The Stone Flower in Pannonia: Collective Trauma, Memory, and War

• Authors: Josip Zanki

Title variants

PL

Kamienny Kwiat w Panonii: zbiorowa trauma, pamięć i wojna

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

This paper is an attempt to analyse the relationship between commemorative celebrations and problems of social remembrance, taking as examples the Stone Flower monument of Bogdan Bogdanović and the Memorial Museum permanent exhibition, both situated in Jasenovac Memorial site in Croatia, on the Bosnian border. Jasenovac Concentration Camp was organized in 1941 by the Fascist government of The Independent State of Croatia. It was open until 1945, and in accordance with racist regulations, it operated as a place of killing and torturing Serbs, Roma people, Jews and anti-fascist Croats. The data gathered show numbers of more than 80,000 victims, predominantly Serbs. After liberation and the establishment of The Socialist Federal Republic of Yugoslavia, the question of a memorial centre at the camp location stimulated debate on traumatic historical relations between the two largest nations in Yugoslavia, Serbia and Croatia. Bogdan Bogdanović's monument was erected in 1966 and the Jasenovac Memorial Museum was opened in 1968. Very soon after, the monument became a symbol of reconciliation, not just for the camp victims but for their descendants, as well as for advocates of the former Quisling state. The Memorial Museum exhibition was changed several times, under the pressure and influence of the ruling political ideologies. Today’s exhibition, opened in 2006 created controversy especially for its multimedia representation form. During my research on various forms of remembering and symbolic perception of the place itself I have conducted several interviews with Leonida Kovač, the art historian and author of the Memorial Museum’s permanent exhibition, as well as with members of the Anti-Fascist movement and members of Serbian and Jewish communities. I have also used Lelow’s Jewish community centre in Poland as a reference point in my comparative fieldwork. This community was wiped out during the Holocaust and the post-war Socialist period. Its history and culture can be compared to that of the Serbian community in Croatia. Both communities shared a complex space, impossible to define by national or generalized historical narrative.

PL

Artykuł jest próbą zanalizowania zależności między upamiętnianiem traumatycznych wydarzeń a czczeniem pamięci narodowej; analizowane przykłady to projekt pomnika Bogdana Bogdanovica Kamienny Kwiat i stała ekspozycja wystawiennicza w Muzeum Pamięci w Jasenovac w Chorwacji, graniczącym z Bośnią. Obóz zagłady w Jasenovac został założony w 1941 roku przez zdominowany wówczas przez faszystów rząd niezależnej Chorwacji. Do roku 1945 było to miejsce zagłady i tortur Serbów, Żydów, Chorwatów oraz innych mniejszości sprzeciwiających się faszystowskiemu reżimowi. Według danych obozu, w Jasenovac zginęło ponad 80 000 osób, w tym głównie Serbów. Po wojnie, w powstałej na tych terenach Socjalistycznej Federalnej Republice Jugosławii, w związku z próbą utworzenia centrum miejsca pamięci narodowej na terenie obozu, wybuchła debata dotycząca problemu traumatycznych stosunków między Serbią i Chorwacją. Pomnik Bogdana Bogdanovica został wzniesiony w 1966 roku a Muzeum Pamięci w Jasenovac otwarto w 1968. Wkrótce miejsce to stało się symbolem rekoncyliacji nie tylko dla ofiar obozu, ale również ich rodzin. Wystawa w muzeum była wielokrotnie zmieniana pod presją i wpływami zmieniających się rządów i ustrojów politycznych. Obecna ekspozycja od jej otwarcia w 2006 roku wciąż wzbudza kontrowersje dotyczące prezentacji czy reprezentacji multimedialnej. Podczas moich badań dotyczących form upamiętniania i symboliki miejsc pamięci, przeprowadziłem wywiady z Leonidą Kovač, historykiem sztuki i autorką wystawy stałej w Muzeum Pamięci w Jasenovac, członkami zgrupowania antyfaszystowskiego, oraz z przedstawicielami społeczności Serbów i Żydów. W celach porównawczych nawiązuję również do przykładu nekropoli żydowskiej w Lelowie w Polsce. Lokalna wspólnota z Lelowa w większości wywieziona lub wymordowana w czasie wojny była celem prześladowań również w okresie powojennym. Trudnej do zdefiniowania prze-strzeni społeczności żydowskiej w Polsce czy Serbów w Chorwacji nie da się zaprezentować próbami uogólniania historii i budowania na tej podstawie monolitycznych narracji.

Keywords

EN

Jasenovac; memory; remembrance; monument; ideology

PL

Jasenovac; pamięć; czczenie pamięci; pomnik; ideologia

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Art Inquiry. Recherches sur les arts
• Year: 2013
• Volume: XV (XXIV)
• Pages: 107-123

Dates

published

2013

Contributors

author

Josip Zanki

• University of Zadar

References

• Bogdanović Bogdan. 1984. Zaludna mistrija. Zagreb: GZH.
• Connerton Paul. 1989. How Societies Remember. Cambridge: Cambridge University Press
• Fanon Frantz. 2008. Black skin white masks. London: Pluto Press.
• Fukuyama Francis. 1994. Kraj povijesti i posljednji čovjek. Zagreb: Hrvatska sveučilišna naklada.
• Koš Julija. 2010. Pismo Julije Koš veleposlanicima u Hrvatskoj: http://margelovinstitut.blog.hr/2010/11/1627035528/otvoreno-pismo-julije-kos.html
• Kovač Leonida. 2005. Skica koncepcije likovnog postava stalne izložbe u spomen području Jasenovac. Zagreb.
• Kovačić Ivan Goran. 2001. The Pit. Zagreb: National and University Library
• Milosz Czeslaw. 1986. Zemlja Ulro. Gornji Milanovac: Dečje novine
• Poe Edgar Allan. 2008. Maska crvene smrti i druge strašne priče. Zagreb: Europapress holding
• Rajneesh Osho. 1997. Jedno zrno zazeleni zemlju. Zagreb: Lokot
• Rosini Andrea. 2007. Il cerchio del ricordo. Observatorio sui Balcani
• Skendžić Jovan. 2007. Far more than shameless:
• http://emperors-clothes.com/sc/s-bezobrazluk.htm
• Škrbić Nevena, Mathiesen Hjemdahal Kristi. 2006. O Titu kao mitu. Filozofski fakultet : Srednja Europa. Zagreb
• Spomen područje Jasenovac: http://www.jusp-jasenovac.hr

Identifiers

ISSN

1641-9278