Krakowskie ceny zbóż a ruch urodzeń w parafiach na południe od Krakowa od XVII do XVIII wieku

• Authors: Piotr Midunka

Title variants

EN

Cracow Prices of Cereals against the Birth Movement in the Parishes South of Cracow from the 17th to the 18th Centuries

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu było zbadanie, na ile zmiany ceny zbóż w Krakowie (na przykładzie ceny żyta) pozostawały w związku z fluktuacjami urodzeń wiejskich parafii położonych w południowej części historycznego województwa krakowskiego. W tym celu zrekonstruowano prawie kompletną serię cen żyta w latach 1600–1795 poprzez uzupełnienie jej cenami innych produktów roślinnych metodą regresji liniowej. Do analizy zmian w liczbie urodzeń posłużyły dane o chrztach z samego Krakowa oraz kilku parafii położonych w różnej odległości od miasta – centrum rynku zbożowego. W przypadku liczby chrztów luki w większości nie były możliwe do uzupełnienia. Wykorzystanie filtru Hodricka-Prescotta ułatwiło analizę ceny żyta oraz chrztów tak pod kątem wahań cyklicznych, jak i długookresowych tendencji. Analizę oparto na założeniu, że wahania ceny żyta znajdowały odbicie w jednokierunkowych zmianach kondycji wszystkich gospodarstw chłopskich, zarówno samowystarczalnych żywnościowo, jak i nabywających zboże na rynku lokalnym. Na kluczowe pytanie o siłę związku między koniunkturą rolniczą wyrażoną przez cenę żyta a poziomem urodzeń w podkrakowskich parafiach wiejskich odpowiedź zależała od przyjętej metody usuwania trendu. Negatywna zależność korelacyjna ujawniła się jedynie po oczyszczeniu danych filtrem Hodricka-Prescotta i dotyczyła przeważnie roku bieżącego, jak i następnego względem ceny żyta. Słaba korelacja wystąpiła w najbliższych Krakowowi badanych parafiach, silniejsza w niektórych oddalonych o 20–30 km, najsilniejsza zaś w najbardziej odległej i górzystej parafii Rabka. Uzyskane wyniki potwierdzają występowanie ujawnionej już w innych częściach Europy zależności między koniunkturą rolniczą wyrażoną cenami zbóż a urodzeniami, zwracając dodatkowo uwagę na największą podatność regionów deficytowych w zboża chlebowe, wrażliwych tak na anomalie pogodowe, jak i zwyżkę cen w rejonie zaopatrzenia.

EN

The article is aimed at an analysis of how the prices of cereals in Cracow (exemplified with rye) were related to the fluctuations of births in rural parishes situated in the southern part of the historical Cracow Voivodeship. An almost complete series of the prices of rye in the years 1600–1795 has been reconstructed, which was supplemented with the prices of vegetable products and the linear regression method. The data on baptisms in Cracow and several parishes near that town, the centre of the cereal market, have been used to analyse the changes in the number of births. In the case of the number of baptisms the gaps were not usually possible to fill in. The use of the Hodrick-Prescott filter facilitated the analysis of the prices of rye and the baptisms, both in their cyclical changes and long-term tendencies. The analysis was based on the assumption that the changes in the prices of rye were reflected in the one-way changes of the situation of all the peasants’ farms, both the food self-sufficient ones and the ones that purchased cereals on the local market. The answer to the key question concerning the strength of the relation between the agricultural situation expressed in the prices of rye and the level of births in the rural parishes around Cracow depended on the method of removing the trend. The negative correlation appeared after removing the data with the Hodrick-Prescott filter and in most cases concerned the current year and the subsequent one after appearing the price of rye. A weak correlation was observed in the parishes that were situated near Cracow, stronger – in the parishes 20–30 km away from Cracow, and the strongest – in the parish of Rabka, the most outlying one. The results confirm the relation – already observed in other parts of Europe – between the agricultural situation expressed in the prices of rye and the births. At the same time the analysis revealed that the regions where bread cereals were in short supply were more sensitive to weather and changes in the prices of cereals.

Keywords

PL

krakowskie; koniunktura rolna; ceny zbóż; urodzenia

EN

the Voivodeship of Cracow; agricultural situation; the prices of cereals; births

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Przeszłość Demograficzna Polski
• Year: 2016
• Volume: 38
• Issue: 38, 2016, nr 4
• Pages: 7-35

Contributors

author

Piotr Midunka

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydział Gospodarki i Administracji Publicznej

References

• Alter, George, Michel Oris. Mortality and Economic Stress: Individual and Household Responses in a Nineteenth-century Belgian Village. W: Population and Economy: From Hunger to Modern Economic Growth, red. Tommy Bengtsson, Osamu Saito, 355–370. Oxford: Oxford University Press, 2000.
• Bengtsson, Tommy, Martin Dribe. Fertility Response to Short-term Economic Stress. Deliberate Control or Reduced Fecundability? Conference Paper. Lund: Department of Economic History, Lund University, 2002.
• Bengtsson, Tommy, Martin Dribe. „New Evidence on the Standard of Living in Sweden During the Eighteenth and Nineteenth Centuries: Long-Term Development of the Demographic Response to Short-Term Economic Stress”. W: Living Standards in the Past: New Perspectives on Well-Being in Asia and Europe, red. Robert C. Allen, Tommy Bengtsson, Martin Dribe, 341–371. Oxford: Oxford University Press, 2005.
• Campbell, Bruce M.S., Cormac Ó Gráda. „Harvest Shortfalls, Grain Prices, and Famines in Preindustrial England”. The Journal of Economic History 71 (2011), 4: 859–886.
• Edvinsson, Rodney B. „The Response of Vital Rates to Harvest Fluctuations in Pre-industrial Sweden”. Cliometrica 11 (2017), 2: 245–268.
• Falniowska-Gradowska, Alicja, wyd. Lustracja województwa krakowskiego 1765. Cz. 1: Powiaty sądecki, szczyrzycki, biecki, czchowski oraz księstwa zatorskie i oświęcim¬skie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973.
• Galloway, Partick R. „Basic Patterns in Annual Variations in Fertility, Nuptiality, Mor¬tality and Prices in Pre-industrial Europe”. Population Studies 42 (1988), 2: 275–303.
• Guzowski, Piotr. „Wpływ eksportu zboża na produkcję pszenicy i jęczmienia na rynki lokalne i regionalne w drugiej połowie XVI wieku”. W: Rynki lokalne i regional¬ne w XV–XVIII wieku, red. Piotr Guzowski, Krzysztof Boroda, 87–106. Białystok– Kraków: Avalon, 2013.
• Hamilton, James D. Why You Should Never Use the Hodrick-Prescott Filter. San Diego, 2017. Dostęp 24.04.2017. http://econweb.ucsd.edu/~jhamilto/hp.pdf.
• Hoszowski, Stanisław. Ceny we Lwowie w XVI i XVII wieku. Lwów, 1928.
• Kuklo, Cezary. Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Warszawa: Wydawnic¬two DiG, 2009.
• Kulczykowski, Mariusz. Kraków jako ośrodek towarowy Małopolski Zachodniej w dru¬giej połowie XVIII wieku. Warszawa: PWN, 1963.
• Larsson, Gabrielle, Tamás Vasi. Comparison of Detrending Methods. Uppsala, 2012. Dostęp 24.04.2017. https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:531810/FULL¬TEXT02.pdf.
• Madurowicz, Helena, Antoni Podraza. Regiony gospodarcze Małopolski zachodniej w drugiej połowie XVIII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1958.
• Madurowicz-Urbańska, Helena. Ceny zboża w zachodniej Małopolsce w drugiej połowie XVIII wieku. Warszawa: PWN, 1963.
• Malinowski, Mikołaj. „Market Conditions in Preindustrial Poland 1500–1772”. Economic History of Developing Regions 30 (2015), 1: 23–43.
• Mielczarski, Stanisław. Rynek zbożowy na ziemiach polskich w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII wieku. Próba rejonizacji. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1962.
• Mik, Kazimierz. „Ruch naturalny i rozwój zaludnienia Krakowa w drugiej połowie XVIII w.”. Przeszłość Demograficzna Polski 2 (1969): 119–137.
• Miodunka, Piotr. „Kryzysy demograficzne w Małopolsce w końcu XVII i pierwszej połowie XVIII wieku. Zarys problematyki”. Przeszłość Demograficzna Polski 37 (2015), 4: 7–37.
• Miodunka, Piotr. „Kryzysy żywnościowe a anomalie klimatyczne od XVII do poło¬wy XIX wieku na przykładzie Małopolski”. Historyka. Studia Metodologiczne 46 (2016): 209–227.
• Ogórek, Bartosz. „Galicia’s Escape from the Malthusian Trap. A Long and Short-term Analysis of the Demographic Response to Economic Conditions in the Population of Galicia 1819–1913”. Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 75 (2015): 95–127.
• Persson, Karl G. Grain Markets in Europe 1500–1900. Integration and Deregulation. Cambridge: Cambridge University Press, 1999.
• Scott, Susan, Christopher J. Duncan. „Nutrition, Fertility and Steady-State Population Dynamics in a Pre-industrial Community in Penrith, Northern England”. Journal of Biological Science 31 (1999), 4: 505–523.
• Scott, Susan, Stephen R. Duncan, Christopher J. Duncan. „The Origins, Interactions and Causes of the Cycles in Grain Prices in England I450–I812”. The Agricultural History Review 46 (1998), 1: 1–14.
• Tokarz, Wacław. Galicya w początkach ery józefińskiej w świetle ankiety urzędowej z roku 1783. Kraków: Akademia Umiejętności, 1909.
• Tomaszewski, Edward. Ceny w Krakowie w latach 1601–1795. Lwów, 1934.
• Trepińska, Janina, Leszek Kowanetz. „Wieloletni przebieg średnich miesięcznych wartości temperatury powietrza w Krakowie (1792–1995)”. W: Wahania klimatu w Krakowie (1792–1995), red. J. Trepińska, 99–130. Kraków: Instytut Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1997.
• Wnęk, Konrad. Dzieje klimatu Galicji w latach 1848–1913. Kraków: Historia Iagellonica, 1999.
• Wrigley, Edward A., Roger S. Schofield. The Population History of England 1541–1871. A Reconstruction. Cambridge: Cambridge University Press, 1993.
• Wyżga, Mateusz. Parafia Raciborowice od XVI do końca XVIII wieku. Studium o społeczności lokalnej. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011.

Identifiers

DOI

10.18276/pdp.2016.4.38-01