Między niemieckim Arnswalde a polskim Choszcznem: Armia Czerwona w Choszcznie i powiecie choszczeńskim w 1945 r.

• Authors: Grzegorz Baziur

Abstracts

PL

Choszczno, miasto powiatowe położone na Pomorzu Zachodnim, które należy do Polski od lutego 1945 r. jest jednym z ciekawszych i ładniejszych miast tego regionu. Do czasu zdobycia go 23 lutego 1945 r. przez wojska 61 Armii, dowodzonej przez gen. płk. Pawła Biełowa, walczącej w ramach I Frontu Białoruskiego miasto nosiło nazwę Arnswalde. Niniejszy tekst traktuje o dziejach Arnswalde / Choszczna w okresie historycznego przełomu, na przełomie stycznia i lutego 1945 r. Artykuł składa się z dwóch części: w pierwszej autor opisał przebieg walk o zdobycie wówczas niemieckiego Arnswalde, a w drugiej sytuację miasta po jego zdobyciu 23 lutego 1945 r. przez wojska sowieckie: opustoszałe i niemal doszczętnie zniszczone miasto, powstania i początek władzy sowieckiej komendantury wojennej pod dowództwem ppłk. Jaworowicza i jego zastępcy do spraw gospodarczych i akcji żniwnej, mjr. Drozdowa. W tym okresie wojska sowieckie zajęły się zabezpieczaniem poniemieckich obiektów gospodarczych, demontażem i wywozem ich urządzeń do ZSRS. Warto podkreślić, że znaczną część tego procederu Sowieci realizowali za zgodą niesuwerennego Rządu Tymczasowego, który powstał z przekształcenia Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego 31 grudnia 1944 r. Na tym tle ukazano też podstawy prawne sowieckich działań gospodarczych w Polsce, którą w latach 1944-1945 Stalin traktował w kategoriach swojej kolonii. Centralną część teksu stanowi opis działalności polskich Grup Operacyjnych, zadaniem których była lustracja obiektów gospodarczych. Dwa miesiące po zdobyciu Arnswalde, w kwietniu 1945 r. do Choszczna przyjechała Grupa Operacyjna pod przewodnictwem Bolesława Kowalczyka, która zajęła się organizacją terenowych struktur władzy Rządu Tymczasowego RP oraz przejęciem obiektów gospodarczych, maszyn i urządzeń, a także zabezpieczeniem ich przed dalszym demontażem i wywozem do ZSRR. Drugą była GO Resortu Gospodarki Narodowej i Finansów pod przewodnictwem Antoniego Berschki, która miała przejąć od sowieckich władz wojskowych zakłady przemysłowe. Z tą ostatnią kwestią Polacy mieli najwięcej problemów, zwłaszcza w wypadku większych zakładów przemysłowych, zlokalizowanych w Choszcznie, Drawnie i Reczu, choć występowały one też przy przejmowaniu obiektów rolnych: majątków, gospodarstw, pól, łąk pastwisk itp. Stopniowe przejmowanie obiektów gospodarczych w powiecie choszczeńskim trwało od kwietnia do sierpnia 1945 r., a ostateczny raport, dotyczący stanu gospodarki w powiecie choszczeńskim szef GO KERM sporządził w październiku 1945 r. w tym też czasie Sowieci przeprowadzili akcję żniwną, korzystną głównie dla stacjonujących wojsk sowieckich oraz repatriację obywateli ZSRS, którzy w latach 1941-1944 zostali wywiezieni do Niemiec na przymusowe roboty. Sytuacja społeczno-polityczna i gospodarcza w Choszcznie i na terenie powiatu choszczeńskiego ulegała stopniowej stabilizacji dopiero po wycofaniu z końcem 1945 r. większości oddziałów sowieckich, wysiedleniu ludności niemieckiej i osiedleniu na jej miejsce Polaków z Polski centralnej i wysiedleńców polskich z Kresów Wschodnich. Na końcu tekstu wspomniano też o wciąż stającym w centrum Choszczna sowieckim Pomniku Wdzięczności – za rzekome „wyzwolenie” miasta w 1945 r. „spod okupacji niemieckiej”…

Keywords

PL

Choszczno; Armia Czerwona; wojska radzieckie w Polsce

• Publisher: Zielona Góra University Press
• Journal: Studia Zachodnie
• Year: 2016
• Volume: 18
• Pages: 157-176

Contributors

author

Grzegorz Baziur

• PWSZ w Oświęcimiu