Na marginesach lektur - Konwencje „wyczerpane” acz „wyćwiczone” (w twórczości epigońskiej) — na przykładzie zbioru opowiadań „Gniazda szlacheckie” Michała Synoradzkiego

• Authors: Dałek Elżbieta

Title variants

EN

On the margins of reading - „Exhausted”, yet still „well-practiced” conventions in epigonic literary works — Michał Synoradzki’s „Nobility nests” collection case study

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Hoping to revalue the literary profile of Michał Synoradzki, a writer familiar to, though underestimated both by his contemporaries and a new generation of readers, the author of the article focuses on the most representative collection of stories in his career, namely Gniazda szlacheckie (Nobility Nests from 1914). A multi-faceted analysis of the text concentrates on an interesting, but still lacking sufficiently exploited intellectual potential, problem of epigonism. Basing on Synoradzki’s literary work, the author of the article by rejecting the commonly accepted, yet inaccurate and definitely pejorative definition of epigonism, attempts to prove that epigonism does not necessarily involve lack of talent, graphomania, or kitsch aesthetics. An epigone may turn out to be a skilful and clever writer; therefore, one should not judge his work as flat indolent or lacking any technical skill. It happens that an epigone writer does not reproduce mechanically clichéd stereotypes, but, paradoxically, creates them autocratically (originally?), thus believing that this is the only way to pursue aesthetic postulates of the epoch. The author claims that it is the case of Synoradzki, who, in his correspondence, journalistic writings and reviews classified himself as the follower of Jozef I. Kraszewski’s documentary prose, and who, praised by his mentor and urged to continue practicing his literary skills, pursued eagerly his credo. Synoradzki’s case contributes to the proof of the thesis that epigones may arouse readers’ curiosity as they intensify the aesthetic evolution and revolution. Imitating a fixed scheme conceived in specific conditions, they involuntarily discredit it and show, as it were, its distorted image thus provoking and stimulating the necessity of innovative, original (individual and creative) solutions. Studying literature diachronically, we tend to focus mainly on great and outstanding works. Hence, we have the impression that the process of literary history is built upon „from masterpiece to masterpiece” principle although it is not quite so. Epigones intensify the necessity of gradual changes, their role in literary development is important, if not crucial. Their literary „training cycles” rooted in conventionalised stylistics push the literature towards new, creatively untapped areas which, in fact, are fully explored by their contemporaries and successors. Nevertheless, epigones become „late winners”, as it is indicated by etymology of the key word itself.

Keywords

PL

epigon; konwencja; proza historyczna; historyzm

EN

epigone; convention; historical prose; historism

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Prace Polonistyczne
• Year: 2015
• Volume: LXX
• Pages: 263-282

Dates

published

2015

Contributors

author

Dałek Elżbieta

• Wydział Filologiczny Uniwersytet Łódzki

References

• Balbus Stanisław (1993). Między stylami. Kraków: Universitas.
• Bartoszewicz Antonina (1991). Opowiadanie (Forma podawcza). W: Słownik literatury polskiej XIX w. Red. Józef Bachórz i Alina Kowalczykowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. S. 651–654.
• Bartoszewicz Antonina (1959). Spór o powieść historyczną w połowie XIX w. na tle antagonizmu między „Dziennikiem Warszawskim” a „Gazetą Warszawską”. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika” 1959, z. 2. S. 63–82.
• Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”. Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski (NK 1977). Red. Zygmunt Szweykowski i Jarosław Maciejewski. T. XV. Warszawa: PIW.
• Błachut Władysław (1959). M. Synoradzki: Wizymirz żeglarz. „Wieści” 1959, nr 16.
• Boetzel-Zombiert Teresa (1978). Sylwetka literacka Michała Synoradzkiego. „Notatki Płockie” 1978, nr 1. S. 33–35.
• Bujnicki Tadeusz (1990). Polska powieść historyczna XIX w. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Bujnicki Tadeusz (1981). Sienkiewicz i historia. Studia. Warszawa: PIW.
• Bujnicki Tadeusz (1996). Sienkiewicza „Powieści z lat dawnych”. Kraków: Universitas.
• Burkot Stanisław (1968). Spory o powieść w polskiej krytyce literackiej XIX w., Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Chojnacki Jakub, red. (1969). Dziesięć wieków Płocka. Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie.
• Chojnacki Jakub, red. (1960). Księga pamiątkowa Zjazdu Małachowiaków. Płock: Centrala Wydawnicza Druków.
• Domańska Ewa, red. (2010). Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Encyklopedia powszechna S. Orgelbranda (1904). T. XIV. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Akcyjnego Odlewni Czcionek i Drukarni S. Orgelbranda Synów.
• Estreicher Karol (1951). Bibliografia polska Karola i Stanisława Estreicherów. T. XXXIV. Kraków: Drukarnia UJ.
• F. (1919). Synoradzki Michał. Czterdziestolecie pracy literackiej. „Świat” 1919, nr 25. S. 8.
• Feldman Wilhelm (1905). Współczesna literatura polska. 1880–1904. T. 3. Warszawa: J. Fiszer.
• Feldman Wilhelm (1924). Współczesna literatura polska. 1864–1923. Wyd. 7. Warszawa: Gebethner i Wolff.
• Finkel Ludwik (1955). Bibliografia historii polskiej. Warszawa: PWN.
• Galle Henryk (1905). M. Synoradzki: Jaksa z Miechowa. „Książka” 1905. S. 147.
• Galle Henryk (1905). M. Synoradzki: Judaszowe srebrniki. „Książka” 1905. S. 148.
• Galle Henryk (1905). M. Synoradzki: Potępieńcy, Wychrzta. „Książka” 1905. S. 191.
• Gieysztor Aleksander, red. (1979). Dzieje Płocka. Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie.
• Gołębiowska Barbara (1971). Próba zarysu polskiej powieści historycznej do końca XIX w. „Prace Polonistyczne” 1971, seria XXVII. S. 83–108.
• Głowiński Michał, Okopień-Sławińska Aleksandra, Sławiński Janusz (1967). Zarys teorii literatury. Wyd. 2 zm. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Hoffman Karol (1904). Potępieńcy, straceńcy. „Biesiada Literacka” 1904, nr 25. S. 174.
• Ilski Stanisław (1996). Bieżuń końca XIX wieku piórem Michała Synoradzkiego. „Bieżuńskie Zeszyty Historyczne” 1996, nr 8. S. 5–105.
• Janion Maria (2007). Gorączka romantyczna. Wyd. 2. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria. Teoria i praktyka epigonizmu. S. 85–89.
• Jasienica Paweł (1989). Rzeczpospolita Obojga Narodów. Warszawa: PIW.
• Jaskólski Michał (1979). Powieść historyczna a historia i tradycja (Wybór problematyki). „Historyka” 1979, t. 9. S. 65–82.
• [Jeleński Szczepan] S.J. (1905). M. Synoradzki: Jaksa z Miechowa, Judaszowe srebrniki, Potępieńcy, 1814–1830. Opowiadania dziejowe. „Rola” 1905, nr 5–6. S. 69–70.
• [Jellenta Cezary] Cez. Jel. (1887). M. Synoradzki: Szaraczki. „Prawda”1887, nr 46.
• Jeske-Choiński Teodor (1899). Historyczna powieść polska. Warszawa: s.n. Kazimierska-Jerzyk Wioletta (2008). „Strategia rewaloryzacji” we współczesnej refleksji nad sztuką. Piękno, eklektyzm, epigonizm, infantylizm. Kraków: Universitas.
• Kersten Adam (1966). Sienkiewicz — „Potop” — historia. Warszawa: PIW.
• Kitowicz Jędrzej (1951). Opis obyczajów za panowania Augusta III. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Kitowicz Jędrzej (1971). Pamiętniki, czyli Historia polska. Warszawa: PIW.
• Konarska-Pabiniak Barbara (1986). Do Kraszewskiego listy z Płocka. „Rocznik Mazowiecki” 1986, t. IX.
• Konarska-Pabiniak Barbara (1994). Życie kulturalno-literackie Płocka w 2. poł. XIX w. Płock: Wojewódzka Biblioteka Publiczna.
• Kulczycka-Saloni Janina, red. (1985). Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Lam Stanisław (1922). Współcześni pisarze polscy. Warszawa: „Placówka”.
• Linde Samuel Bogumił (1994). Słownik języka polskiego. T. II i III. Warszawa: Guttenberg – Print.
• Lipski Jan Józef (1973). Warszawscy „pustelnicy” i „bywalscy”. T. 2. Warszawa: PIW.
• M. Synoradzki: Konkury pana podkomorzyca. „Tygodnik Powszechny” 1880, nr 45.
• M. Synoradzki: Rogata dusza. „Tygodnik Powszechny” 1883, nr 13.
• M. Synoradzki: Sąsiad z Ruszczyc. „Tygodnik Powszechny” 1881, nr 4.
• Marczewska Bożena (1980). Poetyka zbioru opowiadań. „Acta Universitatis Lodziensis. Zeszyty Naukowe UŁ”, seria 1, Łódź 1980, nr 35. S. 155–164.
• Markiewicz Henryk (1967). Przekroje i zbliżenia. Warszawa: PIW.
• Morawski Stefan (1961). Studia z historii myśli estetycznej XVIII i XIX w. Warszawa: PWN.
• Mieszkowski Wiktor (1996). Na peryferiach pozytywizmu — o publicystyce Michała Synoradzkiego. „Bieżuńskie Zeszyty Historyczne” 1996, nr 10. S. 9–35.
• Morzycka Franciszka (1904). M. Synoradzki: Zbrodnia kasztelana. „Książka” 1904. S. 189.
• Narbutt Jerzy (1971). Główne etapy rozwoju polskiej powieści historycznej czyli od Kraszewskiego do Parnickiego. „Znak” 1971, nr 7–8. S. 984–998.
• Nietzsche Friedrich (1996). Niewczesne rozważania. Przeł. Małgorzata Łukasiewicz. Kraków: Znak.
• Nowacki Stefan (2012). O twórczości publicystycznej i powieściowej Michała Synoradzkiego związanego z Bieżuniem literata. Toruń: Tutor. Nowela-opowiadanie (ewolucja gatunku) (1994). Red. Stanisław Żak. Kielce: Wydawnictwo Pedagogiczne.
• Nowowiejski Antoni Julian (1917). Płock. Monografia historyczna. Płock: s.n.
• Nycek Jan Bolesław (1983). Ludzie i książki. Słownik bibliograficzny ludzi książki i pióra województwa płockiego. Płock: Wojewódzka Biblioteka Publiczna.
• Okręt Władysław, red. (1922). Rocznik naukowo-literacko-artystyczny na rok 1905. Warszawa: Władysław Okręt. Pan Synoradzki, chrześcijanin... „Sowizdrzał” 1912, nr 49. S. 8.
• Paprocki Bartosz (1858). Herby rycerstwa polskiego. Kraków: Wydawnictwo Biblioteki Polskiej.
• Parnicki Teodor (1980). Historia w literaturę przekuwana. Warszawa: Czytelnik.
• Samborska-Kukuć Dorota (2012). Jak rekonstruować biografię i jak opisać twórczość XIX-wiecznego pisarza minorum gentium? (metodologia, źródła, struktury narracji). Łódź: Primum Verbum.
• Synoradzki Michał (1914). Gniazda szlacheckie. Opowiadania historyczne. T. 1–2. Warszawa: Biesiada Literacka.
• Szujski Józef (1894). Dzieje Polski podług ostatnich badań spisane. T. IV. Kraków: Drukarnia „Czasu”.
• Szweykowski Zygmunt (1922). Powieści historyczne Henryka Rzewuskiego. Warszawa: s.n.
• Szycówna Aniela (1903). M. Synoradzki: Dożynki. „Książka” 1903. S. 45–50.
• Tazbir Janusz (1984). Polska powieść historyczna w latach zaborów. „Człowiek i Światopogląd” 1984, nr 2. S. 44–61.
• Tournier Michel (1974). Na miarę mitologii. Mechanizmy powieści historycznej. „Literatura na Świecie” Warszawa 1974, nr 2. S. 46–53.
• Tynianow Jurij (1978). Fakt literacki. Przeł. Elżbieta Feliksiak. Warszawa: PIW. O ewolucji literackiej. S. 64.
• Umińska-Tytoń Elżbieta (1992). Polszczyzna potoczna XVII w. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• [Wroczyński Kazimierz] (1915). Wycieczki sowizdrzalskie na Parnas warszawski i okolice. „Sowizdrzał” 1915, nr 11.
• Zielińska Marta (1984). Mickiewicz i naśladowcy. Studia o zjawisku epigonizmu w systemie literatury romantyzmu. Warszawa: PIW.
• Zielińska Marta, red. (1990). Zdziwienia Kraszewskim. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Identifiers

ISSN

0079-4791