Kurpiowszczyzna w kulturze ludowej. Cykl: Kurpiowszczyzna. Przekształcenia krajobrazu osadniczego do czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

• Authors: Starzyk Agnieszka

Title variants

EN

Kurpie in folkculture. Series: Kurpie. Transformation of the settlement landscape until Poland’s accession to the European Union

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Kurpiowszczyzna to jeden z ciekawszych regionów etnograficznych, z ośrodkiem oryginalnej, świetnie zachowanej i pieczołowicie kultywowanej kultury ludowej Kurpiów. Obraz wsi kurpiowskiej jest wynikiem wielowiekowych działań człowieka. Na przestrzeni stuleci następowały przekształcenia krajobrazu, oparte na przystosowywaniu środowiska przyrodniczego do uprawy ziemi i stopniowym zakładaniu siedzib ludzkich, które dały obraz współczesny. Tradycyjna kultura ludowa kurpiowskiej grupy etnograficznej oraz wysoka wartość środowiska przyrodniczego były inspiracją do podjęcia badań z zakresu transformacji otwartego krajobrazu osadniczego regionu kurpiowskiego. Celem pracy było zbadanie procesów decydujących o przekształceniach krajobrazu naturalnego i kulturowego Kurpiowszczyzny. Zakres terytorialny pracy obejmuje obszar Kurpiowszczyzny położony między Omulwią i Szkwą, który w XV w. znalazł się w powiecie ostrołęckim i w nim pozostał. Zakres czasowy badania obejmuje okres od pierwszych wzmianek o zasiedlaniu obszaru do czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Przyjęte zostały następujące metody badawcze: analizy bibliograficznej i piśmiennictwa dotyczącego tematu pracy, analizy historycznej obejmującej rozwój osadnictwa na badanym terenie, analizy kartograficznej porównawczej w zakresie osadnictwa i przekształcania krajobrazu, analizy statystycznej w zakresie infrastruktury społecznej i technicznej. W pracy posługiwano się także inwentaryzacją krajobrazową i urbanistyczno-ruralistyczną. Struktura cyklu, zawarta w siedmiu artykułach, obejmuje zagadnienia związane z kształtowaniem i rozwojem osadnictwa na obszarze Kurpiowszczyzny: 1) Kurpiowszczyzna w badaniach naukowych, 2) Kurpiowszczyzna w kulturze ludowej, 3) Kurpiowszczyzna – zarys kształtowania funkcji osadniczo-rolniczych i krajobrazu, 4) Kurpiowszczyzna – charakterystyka krajobrazu osadniczego, 5) Kurpiowszczyzna – dominujące zmiany w krajobrazie pod wpływem czynników społeczno-ekonomicznych w okresie 45-lecia powojennego, 6) Kurpiowszczyzna – dominujące zmiany w krajobrazie pod wpływem czynników społeczno-ekonomicznych w okresie transformacji ustrojowej. Cykl zamyka artykuł dotyczący współczesności: 7) Kurpiowszczyzna – 18 lat od wstąpienia Polski do Unii Europejskiej (publikacja w 2022).

EN

Kurpie is one of the most interesting ethnographic regions, with the centre of the unique well-preserved and carefully cultivated folk culture of Kurpie. The image of the Kurpie village is the result of many centuries of human activity. Over the centuries, landscape transformations, based on the adaptation of the natural environment for the cultivation of land and the gradual establishment of human settlements, took place. That gave a modern image. The traditional folk culture of Kurpie ethnographic group and the high value of the natural environment were an inspiration to conduct a research on the transformation of the open settlement landscape of the Kurpie region. The aim of the study was to explore the processes determining the transformation of both the natural and cultural landscape of the Kurpie region. The territorial scope of the work covers the area of Kurpie located between Omulwia and Szkwa, which since the 15th century became the part of the Ostrołęka County. The time scope of the study covers the period from the first references of the settlement of the mentioned area until Poland’s accession to the European Union. The following research methods were adopted: bibliographic analysis and literature on the subject, historical analysis covering the development of settlement in the studied area, comparative cartographic analysis in the field of settlement and landscape transformation, statistical analysis in the field of social and technical infrastructure. In the study landscape and urban-inventory was also used. The serie of seven articles covers issues related to the shaping and development of settlement in the Kurpie region: 1) Kurpie in scientific research; 2) Kurpie in folk culture; 3) Kurpie – an outline of forming the settlement, agricultural and landscape functions; 4) Kurpie – characteristics of the settlement landscape; 5) Kurpie – dominant landscape changes under the influence of socio-economic factors in the post-war years; 6) Kurpie – dominant landscape changes under the influence of socio-economic factors during the political system transformation; 7) Kurpie – 18 years since Poland joined the European Union (the last article will be published in 2022).

Keywords

PL

Kurpie; architektura; krajobraz osadniczy; krajobraz przyrodniczy; krajobraz kulturowy

EN

Kurpie; architecture; settlement landscape; natural landscape; cultural landscape

• Publisher: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
• Journal: MAZOWSZE Studia Regionalne
• Year: 2021
• Issue: 36
• Pages: 67-84

Dates

published

2021

Contributors

author

Starzyk Agnieszka

• Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania w Warszawie

References

• Chętnik A., 1913, Puszcza Kurpiowska, Księgarnia Polska, Warszawa.
• Chętnik A.,1915, Chata kurpiowska. Opracowana podług materiałów zebranych na miejscu, z 207 fotogr., planami i rysunkami wykonanymi przez Autora, Księgarnia Gebethnera i Wolffa, Warszawa.
• Grabowska A., 2003, Współczesne znaczenie architektury regionalnej w krajobrazie rodzimym,
• Katedra Architektury i Planowania Wsi, Wydział Architektury PW, Warszawa.
• Jałowiecki B., 1989, Przestrzeń znacząca, Studia socjologiczne, ŚIN, Katowice.
• Jaworowski J., Jankowski S., 1996, Czynniki produkcji w rolnictwie woj. ostrołęckiego w latach 1975–1994, Zeszyty Naukowe OTN, X, Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe, Ostrołęka.
• Kielak B., Gadomska U., 1998, Śladami Kurpiów – Katalog twórców i artystów ludowych gminy Kadzidło, Urząd Gminy Kadzidło, Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji, Kadzidło.
• Pokropek M., 1962, Materiały do historii budownictwa ludowego z terenu Kurpiowskiej Puszczy Zielonej, Instytut Kultury Materialnej PAN, Warszawa.
• Studium uwarunkowań i kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego gminy Kadzidło 1999.
• Studium uwarunkowań i kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego gminy Lelis 2000.
• Studium uwarunkowań i kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego Olszewo-Borki 2002.
• Wieruszewska M. 1987/1988, Region, społeczność lokalna – renesans zainteresowań, Roczniki Socjologii Wsi, 22.

Identifiers

DOI

10.21858/msr.36.04