Starsze fazy osadnictwa na wielokulturowym, wydmowym stanowisku Miasteczko Śląskie 2 na tle uwarunkowań środowiska i kierunków rozwoju lokalnej gospodarki (Obniżenie Małej Panwi)

• Authors: Foltyn Eugeniusz , Waga Jan M. , Fajer Maria , Magiera Tadeusz , Michczyński Adam , Chróst Leszek

Title variants

EN

The older settlement phases at the Miasteczko Śląskie 2 multicultural site on a dune compared against environmental conditions and directions of local economic development (Mała Panew River Depression)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Badania prowadzone były w usytuowanym na wydmie stanowisku archeologicznym Miasteczko Śląskie 2. Prace archeologiczne i geologiczne ujawniły ślady bytności człowieka ze środkowej epoki kamienia, okresu wpływów rzymskich, średniowiecza, a w sąsiednich torfowiskach poziomy węgli drzewnych z okresu neolitu. Stanowisko Miasteczko Śląskie 2 przypuszczalnie wyznacza strefę peryferyjną większego, wielodzielnego obozowiska lub miejsca krótkiego postoju gromady mezolitycznych łowcówzbieraczy- rybaków. Opierając się na przesłankach technologicznych i typologicznych, inwentarz warunkowo może być przypisany do kompleksu Duvensee lub kultury komornickiej. Z przeprowadzonych badań wynika, że przebywające na wydmie społeczności mezolitu realizowały zadania gospodarki łowiecko-zbierackiej w zakresie wytwórczości krzemieniarskiej, prawdopodobnie polowania na ptaki i gromadzenia surowców mineralnych z przeznaczeniem na barwniki. W okresie wpływów rzymskich i w średniowieczu w pobliżu eksploatowano drewno sosnowe i torf. Kopanie torfu zbiega się w czasie z intensyfikacją górnictwa i rozwojem metalurgii w okolicach Tarnowskich Gór, które pociągnęło za sobą wzrost zapotrzebowania na drewno i węgiel drzewny. Aktywność ta została zapisana także w postaci wzrostu zawartości metali ciężkich w okolicznych torfowiskach.

EN

The study was conducted at the Miasteczko Śląskie 2 archaeological site, which is situated on a dune. The archaeological and geological work performed there uncovered traces of human presence from the Middle Stone Age, the period of Roman influence, the Middle Ages and – in charcoal levels of neighbouring peat bogs – from the Neolithic period. The Miasteczko Śląskie 2 site presumably belonged to a peripheral zone of a larger camp of multiple parts, or was perhaps a place where a group of Mesolithic huntergatherer-fishermen stayed for a short time. On the basis of its technological and typological characteristics, the inventory may be conditionally attributed to the Duvensee complex or the Komornica culture. The studies conducted indicate that the Mesolithic communities inhabiting the dune were hunter-gatherers who produced flint tools, and probably hunted birds and collecting mineral resources to make dyes. During the period of Roman influence and in the Middle Ages, pine wood and peat were sourced in the vicinity. Peat digging coincided with an intensification in mining and the development of metallurgy in the vicinity of the modern-day city of Tarnowskie Góry, which resulted in an increase in demand for wood and charcoal. This activity was also reflected in an increase in heavy-metal concentrations in nearby peat bogs.

Keywords

PL

kompleks wydmowo-torfowiskowy; gospodarka; geochemia; mezolit; neolit; średniowiecze

EN

dune-peat bog complex; economy; geochemistry; Mezolith; Neolith; Middle Ages

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2018
• Volume: 107
• Pages: 137-153

Contributors

author

Foltyn Eugeniusz

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi

author

Waga Jan M.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi

author

Fajer Maria

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi

author

Magiera Tadeusz

• Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN

author

Michczyński Adam

• Politechnika Śląska, Instytut Fizyki

author

Chróst Leszek

• Pracownia Badań, Pomiarów i Ekspertyz Ekologicznych „Ekopomiar”

References

• Berglund B., Ralska-Jasiewiczowa M. 1986. Pollen analysis and pollen diagrams. W: B.E. Berglund (ed.) Handbook of Holocene Palaeoecology and palaeohydrology. John Willey & Sons, Chichester: 455-484.
• Borkowski W. 1995. Krzemionki mining complex. Deposit management system. Państwowe Muzeum Archeologiczne, Zespół do Badań Pradziejowego Górnictwa, Warszawa.
• Bronk Ramsey C., Scott M., van der Plicht H. 2013. Calibration for Archaeological and Environmental Terrestrial Samples in the Time Range 26-50 ka cal BP. Radiocarbon 55(4): 2021- 2027.
• Budziszewski J. 1998. Świętokrzyski Okręg Pradziejowej
• Eksploatacji Krzemieni w dobie kultury trzcinieckiej. W: A. Kośko, J. Czebreszuk (red.) „Trzciniec” – system kulturowy czy interkulturowy proces? Wyd. Poznańskie, Poznań: 285- 299.
• Budziszewski J. 2008. Stan badań nad występowaniem i pradziejową eksploatacją krzemieni czekoladowych. W: W. Borkowski, J. Libera, B. Sałacińska, S. Sałaciński (red.) Krzemień czekoladowy w pradziejach. Wyd. UMCS, Warszawa- Lublin: 33-106.
• Czopek S. 1999. Pradzieje Polski południowo-wschodniej. Wyd. WSP w Rzeszowie, Rzeszów.
• Dobrowolski R., Pidek I.A., Gołub S., Dzieńkowski T. 2010. Environmental changes and human impact on Holocene evolution of the Horodyska river valley (Lublin Upland, East Poland). Geochronometria 35(1): 35-47.
• Dziurawiec B. 2010. Osadnictwo z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na stanowisku 6 w Tominach. Maszynopis pracy magisterskiej, Wydział Humanistyczny, Instytut Archeologii UMCS, Lublin.
• Florek M. 2009. Osadnictwo pradziejowe i średniowieczne Ożarowa i okolic. W: F. Kiryk (red.) Ożarów. Dzieje miasta i gminy. Oficyna Wyd.- Druk. „Secesja”, Kraków: 25-53. Kadrow S., Olejarczyk P. 2010. ‘Cord’ ornaments on mFunnel Beaker Culture pottery at Tominy, site m12. Baltic-Pontic Studies 15: 135-145.
• Kiryk F. 2009. W epoce staropolskiej. W: F. Kiryk (red.) Ożarów. Dzieje miasta i gminy. Oficyna Wyd.-Druk. „Secesja”, Kraków: 55-187.
• Kosmowska-Suffczyńska D. 1972. Z badań nad zasięgiem zlodowacenia środkowopolskiego w Górach Świętokrzyskich (Pasmo Jeleniowskie-Dolina Kamiennej). Annales Societatis Geologorum Poloniae 42,1: 93-104.
• Lityński T., Jurkowska H., Gorlach E. 1976. Analiza chemiczno-rolnicza. Przewodnik metodyczny do analizy gleby i nawozów. PWN, Warszawa.
• Mapa glebowo-rolnicza. 1972. Mapa glebowo-rolnicza 1:5 000 z aneksem. Gromada: Janików, powiat: Opatów. Kielce: Wojewódzkie Biuro Geodezji i Urządzeń Rolnych.
• Miall A.D. 1977. A review of the braided river depositional environment. Earth Science Reviews 13(1): 1-62.
• Miall A.D. 1978. Lithofacies types and vertical profile models in braided river deposits: a summary. W: A.D. Miall (red.) Fluvial sedimentology 5, Canadian Society of Petroleum Geologists, Calgary: 597-604.
• Miecznikowski Z., Sałaciński S., Sałacińska B. 2013. Osadnictwo neolityczne i wczesnobrązowe w okolicy Tomin, pow. opatowski. Wiadomości Archeologiczne 64: 97-136.
• Mojski J.E. 2005. Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Nalepka D., Walanus A. 2003. Data processing in pollen analysis. Acta Palaeobotanica 43(1): 125-134.
• Ostrowska A., Gawliński S., Szczubiałka Z. 1991. Metody analizy i oceny właściwości gleb i roślin. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa.
• Pyzik Z.W. 1963. Materiały archeologiczne z powiatów opatowskiego i sandomierskiego. Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego 1: 91-116.
• Reimer P.J., Bard E, Bayliss A., Beck J.W., Blackwell P.G., Bronk Ramsey C., Buck C.E., Cheng H., Edwards R.L., Friedrich M., Grootes P.M., Guilderson T.P., Haflidason H., Hajdas I., Hatté C., Heaton T.J., Hoffmann D.L., Hogg A.G., Hughen K.A., Kaiser K.F., Kromer B., Manning S.W., Niu M., Reimer R.W., Richards D.A., Scott E.M., Southon J.R., Staff R.A., Turney C.S.M., van der Plicht J. 2013. IntCal13 and Marine13 Radiocarbon Age Calibration Curves 0-50,000 Years Cal BP. Radiocarbon 55(4): 1869-1887.
• Sałaciński S. 1993-1994. Krzemionki 1984-1992. Wiadomości Archeologiczne 53: 19-29.
• Schild R. 1971. Lokalizacja prahistorycznych punktów eksploatacji krzemienia czekoladowego na północno- wschodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Folia Quaternaria 39: 1-61.
• Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W. 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91: 143-170. Starkel L., Michczyńska D., Krąpiec M., Margielewski W., Nalepka D., Pazdur A. 2013. Progress in the Holocene chrono-climatostratigraphy of Polish territory. Geochronometria 40: 1-21. Systematyka gleb Polski. 2011. Roczniki Gleboznawcze 62,3.
• Szeliga M. 2008. Kontynuacja badań wykopaliskowych na wielokulturowym stanowisku 6 w Tominach, pow. opatowski, w latach 2006-2007. Archeologia Polski Środkowowschodniej 10: 9-27.
• Szeliga M. 2009. Przyczynek do badań nad kulturą przeworską z młodszego okresu przedrzymskiego na północnym przedpolu Wyżyny Sandomierskiej. W: H. Taras, A. Zakościelna (red.) Hereditas praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi. Wyd. UMCS, Lublin: 285- 291.
• Szeliga M. 2017. The First Chronometric Markings of the Late Stage of the LPC in the Northern Foreland of the Sandomierz Upland. Analecta Archaeologica Ressoviensia 12: 431-447.
• Szeliga M., Zakościelna A. 2007. Wstępne sprawozdanie z ratowniczych badań wykopaliskowych na wielokulturowym stanowisku 6 w Tominach, pow. opatowski, w 2006 roku. Archeologia Polski Środkowowschodniej 9: 9-23.
• Szylar A. 2012. Mieszkańcy Ożarowszczyzny w XIX w. i ich aktywność gospodarcza. Zeszyty Sandomierskie 34: 40-46.
• Zakościelna A., Wiśniewski T. 2007. Sprawozdanie z badań ratowniczych na wielokulturowym stan. 17 w Tominach, pow. opatowski, w 2006 roku. Archeologia Polski Środkowowschodniej 9: 25- 26.
• Złonkiewicz Z. 1992. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Ożarów. Wyd. PIG, Warszawa.
• Złonkiewicz Z. 1994. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Ożarów. Wyd. PIG, Warszawa.