, [w:] Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2. Pod red. M. Biernackiej, M. Frankowskiej, W. Paprockiej, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź, s. 29-70.
• Trębicki J., 1973, Etyka Maxa Schelera, Warszawa.
• Wojtyła K., 1986, Wykłady lubelskie, Lublin.
• Zaron Z., 1985, Wybrane pojęcia etyczne w analizie semantycznej (Kochaj bliźniego swego), Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź.