Zeit in Peters von Dusburg "Chronica terre Prussie" (1326). Chronologische Ordnung oder Mittel zum Zweck?

• Authors: Grischa Vercamer

Title variants

PL

Czas w "Chronicon Terre Prussie" Piotra z Dusburga. Porządek chronologiczny czy środek umożliwiający osiągnięcie celu?

• Languages of publication: DE

Abstracts

PL

W ramach artykułu podjęto próbę zbadania zagadnienia pojmowania czasu przez Piotra z Dusburga w jego dziele "Chronicon terre Prussie". Na wstępie ogólnie zauważono, że czas był dla późnośredniowiecznego człowieka elementem porządkującym dłuższe okresy (epoki w dziejach świata itd.), natomiast w przypadku krótszych odcinków nie odgrywał już takiej roli. Mając to na uwadze, przeprowadzono analizę koncepcji czasu, obecnej w kronice Piotra z Dusburga. Zaakcentowano przy tym, że w dwóch pierwszych księgach oraz ostatniej (de incidentibus) upływ czasu tworzy bezosobowy, lecz posiadający z perspektywy czasu wyraźną strukturę porządek. W najważniejszej części kroniki, a więc w trzeciej księdze, która obejmuje podbój Prus i konflikt z Litwą, zrezygnowano z tego bezosobowego dystansu, jak również stracił na znaczeniu porządek chronologiczny. Porządek koncepcyjny został całkowicie zakłócony na korzyść opisów pojedynczych losów. Jedyny centralny punkt czasowy tworzy rok 1283, wyznaczający koniec powstań Prusów i początek opisów konfliktów z Litwinami. Na pierwszy plan wypływają wówczas wojny i konflikty rycerzy krzyżackich oraz stojących później po ich stronie Prusów (po 1283 r. określanych mianem „sprzymierzeńców”). Morale braci zakonnych, skromne i prawe życie ich oraz ich pruskich poddanych zajmują w kronice istotną pozycję – nie miała ona za zadanie sformowania obrazu nieodwracalnie straconego czasu, lecz bracia zakonni mieli w przyszłości traktować pojedyncze losy jako aktualne i godne naśladowania. Konflikt jest czasowym kontinuum (czy też „powtarzalnym procesem”), w którym Piotr z Dusburga i współcześni mu bracia zakonni, w okresie redagowania kroniki (1326), sami się nadal osobiście znajdowali. Obserwowanie Prusów i Litwinów z perspektywy porównawczej dodatkowo to podkreśla. Obie bałtyckie grupy etniczne miały podobne obyczaje, ale w kronice Dusburga, Litwini byli znacznie silniej charakteryzowani z użyciem czarno-białych stereotypów niż spacyfikowane i teraz „sprzymierzone” pruskie plemiona, które częściowo zostają przedstawione bardzo pozytywnie. Według stworzonego przez Hugona ze św. Wiktora obrazu historii większe znaczenie miało „kto co robi”, niż „kiedy to się zdarzyło”: liczy się pojedynczy los, który bez trudności może zostać odniesiony do współczesności.

Keywords

DE

Peter von Dusburg; Chronistik; Prußen; Deutscher Orden; Zeitvorstellung; Zeitkonzeption; Ordnungsvorstellung

PL

Piotr z Dusburga; kronikarstwo; Prusowie; zakon niemiecki; wyobrażenie czasu; koncepcja czasu; wyobrażenie porządku

• Publisher: Towarzystwo Naukowe w Toruniu
• Journal: Zapiski Historyczne
• Year: 2011
• Volume: 76
• Issue: 4
• Pages: 7-23

Contributors

author

Grischa Vercamer

• Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie