Scalanie obrazów, czyli o potrzebie i sposobach odkrywania miasta w piśmiennictwie polskiego wieku świateł

• Authors: Aleksandra Norkowska

Title variants

EN

Merging images — the need and ways to explore the city in the polish literature of the era of light

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The subject of the city is one of under-recognised areas of research in the Polish Enlightenment literature. This issue requires a more careful investigation in order to reveal, as far as possible, the overall picture. The purpose of the sketch is to indicate the need for re-examination of the sources and for complementation of the existing knowledge with the image of urban space and communities which inhabits it depicted in the eighteenth century texts. The fi rst part of the considerations recalls the image based on the negation of the city which dominated in the times of king Stanislaus. The second part provides various perspectives on the issue that refl ect a multiplicity of experiences presented in the social, historical, cultural, political, architectural, aesthetic, sensual, as well as anthropological and existential aspect.

Keywords

PL

miasto; mieszczanin; mieszczaństwo; drama mieszczańska; literatura oświecenia; publicystyka oświecenia antyurbanizm; Franciszek Salezy Jezierski; Stanisław Kublicki; Maria Wirtemberska; Julian Ursyn Niemcewicz

EN

city; burgess; the bourgeoisie; bourgeois drama; Enlightenment literature; Enlightenment journalism anti-urbanism; Franciszek Salezy Jezierski; Stanislaw Kublicki; Maria Wirtemberska; Julian Ursyn Niemcewicz

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Prace Polonistyczne
• Year: 2013
• Volume: 68
• Pages: 28-42

Dates

published

2013

Contributors

author

Aleksandra Norkowska

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

References

• Abyśmy o ojczyźnie naszej radzili”. Antologia publicystyki doby stanisławowskiej [1984]. Oprac. Zbigniew Goliński . Warszawa: PIW. ISBN: 8306007026.
• Aleksandrowska Elżbieta [1976]. „Monitor” 1765–1785. Wybór. Oprac. i wstęp Elżbieta Aleksandrowska , Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Seria Biblioteka Narodowa I 226.
• Aleksandrowska Elżbieta [1996]. „Monitor” (1765–1785). W: Słownik literatury polskiego oświecenia. Red. Teresa. Kostkiewiczowa . Wyd. II poszerz. i popraw. Wrocław: Ossolineum. ISBN: 8304033526.
• Audiosfera miasta [2012]. Red. Robert Losiak i Renata Tańczuk . Wrocław: Wyd. UWr. Seria: „Prace Kulturoznawcze” Nr 13. ISBN: 9788322932551.
• Baranowska Małgorzata [1992]. Urbanizm, antyurbanizm. W: Słownik literatury polskiej XX wieku. Red. Alina Brodzka . Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ISBN: 8304039427. S. 1151–1154.
• Forycki Maciej [2010]. Chorografia Rzeczypospolitej szlacheckiej w „Encyklopedii Diderota i d’Alemberta”. Poznań: Wyd. Poznańskie. ISBN: 9788371776465.
• Jedlicki Jerzy [1991]. Proces przeciwko miastu. „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”. Nr 5. ISSN: 08670633. S. 5–24.
• Jałowiecki Bohdan, Szczepański Marek Stanisław [2006]. Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Warszawa: Scholar. ISBN: 9788373831971.
• Janowski Maciej [2008]. Narodziny inteligencji 1750–1831. Warszawa: Instytut Historii PAN i Wyd. Neriton. ISBN: 97883754302701.
• Jeglińska Elwira [2008]. Fascynująca odmienność czy kulturalne pustkowie? Niemcewicza potyczki z amerykańskimi miastami na przełomie XVIII i XIX wieku. „Kultura miasta. Miasto w kulturze”. Nr 1 (1). ISSN: 1898410X. S. 71–91.
• Jezierski Franciszek Salezy [1790]. Franciszka Kutasińskiego herbu Dęboróg, szlachcica łukowskiego, uwagi nad stanem nieszlacheckim w Polszcze. Wyd. 1. (anonimowe). [Warszawa].
• Jezierski Franciszek Salezy [1791]. Niektóre wyrazy porządkiem abecadła zebrane i stosownymi do rzeczy uwagami objaśnione. Warszawa.
• Kaczyński Paweł [2009]. Rodzina w literaturze stanisławowskiej. Motywy — konwencje — poglądy. Wrocław: Wyd. UWr. ISBN: 9788322930380.
• Klasa umysłowa, jej mity i przypadki. Debata o „Dziejach inteligencji polskiej do roku 1918” [2009]. Rozmowę spisała Marta Rakoczy . Oprac. red. Wojciech Duda i Piotr Leszczyński . „Przegląd Polityczny. Pismo o Ideach”. Nr 96. ISSN: 12326488. S. 70–94.
• Kostkiewiczowa Teresa [1994]. Oświecenie — próg naszej współczesności. Warszawa: Semper. ISBN: 8385810528. Wizje miasta w literaturze wieku Oświecenia. S. 144–162. O sposobach perswazji w prozie publicystycznej polskiego oświecenia (Konarski — Wybicki — Kołłątaj — Staszic ). S. 163–219. Publicystyka Franciszka Salezego Jezierskiego z lat 1788–1791: Z zagadnień literackiej perswazji. S. 220–235.
• Kostkiewiczowa Teresa [2010]. Z oddali i z bliska. Studia o wieku oświecenia. Warszawa: Neriton. ISBN: 9788375431384. Figura adresata w pierwszych rocznikach „Monitora”. S. 215–261. O kategoriach codzienności i o codzienności w literaturze na przykładzie poezji XVIII wieku. S. 262–277.
• Kotarski Edmund [2003]. Krajobraz medialny osiemnastowiecznego Gdańska. „Wiek Oświecenia” 2003: 19. Oświecenie północne. ISSN: 01376942. S. 69–96.
• Kowalski Piotr [2008]. Miejskie „theatra” wszelakie. O „fabularyzowanej” topografii miasta. „Kultura Współczesna. Teoria. Interpretacje. Praktyka: Miastokultura”. Nr 4 (58). ISSN: 12304808. S. 27–46.
• Krajewski Michał Dymitr [1784]. Podolanka wychowana w stanie natury, życie i przypadki swoje opisująca. Wyd. 1 (anonimowe). Warszawa.
• Krasicki Ignacy [1781–1783]. Zbiór potrzebniejszych wiadomości porządkiem, alfabetu ułożonych. Warszawa — Lwów.
• Kublicki Stanisław [1780]. Na postrachu wszystko się zakończy. Dramma oryginalne we trzech aktach. Warszawa: Nakładem Michała Grölla .
• Leśnodorski Zygmunt [1935]. Miasto i mieszczanie w powieści stanisławowskiej, „Pamiętnik Literacki”. Z. 1–2. S. 154–189.
• Linde Samuel Bogumił [1807–1814]. Słownik języka polskiego. Warszawa.
• Łukaszewicz Justyna [2005]. Drama mieszczańska w twórczości Franciszka Zabłockiego. „Prace Polonistyczne”. Seria LX. ISSN: 00794791. S. 85–100.
• Miasto — przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie [2006, 2008, 2011, 2012]. T. 1–4. Red. Małgorzata Święcicka . Bydgoszcz: Wyd. UKW. ISBN: 8370966071, 9788370966676, 9788370967833, 9788370968762.
• Miasto w sztuce — Sztuka miasta [2010]. Red. Ewa Rewers . Kraków: Universitas.
• ISBN: 9788324213061.
• Michalski Jerzy [1972]. Warszawa, czyli o antystołecznych nastrojach w czasach Stanisława Augusta . W: Warszawa XVIII wieku. „Studia Warszawskie”. Z. 1. T. XII. S. 9–78.
• „Monitor” 1765–1785. Wybór [1976]. Oprac. i wstęp Elżbieta Aleksandrowska Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Seria II.
• Morawska Teofila Konstancja z Radziwiłłów [2002]. Diariusz podróży europejskiej 1773–1774. Wstęp i oprac. Bogdan Rok , Wrocław: Wyd. UWr. ISBN: 8322922574.
• Niemcewicz Julian Ursyn [1959]. Podróże po Ameryce 1797–1807. Z rękopisu wyd., wstępem i objaśn. opatrzyła Antonina Wellman-Zalewska . Red. Emilia Kipa . Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Niemcewicz Julian Ursyn [1868]. Pamiętniki czasów moich. Lipsk: F. A. Brockhaus.
• Norkowska Aleksandra [2010]. Kniaźnin wobec przeobrażeń stanu mieszczańskiego. „Na śmierć J[ana] Dekierta, prezyd[enta] Warszawy”. W: Czytanie Kniaźnina. Red. Bożena Mazurkowa , Tomasz Chachulski . Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna. ISBN: 9788361750086. S. 275–293.
• Norkowska Aleksandra [2010]. Miasto wita króla. Ceremoniał i jego rola komunikacyjna w diariuszach Adama Naruszewicza (1784, 1787). „Napis. Pismo poświecone literaturze okolicznościowej i użytkowej”. Seria XVI: Literatura i rytuały. ISSN: 15074153. S. 237–254.
• Norkowska Aleksandra [2012]. Dźwięki w przestrzeni sakralnej w literackim obrazie XVIII-wiecznego miasta. W: Miasto — przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie: 4. Red. Małgorzata Święcicka . Bydgoszcz: Wyd. UKW. ISBN: 9788370968762. S. 243–263.
• Pawłowiczowa Janina [1955]. Wstęp. W: Drama mieszczańska. Oprac. Janina Pawłowiczowa . Warszawa: PIW. S. 7–48.
• Pawłowiczowa Janina [1991]. Drama. W: Słownik literatury polskiego oświecenia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ISBN: 8304046202. S. 70–74.
• Pisanie miasta — czytanie miasta [1997]. Red. Anna Zeidler-Janiszewska . Poznań: Wyd. Fundacji Humaniora. ISBN: 8371121512.
• Pusz Wiesław [1992]. Między Krasickim i Słowackim . Studia, eseje, opinie. Kraków: Universitas. ISBN: 9788370520854. Herkules Chyliński — „poeta tygodnikowy” z kręgu młodych pisarzy przedromantycznej Warszawy. S. 40–62.
• Rewers Ewa [2005]. Post-polis. Wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta. Kraków: Universitas. ISBN: 9788324203512.
• Rousseau Jean-Baptiste [1779]. Kawa. Wyd. pol. 1. Tłum. Jan Baudouin de Courtenay . Warszawa.
• Rybicka Elżbieta [2003]. Modernizowanie miasta. Zarys problematyki urbanistycznej w nowoczesnej literaturze polskiej. Kraków: Universitas. ISBN: 9788324201259.
• [Skrzetuski Józef Kajetan] [1774]. Na dzień 8 maja w 1774, z okazji imienin Jaśnie Oświeconego Książęcia JMci Stanisława Lubomirskiego , Marszałka Wielkiego Koronnego, wiersz. „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” 1774. T. 10, cz. 1. S. 17–32.
• Skwarczyński Zdzisław [1951]. Franciszek Salezy Jezierski „Jarosza Kutasińskiego, szlachcica łukowskiego uwagi nad stanem nieszlacheckim w Polszcze”. „Prace Polonistyczne”. Seria IX. S. 71–82.
• Tomaszewski Stefan [1985]. Motywy miejskie w romansie stanisławowskim. „Prace Polonistyczne”. Seria XLI. S. 191–212.
• Tomaszewski Stefan [1997]. Miasto. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Red. Józef Bachórz i Alina Kowalczykowa . Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ISBN: 8304043882. S. 543–546. Wirtemberska Maria [1822]. Malwina, czyli domyślność serca. T. 1–2. Wyd. 3 popraw. Warszawa.
• Wyrzykowska Małgorzata [2011]. Percepcja barokowych dzieł sztuki w XVIII wieku w świetle „Diariusza podroży zagranicę Teofili Konstancji z Radziwiłłów Generałowej Ignacowej Morawskiej w latach 1773–1774”. „Quart. Kwartalnik Instytutu Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego” 2011. Nr 4 (22). ISSN: 18964133. S. 21–41.

Identifiers

ISSN

0079-4791