Primum ethicum et primum anthropologicum et primum metaphysicum conventuntur

• Authors: Biesaga Tadeusz

Title variants

EN

Primum ethicum et primum anthropologicum et primum metaphysicum conventuntur

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zasadniczą ideę artykułu wyraża jego tytuł w sformułowaniu: Primum ethicum et primum anthropologicum et primum metaphysicum conventuntur. Autor tekstu argumentuje, że w akcie poznania dana nam jest cała złożona, bogata rzeczywistość. Ów spontaniczny i powszechny akt kontaktu z rzeczywistością dzielimy na węższe zakresowo doświadczenia, stojące u podstaw poszczególnych dyscyplin filozoficznych. Czynimy to dla uchwycenia specyfiki różnych aspektów owej bogatej rzeczywistości. Artykuł dowodzi, że jedność tych doświadczeń i oparta na niej jedność dyscyplin filozoficznych polega na tym, że podany w oparciu o doświadczenie etyczne czy antropologiczne opis tego, jakie coś jest, okazuje się niewystarczający, gdyż prowokowany jest pochodzącymi z doświadczenia metafizycznego pytaniami: dlaczego to jest takie, jakie jest. Opis w etyce powinności moralnej, domaga się na terenie antropologii odpowiedzi na pytanie: dlaczego powinienem, to co powinienem, oraz na terenie metafizyki odpowiedzi: dlaczego ostatecznie powinienem to, co powinienem. W ten sposób poznanie rozdzielone w punkcie wyjścia wymienionych dyscyplin na różne doświadczenia, łączy się w punkcie dojścia w całość, podczas wyjaśniania opisywanych w tych doświadczeniach faktów.

EN

The aims and scopes of this paper are expressed in its title, namely the phrase: Primum ethicum et primum anthropologicum et primum metaphysicum conventuntur. The author of the text argues that in the act of cognition we are given a full, complex and rich reality. That spontaneous, common and broad contact with the reality may be divided into experiences which are narrower in their scopes and stand at the cores of different philosophical disciplines. The latter is done to allow capturing the specificities of different aspects of this rich reality. The paper proves that the unity of these experiences along with the resulting unity of philosophical disciplines is based on the fact that the ethical-experience or anthropological-experience-based description of what something is like, turns out to be insufficient, because it is implied by a question of metaphysical experience: why is this like it is. From the perspective of anthropology the description in ethics of moral obligations requires answering the question: why should I do what I should do. In the sphere of metaphysics the latter requires answering another question: why in the end should I do what I should do. In this way, the process of cognition, which is separated into different experiences at the starting points of the mentioned philosophical disciplines, integrates in the end into one unified concept. The latter takes place through the explanation of the facts described in these experiences.

Keywords

PL

doświadczenie; metafizyka; antropologia; etyka; powinność; podstawy

EN

experience; metaphysics; anthropology; ethics; duty; fundamentals

• Publisher: Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego
• Journal: Seminare. Poszukiwania naukowe
• Year: 2018
• Volume: 39
• Issue: 3
• Pages: 37-49

Dates

published

2018-10-18

Contributors

author

Biesaga Tadeusz

References

• Biesaga, Tadeusz. 2006. Osoba i natura w argumentacji bioetycznej. W: Substancja
• – Natura – Prawo naturalne, red. Andrzej Maryniarczyk, Katarzyna Stępień
• i Paweł Gondek, 411-418. Lublin: PTTA.
• Biesaga, Tadeusz. 2011. Spór o właściwości prawdy: relatywizm – absolutyzm.
• W: Spór o prawdę, red. Andrzej Maryniarczyk, Katarzyna Stępień i Paweł
• Gondek, 299-314. Lublin: PTTA.
• Biesaga, Tadeusz. 2012. Spór o dobro moralne: hedonizm – eudajmonizm – personalizm.
• W: Spór o dobro, red. Andrzej Maryniarczyk, Katarzyna Stępień
• i Paweł Gondek, 291-307. Lublin: PTTA.
• Biesaga, Tadeusz. 2014. Spór o podstawy etyki medycznej. Teleologizm E. D. Pellegrino
• a kontraktualizm R. M. Veatcha. Kraków: Wyd. UPJPII.
• Czeżowski, Tadeusz. 1989. Etyka jako nauka empiryczna. W: Tadeusz Czeżowski.
• Pisma z etyki i teorii wartości, red. Paweł Smoczyński, 97-104. Wrocław–Warszawa–
• Kraków–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Hołub, Grzegorz. 2010. Problem osoby we współczesnych debatach bioetycznych.
• Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Krajewski, Kazimierz. 2006. Etyka jako filozofia pierwsza. Doświadczenie normatywnej
• mocy prawdy jako źródło i podstawa etyki. Lublin: Wyd. KUL.
• Spaemann, Robert. 1999. Genetic manipulation of human nature in the context
• of human personality. W: Human genome, human person and the society of
• the future, red. Juan de Dios Vial Correa i Elio Sgreccia, 340-350. Città del
• Vaticano: Libreria Editrice Vaticana.
• Spaemann, Robert. 2001. Osoby. O różnicy między czymś a kimś, tłum. Jarosław
• Merecki. Warszawa: Oficyna Naukowa N.
• Styczeń, Tadeusz. 1976. W sprawie etyki niezależnej. Roczniki Filozoficzne, 24(2),
• -118.
• Styczeń, Tadeusz. 1980. Etyka niezależna. Lublin: RW KUL.
• Styczeń, Tadeusz. 1982. Prawda o człowieku a etyka. Roczniki Filozoficzne, 30(2),
• -95.
• Styczeń, Tadeusz. 1984a. Antropologia a etyka. W: Tadeusz Styczeń. W drodze do
• etyki, 121-130. Lublin: RW KUL.
• Styczeń, Tadeusz. 1984b. Problem autonomii etyki. W: Tadeusz Styczeń. W drodze
• do etyki, 221-244. Lublin: RW KUL.
• Styczeń, Tadeusz. 1993a. Uwagi o istocie moralności. W: Tadeusz Styczeń. Wprowadzenie
• do etyki, 28-42. Lublin: TN KUL.
• Styczeń, Tadeusz. 1993b. W sprawie etyki niezależnej. W: Tadeusz Styczeń. Wprowadzenie
• do etyki, 43-82. Lublin: TN KUL.
• Wojtyła, Karol. 1994. Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, red. Tadeusz
• Styczeń et al. Lublin: TN KUL.

Identifiers

DOI

doi.org/10.21852/sem.2018.3.03