Transformatywny intelektualista w polskiej tradycji pedagogicznej i politycznej przełomu XIX i XX wieku

• Authors: Bień Dominik

Title variants

EN

A transformative intellectual in the Polish pedagogical and political tradition at the turn of the 19th and 20th centuries

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest rekonstrukcja myśli pedagogicznej i politycznej trzech przedstawicieli polskiej radykalnej inteligencji rozpoczynających swoją działalność na przełomie XIX i XX wieku. Ich poglądy są konfrontowane z założeniami teorii krytycznej, w szczególności pedagogiki krytycznej i koncepcji transformatywnego intelektualisty stworzonej przez Henry’ego Giroux. W artykule dokonano analizy wybranych tekstów Edwarda Abramowskiego, Jana Władysława Dawida oraz Heleny Radlińskiej, skupiając się na ich ocenie ówczesnej sytuacji społeczno-politycznej (w tym edukacji), wizji przyszłości i sposobie przekształcenia rzeczywistości. Szczególną uwagę poświęcono roli nauczyciela w twórczości wymienionych postaci. Powyższe działania pozwoliły na wskazanie punktów stycznych w myśli politycznej i pedagogicznej Abramowskiego, Dawida i Radlińskiej oraz wskazanie na ich przynajmniej częściowe podobieństwo z teorią krytyczną.

EN

The aim of the article is reconstruction the pedagogical and political thought of three representatives of the Polish radical intellectualist starting their activities at the turn of the XIX and XX century. Their views are confronted with the assumptions of critical theory, in particular critical pedagogy and the concept of transformative intellectual created by Henry Giroux. The article analyzes selected texts of Edward Abramowski, Jan Władysław Dawid and Helena Radlińska focusing on their assessment of the then socio-political situation (including education), the vision of the future and the way of transforming reality. Particular attention was paid to the role of the teacher in the articles of the above-mentioned characters. The actions allowed for the identification of contact points in the political and pedagogical thought of Abramowski, Dawid and Radlińska, as well as their at least partial similarity with critical theory.

Keywords

PL

Edward Abramowski; Helena Radlińska; historia myśli pedagogicznej; historia myśli politycznej; Jan Władysław Dawid

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
• Journal: Przegląd Pedagogiczny
• Year: 2020
• Issue: 1
• Pages: 9-32

Contributors

author

Bień Dominik

• Uniwersytet Gdański

References

• Abramowski E. (1898). Program wykładów nowej etyki. Zaczerpnięte 8 grudnia 2019. Strona internetowa http://lewicowo.pl/program-wykladow-nowej-etyki/
• Abramowski E. (1924). Pisma, Pierwsze zbiorowe wydanie dzieł treści filozoficznej i społecznej. T. 1. Warszawa: Związek Polskich Stowarzyszeń Spożywców.
• Abramowski E. (1965). Filozofia społeczna; Wybór pism. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Babic M. (2015). Fenomen dysydenta jugosłowiańskiego; przypadek Milovana Djilasa. Warszawa: Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.
• Davies N. (2000). Boże igrzysko. Przeł. E. Tabakowska. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Dawid J.W. (1905a). Blok reakcyjny. Głos, 15.
• Dawid J.W. (1905b). Naprzód. Głos, 44.
• Dawid J.W. (1905c). Rewolucja idzie. Głos, 45.
• Dawid J.W. (1932). O duszy nauczycielstwa. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Dawid J.W. (1961). Pensja żeńska jako zakład ogólnokształcący. W: tegoż, Pisma pedagogiczne. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
• Dawid J.W. (1980). O klasycyzm. W: W. Okoń, Dawid. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Giroux H., Witkowski L. (2018). Edukacja i sfera publiczna; idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza IMPULS.
• Heywood A. (2008). Ideologie polityczne. Wprowadzenie. Przeł. D. Stasiak i in. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Horkheimer M., Adorno T.W. (1994). Dialektyka oświecenia; Fragmenty filozoficzne. Przeł. M. Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo IFIS PAN.
• Kargula N., Widła I. (2009). Konsensus Waszyngtoński. Zaczerpnięte 8 grudnia 2019. Strona internetowa https://mfiles.pl/pl/index.php/Konsensus_Waszyngtoński
• Karpiński A. (1990). Próba rekonstrukcji przesłanek teoretycznych marksowskiej koncepcji kultury i religii. Dokument elektroniczny w posiadaniu autora.
• Kołakowski L. (2009). Główne nurty marksizmu. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kozina A., Walas-Trębacz J. (2008). Agent zmiany. Zaczerpnięte 8 grudnia 2019. Strona internetowa https://mfiles.pl/pl/index.php/Agent_zmiany
• Krzeczkowski A. (1924). Edward Abramowski 1968–1918. W: E. Abramowski, Pisma, Pierwsze zbiorowe wydanie dzieł treści filozoficznej i społecznej. T. 1. Warszawa: Związek Polskich Stowarzyszeń Spożywców.
• Kuroń J., Modzelewski K. (2009). List otwarty do partii. W: J. Kuroń, Dojrzewanie; Pisma polityczne 1964–1968. Warszawa: Krytyka Polityczna.
• Laclau E. (2014). Tożsamość i hegemonia: rola uniwersalności w ustanawianiu logiki politycznej. W: J. Butler, E. Laclau, S. Zizek, Przygodność, hegemonia, uniwersalność: współczesne debaty na lewicy. Przeł. A. Czarnacka i in. Warszawa: Krytyka Polityczna.
• Mencwel A. (2009). Etos lewicy. Esej o narodzinach kulturalizmu polskiego. Warszawa: Krytyka Polityczna.
• Mucha J. (1986). Socjologia jako krytyka społeczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Okoń W. (1980). Dawid. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• PSL „Wyzwolenie” (1921). Program PSL „Wyzwolenie” [1921].
• PPS (1905). Program Polskiej Partii Socjalistycznej wydany przez Lubelski Komitet Okręgowy PPS. Zaczerpnięte 8 grudnia 2019.
• Radlińska H. (1997a). Egzamin z pedagogiki społecznej. W: W. Theiss, Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Radlińska H. (1997b). Postawa wychowawcy wobec środowiska społecznego. W: W. Theiss, Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Radlińska H. (1997c). Zasięg wychowania. W: W. Theiss, Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Radlińska H. (1997d). Najważniejsze zagadnienia. W: W. Theiss, Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Radlińska H. (1997e). Przodownikom pracy oświatowej na wsi. W: W. Theiss, Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Radlińska H. (1997f). Pracownik społeczny. W: W. Theiss, Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Radlińska H. (1919). O nowe życie.
• Szacki J. (2000). Spotkanie z utopią. Warszawa: Wydawnictwo SIC!
• Szacki J. (2007). Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Szczerba A. (2018). Bohaterowie stulecia: Helena Radlińska.
• Szkudlarek T. (2019). Pedagogika krytyczna. W: Z. Kwieciński, W. Śliwerski, Pedagogika. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Theiss W. (1997). Radlińska. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Identifiers

DOI

10.34767/PP.2020.01.01