Organizm, ciało, tożsamość, technika

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Czy poznaliśmy żywy byt, organizm i tożsamość somatyczną na tyle, by ustrzec się redukcjonizmu: idealistycznego – w gnozie i filozofii, fizykalistyczno- biologistycznego – w nauce? Historia badań nad ludzkim, nieludzkim, a w ostatnim czasie – także postludzkim ucieleśnieniem jest zadziwiająco długa, zważywszy dominację ducha nad ciałem w europejskiej filozofii człowieka. Autorzy artykułów zamieszczonych w sekcji Organizm, ciało, tożsamość, technika dowodzą, że tożsamość ludzka i osobowa mają podłoże organiczne, a ciało, które posiadamy, jest również ciałem, którym jesteśmy. To idea, która łączy Maurice’a Merleau-Ponty’ego z Akwinatą. Inicjuje ona postdualistyczny i nonredukcjonistyczny paradygmat w poprzek konwencjonalnej granicy, oddzielającej filozofię od nauki – przynajmniej w zamyśle Hansa Jonasa, który przybliża jeden z artykułów. Idea ta pozwala też sensownie pytać o to, czy ludzka i osobowa tożsamość mogą być zachowane w obliczu rewolucji technologicznej. Być może allotransplantacja jest ostatnią z technik, które nie naruszają ludzkiej tożsamości cielesnej, choć silnie nią wstrząsają – stanowią bowiem materializację tzw. intercielesności. Z kolei zaawansowane technologie wytwarzają humanoidalne imitacje żywego ludzkiego bytu bądź rozstanie z ciałem na rzecz wzmożonych, quasi-zmysłowych doznań przy jednoczesnym odebraniu postczłowiekowi ludzkiego potencjału wolnościowego i performatywnego. W tym wypadku nie wystarczą już kategorie postdualistyczne. Posthumanizm niesie ze sobą nową ambiwalencję. Efekty badań prezentujemy w sześciu studiach. Pierwsze z nich pt. Organizm i wolność. Filozofia życia i nauk o życiu (autorstwa Ewy Nowak, UAM i Roberto Franzini Tibaldeo, Université Catholique de Louvain la Neuve) omawia postdualistyczną ontologię żywego, organicznego bytu według Hansa Jonasa. Zawarte w nim wątki filozoficzno-biologiczne (a także wątek niepełnosprawności i jej postkonwencjonalizacji z artykułu trzeciego) znajdują dopełnienie w drugim studium pt. Ciało „nienormalne”. O roli anomalii w rozwoju nauk biologicznych (autorstwa Małgorzaty i Piotra Leśniewskich, UAM). Z kolei trzecie studium (autorstwa Ewy Nowak, UAM) nosi tytuł „Ustrój cielesny” w doświadczeniu podmiotowym i międzypodmiotowym: zrozumieć fenomen allotransplantacji i poświęcone jest fenomenologii ciała oraz intercielesności. Harmonizuje z nim czwarte studium pt. O holistycznym modelu ludzkiej natury u Maine de Birana i Michela Henry (autorstwa Filipa Bardzińskiego, UAM). Studium piąte pt. Ambiwalencja transhumanizmu wobec cielesności (autorstwa Pawła Ciniewskiego, UAM) eksploruje różnicę między cielesnością ludzką a jej postludzkim ekwiwalentem. Szóste i ostatnie studium nosi tytuł Jaka przyszłość dla cielesności (autorstwa Jonasza Pawlaczyka, UAM) i uświadamia dwuznaczność dobrodziejstw, jakie niosą ze sobą najbardziej zaawansowane biotechnologie. Technika jest ambiwalentna, gdy znajduje w ludzkich rękach i gdy się z nich wymyka. Człowiek, „istota naznaczona brakami” (Mängelwesen, jak pisali Herder i Gehlen) nie ma swego miejsca w naturze, choć należy do niej jako żywy organiczny byt. Dysponuje wysokim stopniem racjonalności, wyobraźni i wolności. Pomagają mu one zbudować własny świat, odpowiadający jego osobliwej naturze. Ten zasadny skądinąd rozwój niesie w sobie moment krytyczny: technopoiesis osiąga skalę ekscesu, a człowiek staje się narzędziem własnych narzędzi. I dopiero to skłania go (a przynajmniej skłaniać powinno) do zamiany racjonalnej dezynwoltury na wolność odpowiedzialną, o co apeluje Jonas. Dział powstał w ramach grantu Opus 9 nr 2015/17/B/HS1/02381 pt. „Ewolucja jaźni: przyczynek do rewizji posthumanizmu”. Autorka dziękuje Narodowemu Centrum Nauki za wsparcie i sfinansowanie prowadzonych przez nią badań. Dziękuje również pozostałym autorom za przyłączenie się do prowadzonych przez nią badań – zwłaszcza Doktorantom, którzy przez cały semestr zimowy 2016/17 w ramach grupy badawczej „Somatyzm” testowali z nią przydatność szeregu metodologii, pomocnych w definiowaniu ewolucji somatycznej tożsamości człowieka w obliczu techniki. Osobno dziękuje dr. Roberto Tibaldeo i dr. Mario Marino, których antropologiczne badania sprowokowały ją do poszukiwaniu metodologii umożliwiających definiowanie ludzkiej tożsamości „pod prąd” dominujących obecnie nurtów, zwłaszcza w duchu antropologii Jonasa. Pani Prof. Małgorzacie Czarnockiej, redaktor naczelnej czasopisma Filozofia i Nauka, należą się osobne podziękowania za gościnne udostępnienie jego łamów. Ewa Nowak, UAM

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne
• Year: 2017
• Volume: 5
• Pages: 27-28

Contributors