Intelektualne teksty Brunona Schulza jako receptywny palimpsest

• Authors: Czerwińska Olga

Title variants

EN

Intellectual Texts by Bruno Schulz as a Receptive Palimpsest

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Unikalna różnorodność twórczego profilu Brunona Schulza generuje poszukiwanie specyficznych kryteriów wartościowania w kierunku tych horyzontów, które niejako prowokuje niejednolity dorobek artysty. Idea aktualizacji zamysłu autorskiego w świadomości odbiorcy, wyrastająca z kontekstu hermeneutycznej koncepcji Gadamera, zaakcentowana przez Hansa Roberta Jaussa i rozwinięta przez Wolfganga Isera i Hansa Blumenberga, uformowała traktowanie literatury głównie jako pewnego rodzaju prowokacji intelektualnej: pozycjonując tekst nie tylko w perspektywie przeszłości, ale i przyszłości, czynimy go w tej lub innej mierze dokonanym faktem historycznym. Całokształt osobowości galicyjskiego artysty mierzymy odrębnymi tekstami, ułamkami fragmentarycznych wspomnień lub korespondencji, niemniej warto pamiętać, że każdy pojedynczy „tekst” intelektualny staje się nie jedną z małych „śmierci autora”, tylko szczególną formą jego przemiany, zachowującą w sobie przyswojone i dokonane wcześniej. Autorka artykułu podkreśla wyrazistą symfoniczność dorobku Schulza, organiczne podobieństwa wszystkich jego wielogatunkowych dzieł artystycznych (malarstwo i grafika, obrazy słowne, zbiory epistolarne), otwartość „horyzontu” różnorodnych perspektyw, co tworzy pewnego rodzaju palimpsest na podstawie intertekstu i intermedialności. Takie podejście do szczególnej formy schulzowskiego „języka artystycznego” (w najszerszym jego znaczeniu), do opisywania jego ogólnej poetyki jest naturalne. Postrzegamy bezwarunkowe, fanatyczne odbieranie świata i człowieka, którym są przesiąknięte wszystkie jego rysunki, teksty literackie, listy i zachowania i z którego składa się niepodzielny palimpsest portretu jego osobowości. Tak więc, różnorodną twórczość Brunona Schulza należy odbierać jednolicie – każdy poszczególny tekst w kontekście wszystkich innych – jak swoistą integralną całość, jak tekst-palimpsest, zgodnie z zaproponowanym przez Gérarda Genetta pojmowaniem takiego paradygmatu za pośrednictwem jego „second degrè / drugiego stopnia”, zawierającego wielopoziomowe czynniki. W przypadku dziedzictwa Schulza takie podejście sugeruje bardziej precyzyjne konotacje.

EN

The unique diversification of the creative profile of Bruno Schulz generates a quest for specific criteria of evaluation aimed at those horizons, which as if provoke the artist’s un-uniform oeuvre. The idea of bringing up to date the author’s intention in the awareness of the recipient, originating from the context of the hermeneutic conception conceived by Gadamer, accentuated by Hans Robert Jausss, and developed by Wolfgang Iser and Hans Blumenberg, formed the treatment of literature primarily as a sui generis intellectual provocation: by situating the text not only within the perspective of the past but also of the future we render it to a certain extent a historical fait accompli. We measure the entire persona of the Galician author by means of separate texts, fractions of fragmentary reminiscences or correspondence; nonetheless, it is worth keeping in mind that each intellectual “text” becomes not one of the small “deaths of the author” but a special form of his transformation, preserving these ingested and accomplished earlier. The article stresses the conspicuous symphonic character of Schulz’s achievements, the organic similarity of all his multi-genre artistic works (painting and graphic art, verbal images, epistolary collections), the openness of a ”horizon” of all varieties of perspectives, which creates a palimpsest of sorts based on the inter-text and inter-media qualities. Such an approach towards the special form of Schulz’s ”artistic language” (in the widest meaning of the term) and towards describing his general poetics is quite natural. We perceive the unconditional, fanatical recreation of the world and man, which permeates all his drawings, literary texts, letters, and behaviour, and which constitutes the indivisible palimpsest of the portrait of his personality. Hence the reception of the variegated oeuvre of Bruno Schulz should be uniform - each particular text within the context of all the others – as a sui generis integral entity in accordance with the comprehension of such a paradigm proposed by Gérard Genette through the intermediary of its second degrè, containing multi-level factors. In the case of the Schulzian heritage such an approach suggests more precise connotations.

Keywords

PL

Bruno Schulz; antropologia; literatura

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Konteksty - Polska Sztuka Ludowa
• Year: 2019
• Volume: 73
• Issue: 1-2 (324-325)
• Pages: 237-242

Contributors

author

Czerwińska Olga