From the apartment for the worker to the apartment for Kovalsky: concepts and realities of housing in Poland in years 1918-1939 and 1944-1989

• Authors: Jarosz Dariusz

Title variants

PL

Od mieszkania dla robotnika do mieszkania dla Kowalskiego: koncepcje i realia mieszkalnictwa w Polsce w latach 1918-1939 oraz 1944-1989

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

In pre-war Poland housing for families of modest incomes in towns (chiefly workers) was not the object of particular interest of the state authorities. Direct state involvement in solving the deteriorating conditions of workers’ housing, cooperative building and employer initiatives in providing workers’ housing were of negligible significance. Two factors had a decisive influence on the transformations of this housing policy after World War II : varied war consequences (demographic and wide-scale destruction of the housing stock), and the political concepts of the new Polish authorities. The new housing policy was already formulated in 1944-45. In accordance with the new law, local authorities acquired the right to allocate housing to people whose work required living in towns. The ideological pressure to ensure better housing conditions, above all for industrial workers, caused restrictions on investment opportunities in the private housing sector initiative. It began to change after 1956. The Polish housing question was to be solved by state-subsidised cooperative building . Distinguishing workers as that social group which for ideological reasons deserved privileged access to new housing was ever more frequently replaced in the official language of the authorities with “non-class” distinctions (faceless Mr and Mrs Kovalski). In the end phase of the People’s Republic, workers’ housing conditions bore no comparison to those from before the war. But while the gaps separating them from those of other, higher social strata remained, the disproportions were reduced as compared to those of the prewar period.

PL

W przedwojennej Polsce problem mieszkań dla rodzin miejskich o skromnych dochodach (głównie ro-botników) nie był przedmiotem szczególnego zainteresowania władz państwowych. Bezpośrednia interwencja państwa dla rozwiązania pogarszającej się sytuacji mieszkaniowej robotników, budownictwo spółdzielcze i inicjatywy przedsiębiorców miały niewielkie znaczenie. Na politykę mieszkaniową po II wojnie światowej miały decydujący wpływ dwa czynniki: różnorodne konsekwencje wojny (demograficzne, duża skala znisz-czeń substancji mieszkaniowej) i polityczne koncepcje władz nowej Polski. Nowa polityka mieszkaniowa zo-stała sformułowana już w latach 1944-1945. Zgodnie z nowym ustawodawstwem władze miały prawo przy-dzielania mieszkań osobom, których praca wymagała zamieszkania w mieście. Presja ideologiczna w celu za-pewnienia lepszych warunków mieszkaniowych przede wszystkim dla robotników przemysłowych spowodo-wała zastosowanie restrykcji wobec inicjatywy prywatnej w sektorze mieszkaniowym. Ta polityka zaczęła się zmieniać po 1956 r. Polska kwestia mieszkaniowa miała być rozwiązana przez subsydiowaną przez państwo spółdzielczość mieszkaniową. Wyróżnianie robotników jako tej grupy społecznej, która z przyczyn politycz-nych winna cieszyć się uprzywilejowanym dostępem do nowych mieszkań coraz częściej było zastępowane w oficjalnym języku władz przez dystynkcje „nieklasowe” (anonimowi Kowalscy). W końcowym okresie Polski Ludowej warunki mieszkaniowe robotników były nieporównywalnie lepsze od tych, jakimi cieszyli się przed wojną. Chociaż dystanse oddzielające ich od grup o wyższych statusie społecznym pozostały, to dysproporcje w porównaniu z okresem przedwojennym zostały zredukowane.

Keywords

EN

Housing policy; the Second Polish Republic; Polish People’s Republic; workers’ housing condition

PL

polityka mieszkaniowa; II Rzeczpospolita,; Polska Rzeczpospolita Ludowa warunki mieszkaniowe robotników

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 84-93

Contributors

author

Jarosz Dariusz

• Instytut Historii PAN

References

• Andrzejewski A., 1987, Polityka mieszkaniowa, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Andrzejewski A., 1977, Sytuacja mieszkaniowa w Polsce 1918-1974, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Cegielski J., 1983, Przełom w budownictwie mieszkaniowym. Zakład Osiedli Robotniczych 1948-1955, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Cegielski J., 1968, Stosunki mieszkaniowe w Warszawie w latach 1864-1964, Arkady, Warszawa.
• Jarosz D., 2010, Mieszkanie się należy… Studium z peerelowskich praktyk społecznych, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa.
• Jezierski A., Leszczyńska C., 1998, Historia gospodarcza Polski, Key Text, Warszawa.
• Kaczorowski M., 1980, Początki odbudowy kraju i stolicy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Klarner Cz., 1930, Polityka mieszkaniowa w Polsce i zagranicą, Gebethner & Wolff, Warszawa.
• Kozłowski E., 1987, Warunki mieszkaniowe ludności w 1984 r. według grup społeczno-zawodowych, Biuletyn Informacyjny Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, 6, pp. 30-33.
• Krzeczkowski K., 1939, Kwestia mieszkaniowa w miastach polskich, Związek Miast Polskich, Warszawa.
• Krzekotowska-Olszewska I., 2001, Ochrona prawna lokatora, Studio „Sto”, Bielsko-Biała.
• Kulesza A., 1984, Ogólna charakterystyka sytuacji i potrzeb mieszkaniowych w Polsce [w:] Położenie klasy robotniczej w Polsce, t. 2. Kwestia mieszkaniowa, red. P. Wójcik, Sekcja Wydawnictw i Informacji Naukowej IPPM-L, pp. 7-37, Warszawa.
• Mazur E., 1993, Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa 1921-1939: materialne warunki bytu robotników i inteligencji, IAiE PAN, Warszawa.
• Molski P., 1988, Mieszkalnictwo a przemiany przestrzenne miasta. Warszawa 1945-1980, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa- Łódź..
• Paczyńska I., 1994, Gospodarka mieszkaniowa a polityka państwa w warunkach przekształceń ustrojowych w Polsce w latach 1945-1950 na przykładzie Krakowa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Rodak M., 2013, Zjawisko bezdomności w Drugiej Rzeczypospolitej (ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy). [w:] Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XX i XXI wieku, red. P. Grata, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
• Springer F., 2015, 13 pięter, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
• Węcławowicz G., 1988, Struktury społeczno-przestrzenne w miastach Polski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa 1988.
• Zdanowski A., 1936, Warunki mieszkaniowe robotników w okresie kryzysu i bezrobocia, Warszawa.