Problemy z definicją dokonaności

• Authors: Nowakowska Małgorzata

Title variants

EN

Problems with the definition of perfectivity

Abstracts

PL

Język polski zgramatykalizował opozycję dokonaność vs niedokonaność (perfektywność vs imperfektywność) za pomocą prefiksów lub sufiksów dodawanych do czasowników lub czasownikowych form alomorficznych i supletywnych. Ta opozycja morfologiczna nie pociąga za sobą jasnej opozycji semantycznej. Niniejszy artykuł wylicza próby znalezienia tego znaczenia w odniesieniu do dokonaności. Omawiając różne jej definicje, autor pokaże, że wykluczają one pewne grupy czasowników polskich. Definicja, według której czasownik perfektywny przedstawia sytuację jako punkt, nie dotyczy czasowników duratywnych (np. zbudować). Definicja, według której czasownik perfektywny przedstawia sytuację, która osiągnęła naturalny kres, dotyczy jedynie czasowników telicznych, wykluczając pozostałe (np. popracować). Definicja, według której czasownik perfektywny przedstawia sytuację w sposób retrospektywny, pasuje jednocześnie do form czasowników o znaczeniu Perfectum w językach, które to znaczenie zgramatykalizowały. Ta ostatnia definicja stanowi więc ryzyko pomylenia perfektywności z perfektowością, co jest szczególnie niebezpieczne w językoznawstwie kontrastywnym. Autor uznaje za najbardziej adekwatną tzw. „całościową” definicję dokonaności, według której czasownik perfektywny przedstawia sytuację jako całość, co znaczy, że lokutor nie bierze pod uwagę ani jej rozwoju w czasie, ani jej poszczególnych faz.

EN

Problems with the definition of perfectivity. Summary: Polish has grammaticalized the opposition perfectivity vs. imperfectivity using prefixes or suffixes attached to verbs or to the allomorphic and suppletive forms of verbs. This morphological opposition does not entail a clear semantic opposition. This article presents the attempts to find this meaning with respect to perfectivity. Discussing its different definitions, we show that they exclude certain groups of Polish verbs. The definition according to which a perfective verb represents a situation as a point does not apply to durative verbs (e.g. pol. zbudować ‘to build’). The definition according to which a perfective verb represents a situation that has reached a natural endpoint applies only to telic verbs, excluding others (e.g. pol. popracować ‘to work for a short period of time’). The definition according to which a perfective verb represents a situation in a retrospective manner fits, at the same time, verb forms with perfect meaning in those languages which grammaticalized it. The latter definition creates the risk of confusing perfectivity with perfectiveness, which is particularly unfortunate in contrastive linguistics. Therefore we argue that the most adequate is the so-called “holistic” definition of perfectivity, according to which a perfective verb represents a situation as a whole, which means that the speaker takes into account neither its development in time nor its subsequent phases. Keywords: aspect, perfectivity, telicity, perfect meaning, actionality

Keywords

PL

aspect,; dokonaność,; teliczność,; rezultatywność,; aspekt leksykalny

EN

aspect,; perfectivity,; telicity,; perfect meaning,; actionality

• Publisher: Polskie Towarzystwo Językoznawcze; UNIVERSITAS Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych; Wydawnictwo LEXIS
• Journal: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
• Year: 2020
• Volume: 76
• Pages: 337-359

Contributors

author

Nowakowska Małgorzata

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

References

• 1. Agrell Sigurd (1918): Przedrostki postaciowe czasowników polskich. – Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, t. VIII.
• 2. Antinucci Francesco, Gebert Lucyna (1975–1976): L’aspetto verbale in polacco. – Ricerche slavistiche 22–23, 5–60. (Wersja polska: (1977): Semantyka aspektu czasownikowego. – Studia Gramatyczne I, 7–44).
• 3. Apothéloz Denis (w przygotowaniu ): Temps composés. – Encyclopédie Grammaticale du Français (online).
• 4. Apothéloz Denis & Nowakowska Małgorzata (2010): La résultativité et la valeur de parfait en français et en polonais. – Cahiers Chronos 21, 1–23 ([w:] Estelle Moline, Carl Vetters (red.): Temps, aspect et modalité en français. – Amsterdam–New York: Rodopi).
• 5. Bacz Barbara (2005): For the unity of the Polish verbal prefix za-. – [w:] Adam Makkai, William J. Sullivan & Arle R. Lommel (red.): Lacus Forum XXXI: Interconnections 31. – Houston TX: Lacus, 93–104.
• 6. Barceló Gérard Joan, Bres Jacques (2006): Les temps de l’indicatif en français. – Paris: Ophrys.
• 7. Benveniste Émile (1959/1966): Les relations de temps dans le verbe français. – Bulletin de la Société de Linguistique LIV, fasc. 1. (Reprint [w:] Problèmes de linguistique générale, vol 1. – Paris: Gallimard, 1966, 237–250).
• 8. Bertinetto Pier Marco (2001): On a frequent misunderstanding in the temporal-aspectual domain: The “Perfective – Telic Confusion”. – [w:] Carlo Cecchetto, Gennaro Chierchia, Maria Teresa Guasti (red.): Semantic Interfaces: Reference, Anaphora and Aspect. – Stanford: CSLI Publications, 177–210.
• 9. Bertinetto Pier Marco, Squartini Marco (1995): An attempt at defining the class of gradual completion verbs. – [w:] Pier Marco Bertinetto, Valentina Bianchi, James Higginbotham, Marco Squartini (red.): Temporal Reference, Aspect and Actionality. I: Semantic and Syntactic Perspectives. – Torino: Rosenberg & Sellier, 11–26.
• 10. Bogusławski Andrzej (2004): Aspekt i negacja. – Warszawa: Wydawnictwo Takt.
• 11. Cockiewicz Wacław (2007): Na peryferiach aspektu. – LingVaria 2(4), 9–25.
• 12. Comrie Bernard (1976): Aspect. An introduction to the study of verbal aspect and related problems. – London–New York–Melbourne: Cambridge University Press.
• 13. Corre Éric (2009): De l’aspect sémantique à la structure de l’événement. Les verbes anglais et russes. – Paris: Presses Sorbonne Nouvelle.
• 14. Declerck Renaat (1979): Aspect and the Bounded/Unbounded (Telic/Atelic) Distinction. –Linguistics 17, 761–794.
• 15. Dik Simon Cornelis (1989): The theory of functional grammar. – Dordrecht: Floris.
• 16. Garey Howard (1957): Verbal aspects in French. – Language 33, N° 2, 92–110.
• 17. Gosselin Laurent (2005): Temporalité et modalité. – Bruxelles: Duculot-De Boeck.
• 18. Jakobson Roman (1931/1984): Structure of the Russian Verb. – [w:] Roman Jakobson (1984): Russian and Slavic Grammar, Studies 1931–1981. – Berlin–New York–Amsterdam: Mouton Publishers, 1–14.
• 19. Karolak Stanisław (1991): Y a-t-il une différence de principe entre l’aspect roman et slave? – Problemy opisu gramatycznego języków słowiańskich, 85–93.
• 20. Karolak Stanisław (1996): O semantyce aspektu (w dwudziestą rocznicę rozprawy F. Antinucciego i L. Gebert „Semantyka aspektu czasownikowego”). – Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego LII, 9–56.
• 21. Karolak Stanisław (2005): Semantyka i struktura aspektu w językach naturalnych. – Kielce: Wyższa Szkoła Umiejętności w Kielcach.
• 22. Karolak Stanisław (2007): Wyrażenia predykatywne orzeczeniowe. – [w:] Składnia francuska o podstawach semantycznych, t. 1. – Kraków: Collegium Columbinum, 33–53.
• 23. Kiklewicz Aleksander (2005): Finitywny (teleologiczny) model aspektualności: założenia teoretyczne. – Prace Filologiczne L, 59–82.
• 24. Kuryłowicz Jerzy (1977): Problèmes de linguistique indo-européenne. – Wrocław–Warszawa-Kraków–Gdańsk: Ossolineum.
• 25. Laskowski Roman (1998): Kategorie werbalne. – [w:] Renata Grzegorczykowa, Roman Laskowski, Henryk Wróbel (red.): Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. – Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 152–178.
• 26. Łaziński Marek (2020): Wykłady o aspekcie czasownika polskiego. – Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• 27. Leech Geoffrey N. (1971): Meaning and the English Verb. – London–New York: Longman.
• 28. McCawley James David (1971): Tense and time reference in English. – [w:] Charles J. Fillmore, D. Terence Langendoen (red.): Studies in linguistic semantics. – New York: Holt, Rinehart and Winston, 96–113.
• 29. McCawley James David (1981): Notes on the English perfect. – Australian Journal of Linguistics 1, 81–90.
• 30. Meillet Antoine (1924): Le slave commun. – Paris: Champion.
• 31. Nowakowska Małgorzata (2010): Le «paradoxe de l’imperfectivité» dans la perspective de la théorie de S. Karolak. – Neophilologica 22, 107–124.
• 32. Nowakowska Małgorzata (2013): Znaczenie wypowiedzi według teorii Oswalda Ducrota a analiza polskich czasowników perfektywnych i imperfektywnych. – Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego LXIX, 23–44.
• 33. Nowakowska Małgorzata (2020): Rezultatywność w języku francuskim i polskim. – Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• 34. Padučeva Elena V. (1992): Toward the problem of translating grammatical meanings: the factual meaning of the imperfective aspect in Russian. – Méta XXXVII, 113–126.
• 35. Piernikarski Cezar (1969): Typy opozycji aspektowych języka polskiego na tle słowiańskim. – Wrocław: Ossolineum.
• 36. Reichenbach Hans (1947): Elements of symbolic logic. – New York: Free Press. Riegel Martin, Pellat Jean-Christophe, Rioul René (2009): Grammaire méthodique du français. – Paris: PUF.
• 37. Saussure de Ferdinand (1916/1972): Cours de linguistique générale. – Paris: Payot. (Wersja polska: 38. Saussure de Ferdinand: (1991): Kurs językoznawstwa ogólnego. – Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, przekład Krystyna Kasprzyk).
• 38. Sokolova Svetlana, Lewandowski Wojciech (2010): Constructional profile of the verbal prefix za-: a comparative study of Russian and Polish. – [w:] Atle Grønn, Irena Marijanovi (red.): Russian in Contrast, Oslo Studies in Language 2 (2), 365–391.
• 39. Stawnicka Jadwiga (2007): Aspekt – iteratywność – określniki kwantyfikujące (na materiale form czasu przeszłego w języku polskim). – Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• 40. Sten Holger (1952): Les temps au verbe fini (indicatif) en français moderne. – København: Munksgaard.
• 41. Śmiech Witold (1971): Funkcje aspektów czasownikowych we współczesnym języku ogólnopolskim. – Wrocław: Ossolineum.
• 42. Śmiech Witold (1986): Derywacja prefiksalna czasowników polskich. – Wrocław–Warszawa– Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• 43. Tabakowska Elżbieta (2003): Space and time in Polish: the preposition za and the verbal prefix za-. – [w:] Hubert Cuyckens, Thomas Berg, René Dirven, Klaus-Uwe Panther (red.): Motivation in Language. Studies in honor of Günter Radden. – Amsterdam: John Benjamins, 153–177.
• 44. Taylor John R. (2007): Gramatyka kognitywna. – Kraków: Universitas.
• 45. Vendler Zeno (1957): Verbs and Time. – The philosophical review LXVI, 143–160. (Inne wydanie: (1967): Verbs and Time. – Linguistics in philosophy. – Ithaca–New York: Cornell University Press, 97–121).
• 46. Verkuyl Henk, Vet Co (2004): Tense and aspect in sentences. – [w:] Henriëtte de Swart, Francis Corblin (red.): Handbook of French Semantics. – CSLI Publications, 235–279.
• 47. Vet Co (1980): Temps, aspect et adverbes de temps en français contemporain. – Genève: Droz.
• 48. Wierzbicka Anna (1967): On the Semantics of the Verbal Aspect in Polish. – [w:] To Honor Roman Jakobson. Essays on the Occasion of His Seventieth Birthday, vol. III. – The Hague–Paris: Mouton, 2231–2249.