Słownictwo z zakresu zwyczajów i obrzędów wielkanocnych w perspektywie historycznej

• Authors: Katarzyna Pawlik

Title variants

EN

The vocabulary concerning easter customs and rites from a historical perspective

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł traktuje o zwyczajach i obrzędach związanych z Wielkanocą i poprzedzającym ją czasem, które praktykowane były w Polsce niekiedy od doby staropolskiej. Koncentruje się na obchodach Wielkiego Tygodnia, Wielkiej Niedzieli i Wielkanocnego Poniedziałku. Krótko wspomina się o ludowych praktykach magicznych zapewniających zdrowie, urodę, dobrobyt i obfite plony. Autorka podejmuje próbę leksykalno-kulturowego opisu 23 leksemów i 10 połączeń wyrazowych funkcjonujących w polszczyźnie ogólnej i gwarach, z uwzględnieniem ich etymologii, czasu i miejsca występowania oraz obecności w literaturze dawnej. W tekście scharakteryzowano m.in. szereg synonimów nazywających wielkanocne jaja i zabawy nimi, leksykę, za pomocą której określane były Niedziela Palmowa czy Poniedziałek Wielkanocny, jak i nazwy związane z ludowymi obchodami poszczególnych dni Wielkiego Tygodnia. Zgromadzone słownictwo finalnie podzielono na 4 grupy zbierające leksykę: 1) ogólnopolską, 2) regionalną i gwarową, 3) niepoświadczoną w słownikach, 4) leksem, którego występowanie potwierdzono jedynie w tekstach staropolskich.

EN

The article deals with the Easter customs and rites and the period preceding Easter (Holy Week), the holiday that had been celebrated for a very long time. The attention is focused on Holy Week, Easter Sunday and Easter Monday. There is a mention about folk magic practices to secure health, beauty, prosperity and a good crop. The author attempts to provide a lexical and cultural description of 23 lexemes and 10 collocations functioning in the general Polish language and its dialects, taking into consideration their etymology, time and place of occurrence and their presence in the literature of the past centures. She gives characteristics of some synonyms referring to Easter eggs and what was done with them, the lexis referring to Palm Sunday and Eater Monday, and the names related to folk ceremonies on particular days of Holy Week. The collected vocabulary has been divided into four groups, which include: 1) the lexis of general Polish language, 2) some dialects, 3) forms not to be found in dictionaries, 4) a lexeme that occurred only in the text of Old Polish.

Keywords

PL

leksyka; zwyczaje i obrzędy; Wielkanoc

EN

lexis; customs and rites; Easter

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2016
• Volume: 15
• Pages: 211–226

Contributors

author

Katarzyna Pawlik

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Filologiczny

References

• Bańkowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2 (A–P), Warszawa 2000.
• Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1985 (przedruk z 1927).
• Bystroń J.S., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, Warszawa 1976.
• Chwalba A., Obyczaje w Polsce, Warszawa 2005.
• Hryń-Kuśmierek R., Zwyczaje i obrzędy. Rok polski, Poznań 1998.
• Kamocki J., Kubienia J., Polski rok obrzędowy, Kraków 2008.
• Karłowicz J., Słownik gwar polskich, Kraków 1900–1911.
• Linde S.B., Słownik języka polskiego, t. I–VI, Warszawa 1994–1995 (przedruk z 1854–1860).
• Ogrodowska B., Polskie zwyczaje i obrzędy doroczne, Warszawa 2005.
• Pełka L., Rytuały, obrzędy, święta, Warszawa 1989.
• Słownik języka polskiego, pod red. W. Doroszewskiego, t. I–X, Warszawa 1958–1969.
• Słownik języka polskiego, pod red. J. Karłowicza, A. Kryńskiego, W. Niedźwiedzkiego, t. I– VIII, Warszawa 1952–1953 (przedruk z 1900–1927).
• Słownik polszczyzny XVI wieku, pod red. M.R. Mayenowej, F. Pepłowskiego, t. I–XXXV (A–Rowny), Warszawa 1966–2009.
• Słownik staropolski, pod red. S. Urbańczyka, t. I–XI, Warszawa 1953–1995.
• Szymanderska H., Polska Wielkanoc, Warszawa 1991.
• Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. S. Dubisza, t. I–IV, Warszawa 2008.
• Wielkanoc w polskiej kulturze, pod red. M. Borejszo, Warszawa 1997.

Identifiers

ISSN

1730-4180

DOI

0.18276/sj.2016.15-14