Les dénominations polonaises et françaises des outils d’artisanat en tant qu’attributs des Saints et des Bienheureux dans l’iconographie

• Authors: Wiesław Bar

Title variants

EN

Polish and French Names of Craft Tools that Are Attributes of Saints and Blesseds in Iconography

PL

Polskie i francuskie nazwy narzędzi rzemieślniczych będących atrybutami świętych i błogosławionych w ikonografii

• Languages of publication: FR

Abstracts

FR

L’article présente une analyse des attributs des saints dans l’iconographie et, en particulier, leurs outils d’artisans ainsi que leurs dénominations en polonais et en français. Dans la première partie, nous empruntons la définition du lexème attribut aux dictionnaires. Ensuite, le terme attribut, représentant les éléments importants des figures des saints, est analysé par rapport à d’autres termes, leurs significations ainsi que par rapport à la réalité. Dans les chapitres suivants, les attributs sont décrits d’un point de vue historique comme l’élément identifiant le personnange présenté dans la culture chrétienne. Ils sont également classés selon leur forme et leur thème. Les critères utilisés pour les distinguer ont été empruntés aux définitions des métiers fournies par la loi polonaise relative à l’artisanat ainsi que sur la base des statuts de l’Association Polonaise de l’Artisanat (Związek Rzemiosła Polskiego). Les groupes d’outils étudiés qui apparaissent comme attributs sont illustrés par les figures choisies des Saints et des Bienheureux de la période du Ve au XIIIe siècles. Pour l’homme d’aujourd’hui, de l’époque du numérique et de la robotique, un nombre de plus en plus important de ces outils est inconnu, et leurs noms semblent archaïques ou leur sens évolue. L’article se termine par une réflexion sur la représentation iconographique des saints aujourd’hui, bien différente des représentations officielles des saints et des bienheureux affichées pendant les cérémonies de canonisation et de béatification. Dans ces représentations, inspirées par les modèles iconographiques de l’Orient, nous pouvons observer un rôle de moins en moins important des attributs individuels, dont les outils font partie. En revanche, d’autres attributs symboliques, à caractère universel, permettent de mieux exprimer les éléments spirituels.

EN

The article contains an analysis of the attributes in iconographies of Saints, in particular tools, and their Polish and French names. In the first part the dictionary definitions of the word “attribute” are given, and then the indicated term “attribute” that designates essential elements of the form, is analyzed in relation to other terms and to the reality as designating elements in various fields over the centuries and now in informatics. In the following chapters – in historical perspective – attributes are described as identifiers of the presented figure in Christian culture and their classification according to form and subject. The criteria for their specification have been determined on the basis of the definition of “craft” included in the Polish Crafts Act and the organizational structure of the Polish Craft Association. The characterized groups of tools appearing as the attributes were illustrated with selected images of saints and blesseds from the 5th to the 13th century. For today’s man, the man of the digital era and robotics, more and more of these tools remain unknown, and their names become archaisms or are the subject of semantic evolution. The article finishes with the reflection on the contemporary iconographic composition of saints, sometimes secondary to other techniques of perpetuating official images accompanying the beatification and canonization. In these icons written according to the iconographic pattern of the East, the decreasing role of individual attributes (including tools) and the meaning of the spiritual element symbolically expressed by universal and common attributes are observed.

PL

Artykuł zawiera analizę atrybutów w ikonografiach świętych, w szczególności narzędzi, oraz ich nazwy w języku polskim i francuskim. W pierwszej części podane są definicje słownikowe wyrazu atrybut, a następnie wskazany termin atrybut desygnujący istotne elementy postaci analizowany jest w relacjach znaczeniowych do innych terminów oraz w relacji do rzeczywistości jako desygnujący elementy w różnych dziedzinach na przestrzeni wieków a współcześnie w informatyce. W kolejnych rozdziałach omówione są w perspektywie historycznej atrybuty jako identyfikatory przedstawianej postaci w kulturze chrześcijańskiej oraz podana ich klasyfikacja według formy i według tematu. Kryteria do ich wyodrębnienia zostały ustalone na podstawie definicji rzemiosła zawartej w polskiej ustawy o rzemiośle oraz struktury organizacyjnej Związku Rzemiosła Polskiego. Opracowane grupy narzędzi występujące w funkcji atrybutów zostały ilustrowane wybranymi wizerunkami świętych i błogosławionych z okresu od V do XIII wieku. Dla dzisiejszego człowieka, ery cyfrowej i robotyzacji, coraz więcej z wymienionych narzędzi pozostaje nieznanych, a ich nazwy stają się archaizmami lub poddane są ewolucji znaczeniowej. Artykuł zamyka refleksja nad współczesną kompozycją ikonograficzną świętych, nieraz wtórną do innych technik utrwalania oficjalnych wizerunków towarzyszących uroczystościom beatyfikacji i kanonizacji. W ikonach tych pisanych według wzoru ikonograficznego Wschodu obserwuje się malejącą rolę atrybutów (w tym narzędzi) indywidualnych a zaznaczanie elementu duchowego wyrażanego symbolicznie przez atrybuty uniwersalne i wspólne.

Keywords

FR

attribut; outils d’artisanat; canonisation; représentation d’un saint; iconographie

EN

attribut; outil d’artisant; canonization; worship of saints; iconography

PL

atrybut; narzędzia rzemieślnicze; kanonizacja; wizerunek świętego; ikonografia

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2019
• Volume: 67
• Issue: 8: Lingwistyka korpusowa i translatoryka
• Pages: 81-103

Contributors

author

Wiesław Bar

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji

References

• Borrelli Antonio, San Feliciano dei Foligno. Vescovo e martire, http://www.santiebeati.it /dettaglio/90911 (consulté le 01-03-2019).
• Butera Vittoria, 2003, San Foca l’ortolano, Falerna, Gezabele.
• Carlo Ennio Morri, San Marino, http://www.santiebeati.it/dettaglio/68950, consulté le 01-03-2019.
• Civil Pierre, 2005, « El artesano y el artista : aspectos de la iconografía de San José », Les Cahiers de Framespa [en ligne], no 1, http://journals.openedition.org/framespa/420, DOI : 10.4000/framespa.420, consulté le 06-03-2019.
• Daniele Ireneo, San Dunstano. Monaco e vescovo, http://www.santiebeati.it/dettaglio/54050, consulté le 01-03-2019.
• De Arriba Cantero Sandra, 2013, « San José », Revista Digital de Iconografía Medieval, vol. V, nº 10, 57-76, https://www.ucm.es/data/cont/docs/621-2013-12-14-07.%20San%20Jos%C3%A9.pdf, consulté le 01-03-2019.
• Donati Andrea (curatore, traduttore e commentatore), 2010, « San Marino tra storia e leggenda da Omero a san Pier Damiani. Edizione critica della Vita sanctorum Marini et Leonis », [in :] Fonti, documenti, manoscritti, incunaboli, San Marino, L. Amati.
• Dulewicz Andrzej, 2002, Encyklopedia sztuki niemieckiej, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Federación Agustiniana Española, 2008, Santos y beatos de la familia agustiniana: subsidio litúrgico para el misal, Madrid: Federación Agustiniana Española.
• Frejlich Andrzej, 1997, « Ikona », [in :] Encyklopedia katolicka, vol. 7, kol. 8-11, Lublin, Towarzystwo Naukowe KUL.
• Fros Henryk, 1985, « Bernward », [in:] Encyklopedia katolicka, vol. 2, kol. 319, Lublin, Towarzystwo Naukowe KUL.
• Blessed Theobald Roggeri. CatholicSaints.Info., 10 June 2017, https://catholicsaints.info/tag/ name-theobald/, consulté le 06-03-2019.
• Guerra Chavarino Emilio, 2015, San Isidro, el códice, los milagros y el arca mosaica, vol. I [s. l.].
• Kasperowicz Ryszard, 1997, « Ikonografia », [in :] Encyklopedia katolicka, vol. VII, 11-14.
• Lanzi Fernando & Lanzi Gioia, 2003, Come riconosere i Santi e i patroni nell’arte e nelle immagini popolari, Milano, Ed. Jaca Booki SpA.
• Lanzi Fernando & Lanzi Gioia, 2004, Jak rozpoznać świętych i patronów w sztuce i w wyobrażeniach ludowych, Kielce, Wydawnictwo Jedność.
• Marecki Józef & Rotter Lucyna, 20132, Jak czytać wizerunki świętych, Kraków, Universitas.
• Obrzędy Błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, 1994, Katowice, Księgarnia św. Jacka, nr 985, 83.
• Pettiti Gianpiero, San Foca l Ortolano, http://www.santiebeati.it/dettaglio/71400, consulté le 01-03-2019.
• Repetto José Luis, 2007, Todos los Santos. Santos y Beatos del Martirologio Romano, Madrid, Biblioteca de Autores Cristianos.
• Rojo Martínez Fernando OSA, 2001, La seducción de Dios, Roma, Pubblicazioni Agostiniane.
• San Reinaldo de Dortmunt. M. 960, http://hagiopedia.blogspot.com/2014/01/san-reinaldo-de-dortmund-m-960.html, consulté le 01-03-2019.
• Sánchez Molledo, José María, 2009, « Iconografía de San Isidro Labrador y Santa María de la Cabeza » Pasos de Arte y Cultura, n. 9, 66-68, https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo ?codigo=3013947, consulté le 01-03-2019.
• Santos y beatos de la familia agustiniana. Subsidio litúrgico para el Misal agustiniano, 2008, Madrid, [s. l.].
• Święci na każdy dzień, 2009, Kielce, Wydawnictwo Jedność.
• Vernier d’Oberwesel, https://fr.wikipedia.org/wiki/Vernier_d%27Oberwesel, consulté le 01-03-2019.
• Werner Keber, San Varnerio (Werner) di Oberwesel Martire, http://www.santiebeati.it/ dettaglio/90238, consulté le 01-03-2019.
• Wielki słownik języka polskiego PWN, 2018, Warszawa, PWN, t. 1.
• Zibawi Mahmoud, 2018, Icone. Senso e storia, Milano, Ed. Jaca Book.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2019.67.8-6