Kierunki badań socjologów polskich i niemieckich na Warmii i Mazurach w XX i na początku XXI wieku

• Authors: Małłek Janusz

Title variants

EN

Distinct Research Periods of Polish and German Sociologists in the Warmian and Mazurian Region from the Post-War Era to the Beginning of the XXI Century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor artykułu analizuje kilka faz badań socjologicznych prowadzonych przez socjologów na Warmii i Mazurach w minionym 70-leciu. W latach 1948 – 1949 były to badania terenowe zespołu prof. Stanisława Ossowskiego, koncentrujące się na poczuciu świadomości narodowej wśród ludności autochtonicznej. Druga faza badań socjologicznych na Warmii i Mazurach przypada na lata po Polskim Październiku aż do utworzenia w roku 1961 Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, który zatrudnił profesjonalnych socjologów. W wyniku ich prac w latach 1961 – 1989 powstało wiele wartościowych monografii poświęconych tworzeniu się nowych więzi społecznych na Warmii i Mazurach, a wśród nich szczególne miejsce zajmują prace Andrzeja Saksona z Instytutu Zachodniego w Poznaniu. Ostatnia faza badań to okres od roku 1989, po zmianie ustrojowej w Polsce, do chwili obecnej. Ze środków Fundacji Volkswagena zrealizowano w latach 1996 – 2000 wspólny polsko-niemiecki projekt badawczy oparty na badaniach terenowych pt. „Społeczna konstrukcja ojczyzny na Mazurach”. Dzięki inicjatywie prof. Roberta Traby powrócono w latach 2005 – 2007 do badań, które prowadził zespół prof. Ossowskiego i opublikowano kilka tomów ukazujących złożoność problematyki pogranicza kulturowego polsko-niemieckiego tak wyraźnie zarysowanego na Warmii i Mazurach. Artykuł metodologiczny prof. Adama Sosnowskiego, na który powołuje się autor niniejszego artykułu, może być drogowskazem dla prowadzenia badań nad społecznością wielokulturową zwłaszcza na Warmii i Mazurach.

EN

The author investigates distinct periods of sociological research carried out in the Warmian an Mazurian district within the past seven decades. The first step, field studies implemented by a research team under prof Stanisław Ossowski (1948/49) focussed on the ethnic consciousness/ identity among the local autochthonous population. The second phase of sociological research in the Warmian and Mazurian region encompasses the years after the Polish October, otherwise known as the Polish thaw, to the foundation of the Wojciech Kętrzyński Centre for Scientific Research, which contracted professionnal sociologists. Their work yielded many significant monographs dedicated to the development of new social bonds in the Warmian and Mazurian region. A key position among these works take the publications of Andrzej Sakson from the Western Institute in Poznań. The final phase was initiated by the political changes in 1989 and lasts to the present day. Backed up by financial means of the Volkswagenstiftung the joint Polish-German field study „Social construction of Heimat In Mazuria” could be implemented in the years between 1996–2000. Motivated by the initiative of Prof. Traba the work of Prof. Ossowski and his research team was resumed in the years 2007–2009 and several scientific volumes that show the complexity of Polish-German cultural issues which are so apparent in a border region like Mazuria could be submitted to the public. Prof. Adam Sosnowski’s scientific publication which constitutes the primary source of this paper can be considered a signpost for future scientific research on multicultural societies, particularly in the Warmian and Mazurian region.

Keywords

PL

Socjolodzy polscy; socjolodzy niemieccy; Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego,; świadomość narodowa; więź społeczna; społeczeństwo wielokulturowe; pogranicze kulturowe; autochtoni; Warmiacy; Mazurzy

EN

Polish sociologists; German sociologists; Wojciech Kętrzynski Center for Scientific Research; ethnic/national identity; social bonds; multicultural society; cultural borderland; autochthon population; Warmians; Mazurians

• Publisher: Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP
• Journal: Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne
• Year: 2015
• Issue: 2
• Pages: 65-76

Dates

published

2015-05-20

Contributors

author

Małłek Janusz

• Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP w Olsztynie

References

• Beba B., Tradycja drobnomieszczańska w społeczności małomiasteczkowej Lidzbarka Welskiego, Pojezierze, Olsztyn 1982.
• Domagała B., Mniejszość niemiecka na Warmii i Mazurach: rodowód kulturowy, organizacja, tożsamość, „Rozprawy i Materiały OBN im. W. Kętrzyńskiego” nr 160, Olsztyn 1996.
• Domagała B., Ukraińcy na Warmii i Mazurach: studium procesów asymilacji, „Rozprawy i Materiały OBN im. W. Kętrzyńskiego” nr 246, Olsztyn 2009.
• Holz A., Fantazus. Kompletne wydanie w oryginalnej wersji niemieckiej z lat 1898 – 1899 i w przekładzie na język polski, [tłum., posłowie] K.D. Szatrawski, Stowarzyszenie im. Arno Holza dla Porozumienia Polsko-Niemieckiego, Kętrzyn 2013.
• Holz A., Schlaf J., Śmierć. [oprac.] S.J. Parda, Stowarzyszenie im. Arno Holza dla Porozumienia Polsko-Niemieckiego, Kętrzyn 2013.
• Hunecke B., Im Augenblick zieht sich jeder in sein Nest zurück”. Persönliche Netzwerke und Ethnizität. Krisenbewaltigungsstrategien von Frauen im ländlichen Masuren (Nordostpolen), Bielefeld 1999.
• Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1972.
• Kętrzyński W., Z księgi pieśni człowieka niemczonego, [wstęp i oprac.] A. Wakar, Wydawnictwo „Pojezierze”, Olsztyn 1980.
• Kielar M.B., Symboliczne zawłaszczanie indywidualnych przestrzeni życiowych jako sposób tworzenia małych ojczyzn, praca doktorska 2000.
• Licharewa Z., Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Wydawnictwo „Pojezierze”, Olsztyn 1962.
• Łukowski W., Społeczne tworzenie ojczyzn. Studium tożsamości Mazur, Wydawnictwo „Scholar”, Warszawa 2002.
• Murawska-Koprowska H., Ruciane-Nida. Kształtowanie się społeczności uprzemysłowionego miasteczka, „Rozprawy i Materiały OBN im. W. Kętrzyńskiego” nr 96, Olsztyn 1985.
• Mydlak M., Aktywność społeczno-kulturalna pracowników PGR na przykładzie województwa olsztyńskiego, „Rozprawy i Materiały OBN im. W. Kętrzyńskiego” nr 105, Olsztyn 1986.
• Nahrstedt W., Łukowski W., Schönemann T., Mazury: w poszukiwaniu wizerunku regionu?, Wydawnictwo „Scholar”, Warszawa 1998.
• Nowakowski S., Sylwetki polskich uczonych, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1992.
• Olsztyn 1353 – 2003, [red.] S. Achremczyk, W. Ogrodziński, OBN im. W. Kętrzyńskiego, Olsztyn 2003.
• Olsztyn 1945 – 2005. Kultura i nauka, [red.] S. Achremczyk, W. Ogrodziński, OBN im. W. Kętrzyńskiego, Olsztyn 2006.
• Przeszłość zapamiętana. Narracje z pogranicza. Materiały pomocnicze do analizy polsko-niemieckich stosunków narodowościowych na przykładzie warmińskiej wsi Purda Wielka, [red.] R. Traba, A. Sakson, Borussia, Olsztyn 2007.
• Purda 1900 – 2006. Portret wsi, [red.] M. Kardach, J. Pilecki, E. Traba, Borussia, Olsztyn 2008.
• Sakson A., Dziennik Stanisława Ossowskiego. Z badań socjologicznych na Warmii i Mazurach w 1948 r., „Przegląd Zachodni” 1986, nr 1.
• Sakson A., Mazurzy społeczność pogranicza, Instytut Zachodni, Poznań 1990.
• Sakson A., Od Kłajpedy do Olsztyna. Współcześni mieszkańcy byłych Prus Wschodnich. Kraj Kłajpedzki. Obwód Kaliningradzki. Warmia i Mazury, Instytut Zachodni, Poznań 2011.
• Sakson A., Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach 1945 – 1957, Instytut Zachodni, Poznań 1998.
• Sakson A., Tajny plan wysiedlenia ludności rodzimej (mazurskiej) z 1952 r. w świetle dokumentów Archiwum Akt Nowych w Warszawie, [w:] Mniejszości narodowe w Polsce, [red.] Z. Kurcz, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997.
• Sikorski J., Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego 1961 – 1986, Olsztyn 1984.
• Sosnowski A., Strategie badań jakościowych w badaniu społeczności wielokulturowej z zastosowaniem arkusza dyspozycji do ukierunkowanego, pogłębionego wywiadu, „Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy. Nauki Społeczne” 2012, nr 4.
• Szczepański J., Elementarne pojęcia socjologii, Warszawa 1972.
• Szwengrub L.M., Badania socjologiczne w województwie olsztyńskim, [w:] Stany i potrzeby nauk społecznych na Warmii i Mazurach, „Rozprawy i Materiały OBN im. W Kętrzyńskiego” nr 13, Olsztyn 1966.
• Szwengrub L.M., Grupa staroobrzędowców w powiecie Mrągowo, woj. olsztyńskie, „Euhumer. Przegląd religioznawczy” 1958, nr 1.
• Szwengrub L.M., Podjęcie badań socjograficznych na Warmii i Mazurach, „Przegląd Zachodni” 1958, nr 1.
• Szyfer A., Przemiany społeczno-kulturowe na wsi warmińskiej w latach 1945 – 1970, Wydawnictwo „Pojezierze”, Olsztyn 1971.
• Szyfer A., Społeczność i kultura małego miasta. Studium na przykładzie Rynu, Wydawnictwo „Pojezierze”, Olsztyn 1982.
• Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy – między polskością a niemieckością, [red.] A. Sakson, Instytut Zachodni, Poznań 2008.
• Tomkiewicz R., Życie codzienne mieszkańców powojennego Olsztyna 1945 – 1956, „Rozprawy i Materiały OBN im. W. Kętrzyńskiego” nr 213, Olsztyn 2003.
• Traba R., „Wschodniopruskość”. Tożsamość regionalna i narodowa w kulturze politycznej Niemiec, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań – Warszawa 2006.
• Traba R., Kraina tysiąca granic. Szkice o historii i pamięci, Borussia, Olsztyn 2003.
• Wagner M., „Wir waren alle Fremde”. Die Neuformierung dörflichen Geselschaft in Masuren seit 1945, Bielefeld 2001.
• Wakar A., Olsztyn, dzieje miasta, Radio Wa-Ma, Olsztyn 1997.
• Wąs G., Rozmowy chrześcijańskie w nurcie reformacji. Legniccy i pruscy ewangelicy wobec wczesnoreformacyjnych problemów, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2011.
• Wincławski W., Słownik biograficzny socjologii polskiej, t. III, Wydawnictwo UMK, Toruń 2007.
• Żyromski S., Rozwój ludności Olsztyna w latach 1945 – 1961, Wydawnictwo „Pojezierze”, Olsztyn 1964.

Identifiers

ISSN

2084-1140