The Methodist Church in Poland in reality of liquidation policy. Operation “Moda” (1949-1955)

• Authors: Michalak Ryszard
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The aim of the article is to analyze the determinants and other conditions of the religious policy of the Polish state towards the Methodist Church in the Stalinist period. The author took into account conceptual, programmatic, executive and operational activities undertaken by a complex subject of power, formed by three structures: party, administrative and special services. In his opinion, the liquidation direction of religious policy towards the Methodist Church was determined primarily by two factors: 1) the activity of Methodists in Masuria, which was assessed as “harmful activities” because they were competitive to the activity of the Evangelical-Augsburg Church (in which the authorities placed great hopes for effective repolonization of the native population), 2) strong links between the Methodist Church in Poland and the Methodist Church in the West (United States of America, Canada, Great Britain, Sweden). The liquidationa ctivities have been depicted primarily on the basis of solutions included in the action of special services under the codename “Moda”. The author also explains the reasons for the final resignation from the liquidation policy towards Polish Methodism and the inclusion of the Methodist Church in the direction of the rationing policy.

Keywords

EN

religious policy; liquidation policy; regulatory policy; special services; Methodism; Methodist Church

• Publisher: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Journal: Przegląd Narodowościowy – Review of Nationalities
• Year: 2018
• Volume: 8
• Pages: 199-224

Dates

published

2018

Contributors

author

Michalak Ryszard

• University of Zielona Góra, Zielona Góra, Poland

References

• Bebbington D.W., Evangelicalism in Modern Britain: A History from the 1730s to the 1980s, London 1989.
• Benedyktowicz W., Bracia z Epworth, Warszawa 1971.
• Bielawny K., Kościół Ewangelicko-Augsburski na Warmii i Mazurach po II wojnie światowej w spojrzeniu historyczno-ekumenicznym, Olsztyn 2008.
• Bielawny K., Kościół metodystyczny na Mazurach po II wojnie światowej, [in:] Polski protestantyzm w czasach nazizmu i komunizmu, edit. J. Kłaczkow, Toruń 2009.
• Borowiak J., Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Polsce, Warszawa 1999.
• Chabasińska A., Zarys historii parafii ewangelicko-metodystycznej w Międzyrzeczu od roku 1945, “Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny” 2009, No. 16, pp. 245-253.
• Chambers E., Z dziejów ruchu metodystycznego w Polsce, Warszawa 1948.
• Dziobek-Romański J., Uznawanie związków religijnych w Polsce (1944-1989) narzędziem dyskryminacyjnej polityki władz, Lublin 2004.
• Gastpary W., Protestantyzm w Polsce w dobie dwóch wojen światowych, część I: 1914-1939, Warszawa 1978.
• Grelewski S., Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej, Lublin 1937.
• Jasiński G., Kościół ewangelicki na Mazurach w XIX wieku (1817-1914), Olsztyn 2003.
• Jasiński G., U źródeł gromadkarstwa: o grupie “świętych” na Mazurach, “Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1996, No. 3, pp. 369-378.
• Karczewski Z., Kościoły i konfesje w Prusach Wschodnich. Doznania byłego pastora metodystów na Mazurach, “Pielgrzym Polski”, No. 768, pp. 12-18.
• Karwat M., O pojęciu kompromisu, [in:] Interpretacje polityki. Księga pamiątkowa dedykowana prof. Mariuszowi Gulczyńskiemu w 80. rocznicę urodzin, edit. R. Bäcker et al., Toruń 2010.
• Kent J., Wesley and the Wesleyans, Cambridge 2002.
• Kruk E., Superintendent Rzadtki, “Kwartalnik Społeczno-Kulturalny Myśl Protestancka” 2000, No. 1. Kulęgowski M., Gromadkarze, “Znad Pisy” 1995, No. 2, pp. 10-15.
• Lelievre M., Jan Wesley. Jego życie i dzieło, Warszawa 2006.
• Leszczyński P.A., Centralna administracja wyznaniowa II RP. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Warszawa 2006.
• Linder R.D., Dwadzieścia wieków chrześcijaństwa – cz. 4, “Myśl Ewangeliczna” 1990, No. 3-4.
• Małłek E., Gdzie jest moja ojczyzna? Wspomnienia, Hamburg 1989 [manuscript belonging to the author; excerpts in: “Kartki Mazurskie” 2011, No. 1(89)].
• Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945-1989, edit. A. Dziurok, Warszawa 2004.
• Michalak R., Kościoły protestanckie i władze partyjno-państwowe w Polsce (1945-1956), Warszawa 2002.
• Michalak R., Kościoły protestanckie wobec kwestii repolonizacji ludności rodzimej Warmii i Mazur w latach 1945-1956, “Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1999, No. 3, pp. 361-379.
• Michalak R., Kościół metodystyczny na Warmii i Mazurach w latach stalinizmu, “Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2000, No. 2, pp. 245-254.
• Michalak R., Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach 1945-1989, Zielona Góra 2014.
• Michalak R., Polityka wyznaniowa władz partyjno-państwowych w powiecie żarskim w latach stalinizmu, “Studia Zachodnie” 2000, No. V, pp. 97-123.
• Michalak R., Rywalizacja Kościołów ewangelicko-augsburskiego i metodystycznego na Mazurach po II wojnie światowej, “Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2001, No. 4, pp. 621-639.
• Okręg Mazurski w raportach Jakuba Prawina. Wybór dokumentów. 1945 rok, prepared for printing by T. Baryła, Olsztyn 1996.
• Pełczyński G., Ugrupowania ewangelikalne na Ziemiach Polskich, “Zwierciadło Etnologiczne. Rocznik Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Szczecińskiego”, No. 2, 2013, pp. 101-122.
• Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972-1979, choice and elaboraton M. Biełaszko, A. Piekarska, P. Tomasik, C. Wilanowski, Warszawa 2007.
• Pomarański M., Współczesny amerykański fundamentalizm protestancki, Lublin 2013.
• Puślecki E., Działalność Kościoła Metodystycznego w PRL na Mazurach w latach 1945-1985, Olsztyn 1985 [manuscript belonging to the author].
• Puślecki E., Kościół Ewangelicko-Metodystyczny, [in:] W drodze za Chrystusem. Kościoły chrześcijańskie w Polsce mówią o sobie, edit. H. Trandy, M. Patalona, Kraków 2009, pp. 75-104.
• Puślecki E., Powracająca fala. Działalność Południowego Episkopalnego Kościoła Metodystycznego w Polsce w latach 1920-1924. Studium historyczno-teologiczne, Warszawa 2001.
• Sakson A., Działalność kościołów i wyznań protestanckich na Mazurach, “Euhemer. Przegląd Religioznawczy” 1987, No. 1.
• Sukertowa-Biedrawina E., Karty z dziejów Mazur, Olsztyn 1961.
• Szczudłowski P., Powojenne dzieje wspólnoty metodystycznej w Gdańsku, [in:] Nierzymskokatolickie Kościoły i grupy wyznaniowe w Gdańsku, edit. W. Pałubicki, H. Cyrzan, Gdańsk-Koszalin 1998.
• Sziling J., Kościoły chrześcijańskie w polityce niemieckich władz okupacyjnych w Generalnym Gubernatorstwie (1939-1945), Toruń 1988.
• Tomaszewski H.R., Wyznania typu ewangeliczno-baptystycznego wchodzące w skład Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w latach 1945-1956, Warszawa 1991.
• Tomaszewski H.R., Zjednoczony Kościół Ewangeliczny 1947-1987, Warszawa 2009.
• Turner J.M., John Wesley: The Evangelical Revival and the Rise of Methodism in England, Ep-worth 2003.
• Urban K., Luteranie i metodyści na Mazurach 1945-1957. Wybór materiałów, Kraków 2000.
• Urban K., Mniejszości religijne w Polsce 1945-1991 (Zarys statystyczny), Kraków 1994.
• Winniczek W., KościółMetodystyczny w Polsce w latach 1920-1939, Chylice 1962 [manuscript of master’s thesis in the collection of the ChAT Library in Warszawa, sign. 15826].
• Wolnica K., Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP w latach 1989-2006, [in:] Nierzymskokatolickie Kościoły chrześcijańskie we współczesnej Polsce, edit. Z.J. Winnicki, T. Dębowski, Toruń 2007.
• Zieliński T.J., Geneza i istota Aliansu Ewangelicznego, “Myśl Ewangeliczna” 1990, No. 5-6.