Stilusy ze Stargardu źródłem znajomości pisma w średniowiecznym mieście

• Authors: Zyśko Andrzej

Title variants

EN

Styluses from Stargard as a source of knowledge on literacy in a medieval town

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The paper presents and discusses artefacts associated with literacy discovered in recent years during archaeological excavations carried out in the Old Town area in Stargard. These artefacts are represented by styluses. They were classified into three groups, within which further characteristic types were distinguished. The artefacts’ analysis may allow for the development of some surmises concerning their provenance. Some of the styluses (group I and styluses of the ‘S/Z’ type) probably originates from north Germany, where the Hanseatic League was created. The other artefacts may be the remains of a local manufacturing. In addition, styluses complete the knowledge of literacy in medieval Stargard. Findings from the former Augustinian monastery prove literacy amongst monks and may be the material remains of a monastic school.

Keywords

PL

Stargard; stilusy; piśmiennictwo; szkolnictwo; średniowiecze

Stargard; styluses; literacy; education; Middle Ages

• Publisher: Muzeum Narodowe w Szczecinie
• Journal: Materiały Zachodniopomorskie
• Year: 2012
• Volume: 9
• Pages: 317-348

Dates

published

2013

Contributors

author

Zyśko Andrzej

References

• Abramowicz A. 1955. Przedmioty ozdobne z grodziska łęczyckiego, „Studia Wczesnośredniowieczne” 3, 335–351.
• Abramowicz A. 1991. Historia archeologii polskiej XIX i XX wiek, Łódź.
• Ansorge J. 2003. Ein Rosenkranz und andere Merwurdigkeiten vom Friedhof der Jacobkirche in Greifswald, „Archäologische Berichte aus Mecklenburg-Vorpommern” 10, 180–194.
• Bláha J. 1998. K dokladům gramotnosti v olomouckých archeologických nálezech z období středověku (stily), „Historická Olomouc” 11, 73–90.
• Caune A. 1994. Hochmittelalterliche Schreibgriffel aus dem ehemaligen Alt-Livland, „Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters” 22, 3–13.
• Dębska K., Żak J. 1960. Rylec do pisania na tabliczkach powoskowanych z Pomorza, „Materiały Zachodniopomorskie” 6, 241–246.
• Drenkhahn U., Lüdecke T. 2002. Mittelalterliche Schreibgriffel aus Lübeck, „Lübecker Schriften zu Archäologie und Kulturgeschichte” 26, 61–111.
• Egan G. 1998. The Medieval Household. Daily Living c. 1150 – c. 1450, London.
• Gaziński R. 1997. Drogi wodne i szlaki lądowe na zapleczu i przedpolu Szczecina, Stargardu, Anklamu i Dymina w XIII–XV wieku, „Nautologia” 2, 21–27.
• Gąssowski J. 1955. Wczesnośredniowieczny rylec do pisania z Biskupina, „Wiadomości Archeologiczne” 22, 195–196.
• Gnaedig J., Marquart M. 2012. Zwei hochmittelalterliche Schreibgriffel aus Aschaffenburg, „Archäologisches Korrespondenzblatt” 42/2, 273-293.
• Grygiel R., Jurek T. 1999. Zduny – późnośredniowieczne i nowożytne rezydencje właścicieli miasta, Łódź.
• Guszpit P., Mruczek R., Piekalski J. 2002. Środa Śląska. Zaplecze targu małego miasta średniowiecznego, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne” 44, 431–448.
• Hensel W. 1937. Tymczasowe sprawozdanie z prac wykopaliskowych, przeprowadzonych w czasie od 1 XII – 24 XII. 1936 roku w Gnieźnie przy ulicy Poznańskiej nr 5 w ogrodzie prepozytalnym, [w:] Przyczynki do pradziejów Polski zachodniej, red. W. Hensel, J. Żurek, Poznań, 96–119.
• Jaworski K. 1990. Wyroby z kości i poroża w kulturze wczesnośredniowiecznego Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu, Wrocław–Warszawa.
• Kasprzak M. 2010. Zabytki drewniane, rogowe i kościane z badań na Wyspie Spichrzów w 2004 roku, „Archeologia Gdańska” 4, 151–169.
• Kaźmierczyk J. 1964. Z badań wczesnośredniowiecznej Legnicy w 1962 roku, „Sprawozdania Archeologiczne” 16, 267–273.
• Kaźmierczyk J. 1966. Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu, cz. I, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Kaźmierczyk J. 1968. Z badań lewobrzeżnego Wrocławia w latach 1964–1965, „Sprawozdania Archeologiczne” 19, 248–256.
• Kaźmierczyk J. 1970. Wrocław lewobrzeżny we wczesnym średniowieczu, cz. II, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Kaźmierczyk J. 1973. Zagadnienie piśmienności w miastach śląskich w świetle źródeł archeologicznych XI–XIII wieku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 28/2, 213–227.
• Kokowscy E. i A. 1992. Trzy znaleziska wczesnośredniowieczne z Gródka nad Bugiem, woj. Zamość, „Archeologia Polski” 37/1–2, 209–214.
• Kościński B. 2003. Badania w obrębie średniowiecznego portu gdańskiego (stan. 103 – Zielona Brama w Gdańsku), [w:] XIII Sesja Pomorzoznawcza, tom 2, Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych, red. H. Paner, M. Fudziński, Gdańsk, 357-384.
• Kowalska A.B., Słowiński S. 2008. Szczecin. Standards of living in a medieval town, [w:] Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäologie im Hanseraum VI: Luxus und Lifestyle, red. M. Gläser, Lübeck, 493–507.
• Kóčka-Krenz H. 2001. Archeologiczne świadectwa o początkach szkolnictwa w Poznaniu, „Kronika Miasta Poznania” 4, 7–13.
• Kóčka-Krenz H. 2004. Wyposażenie palatiów w Europie Środkowej, „Archaeologia Historica Polona” 14, 11–27.
• Krüger K. 2002. Archäologische Zeugnisse zum mittelalterlichen Schrift- und Buchwesen nordwärts der Mittelgebirge, Bonn.
• Kuczyński J., Pyzik Z. 1967. Badania osady wczesnośredniowiecznej w Świętomarzy, pow. Iłża, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” 4, 109-145.
• Limisiewicz A., Piekalski J., Płonka T., Wiśniewski A., Wiśniewski Z. 2002. Północna strona bloku śródrynkowego. Stratygrafia nawarstwień kulturowych, „Wratislavia Antiqua”, t. 5, J. Piekalski red, Wrocław, 79-108.
• Lüdecke T. 2002. Mittelalterliche Schreibgriffel aus Stade. Ein Beitrag zum Fundbild der Stili im Hanseraum, [w:] Civitas et castrum ad Mare Balticum, red. A. Caune, Riga, 463–485.
• Majewski M. 2004. Księgi rękopiśmienne na Pomorzu Zachodnim, [w:] Malarstwo gotyckie w Polsce. Synteza, red. A.S. Labuda, K. Secomska, Warszawa, 481–486.
• Majewski M. 2005. Ludwisarstwo stargardzkie XV – XVII wieku, Stargard.
• Majewski M. 2006. Sprawozdanie z badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych na terenie dawnego klasztoru augustianów-eremitów w Stargardzie stan. 11a (AZP 32-10/167), Sezon I – 2005, Stargard (sprawozdanie dostępne w Dziale Archeologicznym i Dziale Dokumentacji Zabytków Muzeum w Stargardzie oraz w WUOZ w Szczecinie).
• Majewski M. 2007. Sprawozdanie z badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych na terenie dawnego klasztoru augustianów-eremitów w Stargardzie stan. 11a (AZP 32-10/167), Sezon II – 2006, Stargard (sprawozdanie dostępne w Dziale Archeologicznym i Dziale Dokumentacji Zabytków Muzeum w Stargardzie oraz w WUOZ w Szczecinie).
• Majewski M. 2010. Sprawozdanie z działalności Działu Archeologicznego w latach 2004–2008, „Stargardia” 5, 497–513.
• Majewski M., Kwiatkowski K. 2009. Sprawozdanie wstępne z archeologicznych badań ratunkowych przeprowadzonych na terenie przeznaczonym pod inwestycję „Budowa obiektu mieszkalno-usługowego w Stargardzie“, w kwartale ograniczonym ulicami: Bolesława Chrobrego, Kazimierza Wielkiego, Grodzkiej i (Władysława Łokietka) w Stargardzie, obr. 11, działki nr 61/1, 120/1, 121/1, 122/1, 122/2 i 211/1, Stargard (sprawozdanie dostępne w Dziale Archeologicznym Muzeum w Stargardzie oraz w WUOZ w Szczecinie).
• Majewski M., Stań K. 2013. Sprawozdanie z badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych na terenie dawnego klasztoru augustianów-eremitów w Stargardzie stan. 11a (AZP 32-10/167), Sezon III – 2007, Stargard (sprawozdanie dostępne w Dziale Archeologicznym Muzeum w Stargardzie).
• Majewski M., Stań K. 2013. Sprawozdanie z badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych na terenie dawnego klasztoru augustianów-eremitów w Stargardzie stan. 11a (AZP 32-10/167), Sezon IV – 2009, Stargard (sprawozdanie dostępne w Dziale Archeologicznym Muzeum w Stargardzie).
• Majewski M., Stań K. 2013. Sprawozdanie z badań archeologiczno-architektonicznych przeprowadzonych na terenie dawnego klasztoru augustianów-eremitów w Stargardzie stan. 11a (AZP 32-10/167), Sezon V – 2010, Stargard (sprawozdanie dostępne w Dziale Archeologicznym Muzeum w Stargardzie).
• Manikowska H. 1997. Szkoły: nauczanie szkolne i uniwersyteckie, [w:] Kultura Polski średniowiecznej XIV–XV wieku, red. B. Geremek, Warszawa, 308–365.
• Mårtensson A.W. 1961. Styli och vaxtavlor, „Kulturen”, 108–142.
• Mikołajczyk G., Żurowski K. 1965. Rzemiosło, handel, rolnictwo, [w:] Dzieje Gniezna, red. J. Topolski, Warszawa, 45–67.
• Milewska M., Zborowska G., Kruppe J. 1998. Archeologia o zamku puckim, Warszawa.
• Nawrolska G., Tandecki J. 1997. Średniowieczne tabliczki woskowe ze Starego Miasta Elbląga, [w:] Archaeologia Elbingensis, vol. II, red. G. Nawrolska, J. Tandecki, Elbląg-Gdańsk, 131-144.
• Nawrolski T., Tandecki J. 1987. Piętnastowieczne tabliczki woskowe z Elbląga, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 35/4, 591–600.
• Niesiołowska A., Perzyńska M., Żak J. 1960. Badania na posesji Ostrów Tumski 13 w latach 1950–1953, [w:] Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 2, red. W. Hensel, Wrocław–Warszawa, 67–187.
• Rębkowski M. 1998. Zabytki wykonane z innych surowców, [w:] Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu, t. 3, red. M. Rębkowski, Kołobrzeg, 277–288.
• Rębkowski M. 2007. Z problematyki badań archeologicznych nad rzemiosłem w lokacyjnych miastach Pomorza Zachodniego, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 43, 99–111.
• Rębkowski M., Polak Z., Wywrot B. 1998. Źródła archeologiczne, [w:] Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu, t. 3, red. M. Rębkowski, Kołobrzeg, 13–168.
• Rymar E. 2008. Stargardzki konwent augustianów – środowisko lektora Augustyna zwanego niegdyś Angelusem ze Stargardu, [w:] Augustyn ze Stargardu zwany niegdyś Angelusem. Protokół. Kamieńska kronika. Rodowód książąt pomorskich. Tzw. stargardzka genealogia, red. M. Majewski, Stargard, 8–16.
• Rymar E. 2008. O autorze Protokołu, [w:] Augustyn ze Stargardu zwany niegdyś Angelusem. Protokół. Kamieńska kronika. Rodowód książąt pomorskich. Tzw. stargardzka genealogia, red. M. Majewski, Stargard, 17–19.
• Schäfer H. 1995. Mittelalterliches Schreib- und Meßgerät aus Rostock, „Ausgrabungen und Funde” 40/3, 166–170.
• Schäfer H. 1996. Untersuchungen auf dem Kirchengrundstück Domßtrasse 53 in Greifswald, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern” 43, 135–157.
• Simiński R. 2010. W średniowieczu (do 1523 roku), [w:] Dzieje Szczecinka, t. 1, red. R. Gaziński, Szczecin–Szczecinek–Pruszcz Gdański, 47–98.
• Sołtan-Kościelecka K. 2002. Stilusy późnośredniowieczne z terenu obecnej Polski, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 50/2, 123–131.
• Sołtan-Kościelecka K. 2003. Dwa nowe stilusy z zamku w Pucku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 51/1, 63–65.
• Sołtan-Kościelecka K. 2007. Ausgewählte spätmittelalterliche Schreibgriffel aus dem Ostseegebiet und dem östlichen. Mitteleuropa, „Arbeits- und Forschungsberichte zur Sächsischen Bodendenkmalpflege” 47 (2005), 223-254.
• Starski M. 2009. Badania archeologiczne na rynku miejskim w Pucku, [w:] XVI Sesja Pomorzoznawcza Szczecin 22–24 listopada 2007, część 2: Od późnego średniowiecza do czasów nowożytnych, red. A. Janowski, K. Kowalski, S. Słowiński, Szczecin, 319–332.
• Stopka K. 1995. Szkoła zakonna w Polsce średniowiecznej jako problem badawczy, [w:] Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski, red. A. Pobóg-Lenartowicz, M. Derwich, Opole, 49–61.
• Wachowski K. 1995. Bemerkungen zur östlichen Verbreitung der sog. Harzer Gruppe hochmittelalterlicher Schreibgriffel in Schlesien, „Archäologisches Korrespondenzblatt” 25/1, 155–156.
• Wachowski K., Jaroch E. 2009. Artystyczne wyroby skórzane w późnym średniowieczu. Problem wytwórczości w Europie Środkowo-Wschodniej, „Archaeologia Historica Polona” 18, 97-119.
• Walczak R. 1991. „Protocollum” augustianina-eremity zwanego Angelusem ze Stargardu, Poznań.
• Wetesko L. 2006. Stilus, [w:] Kraków w chrześcijańskiej Europie X–XIII wieku. Katalog wystawy, Kraków, 478.
• Wojcieszak M. 2012. Nekropole średniowiecznego i wczesnonowożytnego Wrocławia, „Wratislavia Antiqua”, t. 15, Wrocław.
• Wywrot-Wyszkowska B. 2009. Zabytki skórzane z badań na terenie dawnego klasztoru augustianów-eremitów w Stargardzie Szczecińskim (sezon 2006), [w:] XVI Sesja Pomorzoznawcza Szczecin 22–24 listopada 2007, część 2: Od późnego średniowiecza do czasów nowożytnych, red. A. Janowski, K. Kowalski, S. Słowiński, Szczecin, 127–136.
• Zaitz E. 2006. Rylec brązowy do pisania, [w:] Kraków w chrześcijańskiej Europie X–XIII w. Katalog wystawy, Kraków, 478–479.
• Żak J. 1956. Z dziejów znajomości pisma w Polsce, „Slavia Antiqua” 5, 377–398.
• Żerelik R. 1998 Szkolnictwo na średniowiecznym Śląsku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 53/3–4, 391–399.

Notes

Studia i Materiały

Identifiers

ISSN

0076-5236