Po stronie swoich bohaterek. Feministyczny dokument filmowy w Polsce w drugiej dekadzie XXI wieku

• Authors: Sikorska Karolina , Frydrysiak Sandra

Title variants

EN

On the Side of Their Heroines: Feminist Documentary Film in Poland in the Second Decade of the 21st Century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorki analizują z perspektywy feministycznej cztery polskie filmy dokumentalne (Strajk matek, reż. M. Maciejewska, M. Malinowska, 2011; Solidarność według kobiet, reż. M. Dzido, P. Śliwowski, 2014; Strajk kobiet trwa, reż. M. Malinowska, 2018;  Siłaczki, reż. M. Dzido, P. Śliwowski, 2018). Dostrzegają obecne w nich wezwania do przeobrażania rzeczywistości społecznej oraz traktują jako przykłady „gatunku walczącego”. Ten zaś jest postrzegany w artykule jako rodzaj doświadczenia społecznego, w którym na pierwszy plan wysuwa się konieczność solidarnej walki o lepsze życie, widoczność w sferze publicznej oraz kolektywne uznanie wartości, historii czy praktyk istotnych dla określonych wspólnot kobiecych. Zastanawiając się nad różnymi wymiarami feministycznego dokumentu filmowego – interwencyjnym, herstorycznym, zaangażowanym i edukacyjnym – autorki pokazują, w jaki sposób praca nad filmem staje się również działaniem na rzecz polskiego ruchu kobiet.

EN

The authors look from a feminist perspective at four Polish documentary films: Strajk matek (Mothers on Strike, dir. M. Maciejewska, M. Malinowska, 2011), Solidarność według kobiet (Solidarity According to Women, dir. M. Dzido, P. Śliwowski, 2014), Strajk kobiet trwa (The Women’s Strike Continues, dir. M. Malinowska, 2018), and Siłaczki (Women Power, dir. M. Dzido, P. Śliwowski, 2018). They analyse these productions, recognizing in them a call to transform social reality, and treating them as examples of a “fighting genre”, which is perceived in the article as a kind of social experience, foregrounding the necessity for solidarity in the struggle for a better life, for visibility in the public space, and for the recognition of values, histories or practices relevant to particular women’s communities. Reflecting on the various dimensions of the feminist documentary film – interventionist, herstoric, committed, and educational – the authors show how working on a film also becomes a form of active support for the Polish women’s movement.

Keywords

PL

feministyczny film dokumentalny; wywiad pogłębiony; film interwencyjny; herstoria; siostrzeństwo; film edukacyjny

EN

feminist documentary film; in-depth interview; interventionist film; herstory; sisterhood; educational film

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2020
• Issue: 112 Polski dokument, polska animacja
• Pages: 85-106

Contributors

author

Sikorska Karolina

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

author

Frydrysiak Sandra

• SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny

References

• Abercrombie, N., Lash, S., Longhurst, B. (2004). Przedstawienie popularne: przerabianie realizmu (tłum. E. Mrowczyk-Hearfield). W: R. Nycz (red.), Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze (ss. 381-416). Kraków: Universitas.
• Chant, S. (2012). „Feminizacja biedy” i „feminizowanie” programów walki z ubóstwem: czy już czas na rewizję? (tłum. A. Czarnacka, H. Jankowska, M. Kowalska). W: N. Visvanathan, L. Duggan, N. Wiegersma, L. Nisonoff (red.), Kobiety, gender i globalny rozwój. Wybór tekstów (ss. 211-233). Warszawa: Polska Akcja Humanitarna.
• Charkiewicz, E. (2010). Kobiety i ubóstwo – widzialna ręka neoliberalnego państwa. Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego. http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0102charkiewicz2010.pdf
• Denzin, N. K. (2001). The Reflexive Interview and a Performative Social Science. Qualitative Research, 1 (1), ss. 23-46.
• Domańska, E. (2017). Sprawiedliwość epistemiczna w humanistyce zaangażowanej. W: P. Czapliński, R. Nycz i in. (red.), Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii (ss. 51-70). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
• Duda, M. (2016). Dogmat płci. Polska wojna z gender. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra.
• Dzido, M. (2016). Kobiety Solidarności. Warszawa: Świat Książki.
• Edwards, R., Mauthner, M. (2012). Ethics and Feminist Research: Theory and Practice. W: T. Miller, M. Birch, M. Mauthner, J. Jessop (red.), Ethics in Qualitative Research (ss. 14-31). London: Sage.
• Federici, S. (2010). Prekariat: perspektywa feministyczna (tłum. M. Skóra). Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego. http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0096federici.pdf
• Fraser, N. (2014). Drogi feminizmu. Od kapitalizmu państwowego do neoliberalnego kryzysu (tłum. A. Weseli). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Grabowska, M. (2018). Zerwana genealogia. Działalność społeczna i polityczna kobiet po 1945 roku a współczesny polski ruch kobiet. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Graff, A. (2001). Świat bez kobiet. Płeć w polskim życiu publicznym. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
• Graff, A. (2019). Claiming the Shipyard, the Cowboy Hat, and the Anchor for Women: Polish Feminism’s Dialogue and Struggle with National Symbolism. East European Politics and Societies and Cultures, 33 (2), ss. 472-496.
• Gregory, S., Caldwell, G., Avni, R., Harding, T. (red.) (2005), Video for Change: A Guide for Advocacy and Activism Edited. London: Pluto Press.
• Haraway, D. (2009). Wiedze usytuowane. Kwestia nauki w feminizmie i przywilej ograniczonej/częściowej perspektywy (tłum. A. Czarnacka). Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego. http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0062haraway1988.pdf
• Jankowska, J. (2003). Portrety niedokończone. Rozmowy z twórcami „Solidarności” 1980-1981. Warszawa: Biblioteka Więzi.
• Johnston, C. (1991). Kino kobiece jako kino buntu (tłum. A. Helman). Film na Świecie, (384), ss. 13-21.
• Kemmis, S. (2010). Teoria krytyczna i uczestniczące badania w działaniu (tłum. K. Liszka). W: H. Červinková, B. D. Gołębniak (red.), Badania w działaniu. Pedagogika i antropologia zaangażowane (s. 45-88). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
• Kingsley, P. (2017). Nowa Odyseja. Opowieść o kryzysie uchodźczym w Europie (tłum. A. Paszkowska). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Korolczuk, E., Kowalska, B., Ramme, J., Snochowska-Gonzalez, C. (red.) (2018). Bunt kobiet. Czarne Protesty i Strajki Kobiet. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności.
• Kuźma-Markowska, S. (2014). Herstory (herstoria). W: M. Rudaś-Grodzka i in. (red.), Encyklopedia gender. Płeć w kulturze (ss. 182-187). Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
• Lauretis, T. de (1987). Technologies of Gender: Essays on Theory, Film, and Fiction. Bloomington – Indianapolis: Indiana University Press.
• Lauretis, T. de (2005). Estetyka a teoria feministyczna: ponowne przemyślenie kobiecego kina (tłum. A. Krawczyk). Panoptikum, 11 (4), ss. 18-32.
• Lauzen, M. M. (2019). The Celluloid Ceiling: Behind-the-Scenes Employment of Women on the Top 100, 250, and 500 Films of 2019. San Diego: Center for the Study of Women in Television and Film – San Diego State University. https://womenintvfilm.sdsu.edu/wp-content/uploads/2020/01/2019_Celluloid_Ceiling_Report.pdf
• Lesage, J. (1978). The Political Aesthetics of Feminist Documentary Film. Quarterly Review of Film Studies, 3 (4), ss. 507-523.
• Maciejewska, M., Malinowska M. (2013). Badania zaangażowane, niezależne media i ruchy społeczne, czyli jak powstawał film „Strajk matek”. Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego. http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0121_maciejewska_malinowska.pdf
• McGarry, E. (1975). Documentary, Realism & Women’s Cinema. Women and Film, 2 (7), ss. 50-59.
• Mulvey, L. (1992). Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne (tłum. J. Mach). W: A. Helman (red.), Panorama współczesnej myśli filmowej (ss. 95-107). Kraków: Universitas.
• Nichols, B. (2013). Typy filmu dokumentalnego (tłum. M. Heberle, D. Rode). W: D. Rode, M. Pieńkowski (red.), Metody dokumentalne w filmie (ss. 13-43). Łódź: Wydawnictwo PWSFTviT.
• Nicol, N. (2018). Telling Our Stories: Envisioning Participatory Documentary. W: N. Nicol, A. Jjuuko, R. Lusimbo i in. (red.), Envisioning Global LGBT Human Rights (ss. 371-401). London: School of Advanced Study – University of London – Institute of Commonwealth Studies.
• Oleksy, E. (2005). „Women, Don't Interfere with Us; We're Fighting for Poland”: Polish Mothers and Transgressive Others. W: M. Mikula (red.), Women, Activism and Social Change (ss. 263-270). London – New York: Routledge.
• Olesen, V. (2009). Feministyczne badania jakościowe u progu millenium. Zarys i wyzwania (tłum. M. Bobako). W: N. K. Denzin, Y. S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych (t. 1, ss. 341-398). Warszawa: PWN.
• Olivieri, D. (2012). Haunted by Reality: Toward a Feminist Study of Documentary Film. Indexicality, Vision and the Artifice. Utrecht: All Print.
• Ostaszewska, A. (2017). Czarne protesty. Doświadczenia społeczne jako podstawa „communitas” kobiet. Pedagogika Społeczna, 66 (4), ss. 117-132.
• Penn, S. (2014). Sekret „Solidarności": kobiety, które pokonały komunizm w Polsce (tłum. M. Antosiewicz). Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
• Przylipiak, M. (2000). Poetyka kina dokumentalnego. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Radkiewicz, M. (2010). „Władczynie spojrzenia”. Teoria filmu a praktyka reżyserek i artystek. Kraków: Ha art.!
• Rode, D. (2016). „To zdarza się nam”. Polskie dokumenty feministyczne. W: T. Szczepański, M. Kozubek (red.), Polski film dokumentalny w XXI wieku (ss. 163-177). Łódź: PWSFTviT, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Ruby, J. (2013). Obraz odbity – refleksywność i film dokumentalny (tłum. D. Rode, M. Pieńkowski, Z. Pieńkowski). W: D. Rode, M. Pieńkowski (red.), Metody dokumentalne w filmie (ss. 215-231). Łódź: Wydawnictwo Biblioteki PWSFTviT.
• Scarparo, S., Luciano, B. (2010). The Personal Is Still Political: Films „by and for Women” by the New “documentariste”. Italica, 87 (3), ss. 488-503.
• Sikorska, K. (2019). Siostrzeństwo i jego dyskursywne użycia. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, (70), ss. 39-58.
• Solarska, M. (2011). S/Przeciw-historia. Wymiar krytyczny historii kobiet. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram.
• Solarska, M. (2018). Poznanie historyczne a czas historyczny. W: M. Solarska, M. Bugajewski, Doświadczanie przeszłości. Poznanie historyczne wobec pluralizmu czasu historycznego (ss. 13-74). Poznań: Instytut Historii UAM.
• Speed, S. (2006). At the Crossroads of Human Rights and Anthropology: Toward a Critically Engaged Activist Research. American Anthropologist, 108 (1), ss. 66-76.
• Talarczyk-Gubała, M. (2013). Biały mazur. Kino kobiet w polskiej kinematografii. Poznań: Galeria Miejska Arsenał.
• Walker, J., Waldman, D. (1999). Introduction. W: D. Waldman, J. Walker (red.), Feminism and Documentary (ss. 1-35). Minneapolis: University Of Minnesota Press.
• Wallach Scott, J. (2009). Gender jako przydatna kategoria analizy historycznej (tłum. A. Czarnacka). Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego. http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0064scott.pdf
• Williams, R. (1998). The Analysis of Culture. W: J. Storey (red.), Cultural Theory and Popular Culture: A Reader (s. 48-56). Athens: University of Georgia Press.