Zmiany w sieci transportu publicznego na obszarach Beskidu Niskiego i Bieszczad w latach 1990–2019 i ich konsekwencje

• Authors: Ciechański Ariel

Title variants

EN

Changes in the Public Transport Network in the Areas of Low Beskid and Bieszczady 1990–2019 and Their Consequences

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Wykluczenie transportowe stanowi obecnie poważny problem społeczny, zwłaszcza w powiatach Beskidu Niskiego i Bieszczad. Dla lepszego zobrazowania tego zjawiska konieczna jest obserwacja zmian w sieci pozamiejskiego transportu publicznego, szczególnie zaś wyznaczenie obszarów, na których jego jakość uległa znacznemu pogorszeniu. Punkt wyjściowy badania stanowi rok 1990. Wtedy to z jednej strony gospodarka przestawiała się już na nowe wolnorynkowe zasady, z drugiej zaś w przewozach dominowały wciąż jeszcze przedsiębiorstwa PKS. Punkt końcowy badania stanowi początek 2019 r. W artykule przybliża się również tło opisywanych zmian. W ramach podsumowania dyskutuje się konsekwencje zaobserwowanych procesów oraz rekomenduje się, jak część ich negatywnych skutków zneutralizować.

EN

Transport exclusion is currently a serious social problem, especially in the counties of the Low Beskids and the Bieszczady Mountains. To better illustrate this problem, it is necessary to observe changes in the suburban public transportation network and, in particular, to identify areas where its quality has deteriorated significantly. The starting point of the research is the year 1990, when on the one hand, the economy was already shifting to the new free market principles, while on the other hand, PKS enterprises still dominated the public transport. The endpoint of the study is the beginning of the year 2019. The article also discusses the background of the described changes. The summary also includes the consequences of those processes as well as the recommendations on how to neutralise some of their negative effects.

Keywords

PL

Beskid Niski; Bieszczady; pozamiejski transport publiczny; regres sieci transportowych; wykluczenie transportowe

EN

the Low Beskids; Bieszczady; suburban public transport; contraction of transportation networks; transport exclusion

• Publisher: University of Warsaw - Centre for European Regional and Local Studies (EUROREG) and Regional Studies Association - Polish Section
• Journal: Studia Regionalne i Lokalne
• Year: 2020
• Issue: 3(81)
• Pages: 51-79

Contributors

author

Ciechański Ariel

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. St. Leszczyckiego PAN

References

• Bagińska J., 2007, „Kilka uwag na temat linii pasażerskich w Polsce w latach 1989–2006”, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, t. 14, s. 157–164.
• Bissaga T., 1938, Geografia kolejowa Polski z uwzględnieniem stosunków gospodarczo-komunikacyjnych, Warszawa: Wydawnictwa Techniczne Ministerstwa Komunikacji.
• Chodkowska-Miszczuk J., 2006, „Zmiany na rynku przewozów samochodowym transportem zbiorowym w wybranych miastach Polski”, Przegląd Geograficzny, t. 78, nr 2, s. 261–284.
• Ciechański A., 2013, Rozwój i regres sieci kolei przemysłowych w Polsce w latach 1881–2010, Prace Geograficzne, t. 243, Warszawa: IGiPZ PAN.
• Ciechański A., 2019, „Wyzwania w badaniach sieci pozamiejskiego transportu autobusowego na przykładzie powiatów Beskidu Niskiego i Bieszczad”, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, t. 22, nr 2, s. 74–81.
• Dej M., 2010, „Transport publiczny w wiejskich obszarach peryferyjnych Polski i jego dostosowanie do potrzeb lokalnych rynków pracy”, Prace Geograficzne IGiGP UJ, t. 124, s. 111–130.
• Friedmann J., 1967, A General Theory of Polarized Development Santiago, Ford Foundation, Urban and Regional Development Advisory Program in Chile, Op. 81.
• Friedmann J., Alonso W., 1964, „Introduction”, w: J. Friedmann, W. Alonso (red.), Regional Development and Planning, Cambridge, MA: MIT Press, s. 1–13.
• Goodall B., 1987, The Dictionary of Human Geography, London: Penguin.
• Grosse T.G., 2007, „Wybrane koncepcje teoretyczne i doświadczenia praktyczne dotyczące rozwoju regionów peryferyjnych”, Studia Regionalne i Lokalne, t. 27, nr 1, s. 27–49.
• Guzik R., Kołoś A., 2015, „Dostępność komunikacyjna”, w: R. Guzik, A. Kołoś, Relacje funkcjonalno-przestrzenne między ośrodkami miejskimi i ich otoczeniem w województwie pomorskim, Pomorskie Studia Regionalne, Gdańsk: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, s. 217–268.
• Guzik R., Kołoś A., Gwosdz K., Biernacki W., Działek J., Kocaj A., Panecka-Niepsuj M., Wiedermann K., 2016, Dostępność, relacje i powiązania przestrzenne w Miejskim Obszarze Funkcjonalnym Olsztyna, Kraków: IGiGP UJ.
• Karamuz P., 2011, „Społeczne skutki likwidacji pasażerskich połączeń kolejowych na obszarach wiejskich Północno-Wschodniego Mazowsza”, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, t. 18, s. 61–81.
• Kołoś A., 2010, „Dworce komunikacji autobusowej w strukturze urbanistycznej Krakowa”, Czasopismo Techniczne, nr 1A, s. 311–322.
• Komusiński Sz., 2010, Przekształcenia przestrzenne sieci pasażerskiego transportu kolejowego w Polsce w latach 1988–2008, praca doktorska, maszynopis powielony, Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Kraków.
• Kozanecka M., 1980, Tendencje rozwojowe komunikacji autobusowej w Polsce: studium geograficznoekonomiczne, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Koziarski S., 1985, „Elektryfikacja sieci kolejowej w Polsce”, Czasopismo Geograficzne, t. 56, nr 1, s. 31–44.
• Koziarski S., 1989, Sieć kolejowa w aglomeracjach miejsko-przemysłowych makroregionu południowego, Opole: Instytut Śląski.
• Koziarski S., 1990, Rozwój sieci kolejowej na Śląsku, Opole: Instytut Śląski.
• Koziarski S., 1993a, Sieć kolejowa Polski w latach 1842–1918, Opole: Instytut Śląski.
• Koziarski S., 1993b, Sieć kolejowa Polski w latach 1918–1992, Opole: Instytut Śląski.
• Koziarski S., 2009, Transport na Śląsku, Stowarzyszenie Instytut Śląski, Opole: PIN, Instytut Śląski.
• Kretowicz, P., 2010, „Komunikacja lokalna w obszarach peryferyjnych województwa małopolskiego w dobie przemian rynku przewozów autobusowych”, Prace Geograficzne UJ, t. 124, s. 131–146.
• Król M., Taczanowski J., 2016, Regionalne przewozy kolejowe w Polsce, Czechach i na Słowacji, Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
• Książek S., 2016, „Przestrzenny aspekt przekształceń w transporcie autobusowym na Dolnym Śląsku po 1989 r.”, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, t. 19, nr 1, s. 52–69.
• Kwarciński T., 2016a, Dostępność publicznego transportu zbiorowego na obszarach wiejskich w Polsce. Aspekty metodyczne i pragmatyczne, Rozprawy i Studia, t. MXXVI, nr 947, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Kwarciński T., 2016b, „Elastyczne systemy transportu publicznego: istota, rodzaje, przesłanki rozwoju”, Problemy Transportu i Logistyki, t. 36, nr 4, s. 79–86.
• Lijewski T., 1959, Rozwój sieci kolejowej Polski, Dokumentacja Geograficzna, nr 5, Warszawa: IG PAN.
• Lijewski T., 1962, Geografia komunikacyjna województwa białostockiego, Dokumentacja Geograficzna, nr 2, Warszawa: IG PAN.
• Lijewski, T., 1986, Geografia transportu Polski, Warszawa: PWE.
• Lijewski T., Koziarski S., 1995, Rozwój sieci kolejowej w Polsce, Warszawa: Kolejowa Oficyna Wydawnicza.
• Lijewski T., Lenk J., Piotrowska H., 1967, Rozwój komunikacji kolejowej i autobusowej w Polsce w okresie 1946–1965, Dokumentacja Geograficzna, nr 5, Warszawa: IG PAN.
• Majewski J., 1998, „Kierunki restrukturyzacji przedsiębiorstwa Państwowej Komunikacji Samochodowej”, Problemy Ekonomiki Transportu, t. 26, nr 4, s. 55–62.
• Polewska-Dorozik H., Skala-Poźniak A., Zalewski D., 2000, „Przedsiębiorstwa Państwowej Komunikacji Samochodowej wobec liberalizacji rynku przewozów pasażerskich”, Problemy Ekonomiki Transportu, t. 28, nr 4, s. 51–61.
• Późniak S., 1996, „50 lat PKS – i co dalej”, Przegląd Komunikacyjny, t. 51, nr 4, s. 1–5.
• Rosik P., Pomianowski W., Goliszek S., Stępniak M., Kowalczyk K., Guzik R., Kołoś A., Komornicki T., 2017, Multimodalna dostępność transportem publicznym gmin w Polsce (MULTIMODACC), Prace Geograficzne, t. 258, Warszawa: IGiPZ PAN.
• Sieciowy Rozkład Jazdy Pociągów PKP 1974/1975, 1974, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności.
• Stawicki M., 2014, „Autobusowy transport zbiorowy w dojazdach do pracy do Warszawy z gmin woj. mazowieckiego”, Logistyka, nr 4, s. 3720–3728.
• Taylor, Z., 2006, „Railway closures to passenger traffic in Poland and their social consequences”, Journal of Transport Geography, t. 14, nr 2, s. 135–151.
• Taylor Z., 2007, Rozwój i regres sieci kolejowej w Polsce, Monografie, t. 7, Warszawa: IGiPZ PAN.
• Taylor Z., Ciechański A., 2007, „Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw PKS w nowej sytuacji gospodarczej”, Przegląd Geograficzny, t. 79, nr 1, s. 5–44.
• Taylor Z., Ciechański A., 2008a, „What happened to the national road carrier in a post-communist country? The case of Poland’s State Road Transport”, Transport Reviews, t. 28, nr 5, s. 619–640.
• Taylor Z., Ciechański A., 2008b, „Transformacja własnościowa przedsiębiorstw PKS po roku 1990”, Przegląd Komunikacyjny, t. 47, nr 4, s. 3–13.
• Taylor Z., Ciechański A., 2010, „Przekształcenia organizacyjno-własnościowe pasażerskich przedsiębiorstw komunikacji samochodowej”, Transport Miejski i Regionalny, nr 2, s. 19–25.
• Taylor Z., Ciechański A., 2013a, „Organizacyjno-własnościowe przekształcenia narodowych przewoźników drogowych w Polsce, Czechach i na Słowacji – część I”, Przegląd Geograficzny, t. 85, nr 2, s. 151–172.
• Taylor Z., Ciechański A., 2013b, „Organizacyjno-własnościowe przekształcenia narodowych przewoźników drogowych w Polsce, Czechach i na Słowacji – część II”, Przegląd Geograficzny, t. 85, nr 4, s. 516–547.
• Taylor Z., Ciechański A., 2016, „Narodowi przewoźnicy drogowi w krajach Grupy Wyszehradzkiej – część I”, Przegląd Geograficzny, t. 88, nr 4, s. 441–467.
• Taylor Z., Ciechański A., 2017a, „Narodowi przewoźnicy drogowi w krajach Grupy Wyszehradzkiej – część II”, Przegląd Geograficzny, t. 89, nr 2, s. 233–267.
• Taylor Z., Ciechański A., 2017b, Deregulacja i przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE, Prace Geograficzne, t. 257, Warszawa: IGiPZ PAN.
• Taylor Z., Ciechański A., 2018, „Systemic transformation and changes in surface transport companies in Poland: A synthesis after twenty-five years”, Journal of Transport Geography, t. 70, s. 114–122.
• Urzędowy Rozkład Jazdy Lato 1948, 1948, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Komunikacji.
• Urzędowy Rozkład Jazdy Pociągów Lato 1955, 1955, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacyjne.
• Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym, 2001, Dz.U, 125, poz. 1371.
• Więckowski M., 2018, „Transgraniczna dostępność transportowa na pograniczu polsko--słowackim”, Tarnowski Przegląd Nauk Społeczno-Humanistycznych, t. 2, s. 127–140.
• Więckowski M., Michniak D., Bednarek-Szczepańska M., Chrenka B., Ira V., Komornicki T., Rosik P., Stępniak M., Szekely V., Śleszyński P., Świątek D., Wiśniewski R., 2012a, Pogranicze polsko-słowackie. Dostępność transportowa a turystyka, Warszawa – Bratysława: IGiPZ PAN, GU SAV.
• Więckowski M., Michniak D., Chrenka B., Ira V., Komornicki T., Rosik P., Szekely V., Śleszyński P., Wiśniewski R, 2012b, Możliwości poprawy dostępności i rozwoju turystyki na pograniczu polsko-słowackim: warunki rozwoju, rekomendacje i dobre praktyki, Warszawa – Bratysława: IGiPZ PAN, GU SAV.
• Wolański M., Paprocki W., Mazur B., Soczówka A., Jakubowski B., Czubak M., Pieróg M., 2014, Publiczny transport zbiorowy poza miejskimi obszarami funkcjonalnymi, raport końcowy z realizacji projektu, http://kolegia.sgh.waw.pl/pl/KZiF/struktura/KTr/SiteAssets/Strony/archive_badania/Raport_finalny_kompletny.pdf (dostęp: 15.04.2016).
• Wolański M., Paprocki W., Mazur B., Soczówka A., Jakubowski B., Czubak M., Pieróg M., 2016, Publiczny transport zbiorowy poza miejskimi obszarami funkcjonalnymi, Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.