Feministyczna narratologia filmowa. Sporo pytań i kilka odpowiedzi

• Authors: Szczekała Barbara

Title variants

EN

A Feminist Film Narratology: Several Questions, Few Answers

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi wprowadzenie do feministycznej narratologii filmowej: zarysowuje jej cele i wyzwania, wymienia narzędzia, nakreśla wstępnie możliwości operacjonalizacji i mapuje użyteczność analityczną. Feministyczna narratologia filmowa rozumiana jest tutaj jako subdyscyplina narratologii badająca zarówno narracje tworzone przez kobiety, jak i narracje o kobietach. Podkreślony jest jej aspekt metakrytyczny i rewizjonistyczny jako refleksji służącej zdemaskowaniu złudnego (męskiego) uniwersalizmu w tradycyjnych i strukturalistycznych propozycjach teorii opowiadania. Narratologia feministyczna osadzona zostaje w kontekście innych narratologii, przede wszystkim korporalnej (Punday, Stańczyk), naturalnej (Fludernik), kognitywnej (Bordwell, Branigan), transmedialnej i postklasycznej (Herman). Jedną z głównych kategorii stosowanych w tekście jest pojęcie doświadczeniowości (Fludernik), zgodnie z którym narracja jest w stanie reprodukować rzeczywiste ludzkie doświadczenia.

EN

The article serves as an introduction to feminist film narratology, outlining its goals, challenges, analytical tools, and the initial operationalization and analytical utility. Feminist film narratology is understood as a sub-discipline of narratology which concerns both narratives created by women and narratives on women. The metacritical and revisionist aspect of feminist film narratology is emphasized as a critical reflection serving to expose the illusory (male) universalism in traditional and structuralist propositions of narrative theory. Feminist film narratology is set in the context of other variations of narratology, primarily: corporeal (Punday, Stańczyk), natural (Fludernik), cognitive (Bordwell, Branigan), transmedial, and postclassical (Herman). One of the main categories used in the text is the concept of experientiality (Fludernik), according to which the narrative is capable of reproducing actual human experiences. This includes specifically women’s experiences related to socio-cultural inequality and bodily affect.

Keywords

PL

narracja filmowa; narratologia; feminizm; kino kobiet; gender; narratologia feministyczna

EN

film narration; narratology; feminism; women’s cinema; gender; feminist narratology

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2022
• Issue: 119 (Nowa) teoria filmu
• Pages: 78-99

Contributors

author

Szczekała Barbara

• badaczka niezależna

• https://orcid.org/0000-0001-9576-9629

References

• Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. (Publikacja oryginału: 1985).
• Barthes, R. (1968). Wstęp do analizy strukturalnej opowiadań (tłum. W. Błońska). Pamiętnik Literacki, (4), ss. 327-359.
• Bordwell, D. (1985). Narration in the Fiction Film. Madison: University of Wisconsin Press.
• Bordwell, D. (2006). The Way Hollywood Tells It: Story and Style in Modern Movies. Berkeley: University of California Press.
• Branigan, E. (1992). Narrative Comprehension and Film. Abingdon: Routledge.
• Branigan, E. (1999). Schemat fabularny (tłum.J. Ostaszewski). W: J. Ostaszewski (red.), Kognitywna teoria filmu (ss. 112-154). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński.
• Branigan, E. (2010). Point of View in the Cinema: A Theory of Narration and Subjectivity in Classical Film. Berlin: Mouton Publishers.
• Chatman, S. (1990). Coming to Terms: The Rhetoric of Narrative in Fiction and Film. Ithaca: Cornell University Press.
• D’Aloia, A. (2015). The Character’s Body and the Viewer: Cinematic Empathy and Embodied Simulation in the Film Experience. W: M. Coëgnarts, P. Kravanja (red.), Embodied Cognition and Cinema (ss. 187-199). Leuven: Leuven University Press.
• Elsaesser, T. (2009). The Mind-Game Film. W: W. Buckland (red.), Puzzle Films: Complex Storytelling in Contemporary Cinema (ss. 13-41). Oxford: Wiley-Blackwell.
• Fludernik, M. (1996). Towards a “Natural” Narratology. London: Routledge.
• Lanser, S. S. (1986). Toward a Feminist Narratology. Style, 20 (3), ss. 341-363.
• Lanser, S. S. (2013). Gender and Narrative. W: P. Hühn, J. C. Meister, J. Pier, W. Schmid (red.), The Living Handbook of Narratology (wyd. online: https://www.lhn.uni-hamburg.de/node/86.html). Hamburg: Hamburg University.
• Machiorlatti, J. A. (1996). Implications of a Feminist Narratology: Temporality, Focalization and Voice in the Films of Julie Dash, Mona Smith and Trinh T. Minh-ha. Rozprawa doktorska. Detroit: Wayne State University Dissertations.
• Mulvey, L. (1992). Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne (tłum. J. Mach). W: A. Helman (red.), Panorama współczesnej myśli filmowej (ss. 95-107). Kraków: Universitas.
• Niederhoff, B. (2011). Focalization. W: P. Hühn, J. C. Meister, J. Pier, W. Schmid (red.), The Living Handbook of Narratology (wyd. online: https://www.lhn.uni-hamburg.de/ node/18.html). Hamburg: Hamburg University.
• Nünning, A. (2003). What Is Narratology? Questions and Answers Regarding the Status of a Theory. W: T. Kindt, H.-H. Müller (red.), Narratology or Narratologies? (ss. 239-275). Berlin: Walter de Gruyter.
• Ostaszewski, J. (2010). Narrator niewiarygodny w filmie fabularnym. Kwartalnik Filmowy, (71-72), ss. 60-74.
• Ostaszewski, J. (2018). Historia narracji filmowej. Kraków: Universitas.
• Propp, W. (1968). Morfologia bajki (tłum. S. Balbus). Pamiętnik Literacki, (4), ss. 203-242.
• Przylipiak, M. (2016). Kino stylu zerowego. Dwadzieścia lat później. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Punday, D. (2003). Narrative Bodies: Toward a Corporeal Narratology. New York – Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Richardson, B. (2001). Denarration in Fiction: Erasing the Story in Beckett and Others. Narrative, 9 (2), ss. 168-175.
• Richardson, B. (2005). Denarration. W: M.-L. Ryan, D. Herman, M. Jahn (red.), Routledge Encyclopedia of Narrative Theory (ss. 100-101). London – New York: Routledge.
• Stańczyk, M. (2020). Fałdy czasoprzestrzenne. Ucieleśnianie narracji we współczesnym kinie polskim. Pleograf. Kwartalnik Akademii Polskiego Filmu, (3), https:// akademiapolskiegofilmu.pl/pl/historia-polskiego-filmu/pleograf/nie-obecnosc-narracji-filmowej/23/faldy-czasoprzestrzenne-ucielesnianie-narracji-we-wspolczesnym-kinie-polskim/749
• Twardoch-Raś, E. (2017). Ucieleśnienie, narracyjne wchłonięcie, afektywność i „neurofilmowość”. Perspektywy badań nad narracyjnością filmu fabularnego. W: K. Kaczmarczyk (red.), Narratologia transmedialna. Teorie, praktyki, wyzwania (ss. 189-250). Kraków: Universitas.
• Warhol, R. (1986). Toward a Theory of the Engaging Narrator: Earnest Interventions in Gaskell, Stowe, and Eliot. PMLA: Publications of the Modern Language Association of America, 101 (5), ss. 811-818.
• Young, K., Saver, J. (2001). The Neurology of Narrative. SubStance, 30 (1-2), ss. 72-84.