Ojciec twój bogiem winien być dla ciebie. Ślub Gombrowicza między Freudem a Girardem (i Szekspirem)

• Authors: Cezary Zalewski

Title variants

EN

The Theatre of Human Actions: Hamlet in the Mirror and as a Mirror of Two Anthropologies

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest mimetyczną interpretacją Ślubu Witolda Gombrowicza. Zastosowanie teorii René Girarda w funkcji metajęzyka pozwala na zauważenie częściowej dekonstrukcji, jakiej polski pisarz dokonuje względem koncepcji mordu pierwotnego (i buntu syna przeciwko ojcu) stworzonej przez Zygmunta Freuda. „Poprawka” Gombrowicza (zapożyczona od Szekspira) polega na prezentacji przekonania, zgodnie z którym rywalizacja (oraz jej efekt – morderstwo) jest specyficznym, naśladowczym modusem międzyludzkich relacji, a jej aspekt przedmiotowy (m.in. erotyczny) pozostaje kwestią drugorzędną.

EN

The article offers a discussion and comparative analysis of two interpretive approaches to Shakespeare’s Hamlet. Namely, Phyllis Gorfain’s approach, formulated with reference to interpretive anthropology (to a large degree inspired by Victor Turner’s anthropology of experience), and René Girard’s approach, formulated with reference to his concept of mimetic anthropology. Those two different readings of Shakespeare’s play as an expressive text (that is expressing the problems of our culture), bring also the question of how Hamlet as a reflexive text can provoke anthropological self‑consciousness, both in theory and practice. According to Gorfain, the main character’s cognitive situation proves paradigmatic above all to anthropologists’ self‑knowledge concerning maintaining the balance between experiencing and interpreting another culture, between reaching for truth about a given culture and falling into interpretive illusions. For Girard, the main character’s cognitive situation becomes first and foremost the mirror of contemporary culture, particularly with regard to the unresolved problem of violence and acting in revenge, or refraining from both. The thematic frame of the article is defined by the Shakespeare’s evocation of the theatrum mundi topos and a reflection on the functionalization of the topos in the description of culture through the prism of two anthropologies: interpretive and mimetic.

Keywords

PL

Zygmunt Freud; René Girard; kozioł ofiarny; pragnienie mimetyczne w literaturze; William Szekspir

EN

anthropology of experience; interpretive anthropology; mimetic anthropology; theatrum mundi; Shakespearean drama

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2013
• Issue: 32
• Pages: 57-90

Contributors

author

Cezary Zalewski

• Wydział Polonistyki Uniwersytet Jagielloński Kraków

References

• Balthasar H. U. von, Teodramatyka, t. 1, Prolegomena, Kraków 2005.
• Brook P., Wywołując (i zapominając) Szekspira, Wrocław 2006.
• Bruner E. M., Przeżycie i jego ekspresje, w: Antropologia doświadczenia, red. V. W. Turner, E. M. Bruner, Kraków 2011.
• Burns E., O konwencjach w teatrze, „Pamiętnik Literacki” 1976, z. 3.
• Curtius E. R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, Kraków 1997.
• Derrida J., Szaleństwo przebaczenia, „Gazeta Wyborcza” 2000, nr 96.
• Foucault M., O innych przestrzeniach. Heterotopie, „Kultura Popularna” 2006, nr 2.
• Gadamer H.-G., Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, Kraków 1993.
• Geertz C., Interpretacja kultur. Wybrane eseje, Kraków 2005.
• Girard R., Logos Heraklita i Logos Jana, „Studia Filozoficzne” 1988, nr 10.
• Girard R., Szekspir. Teatr zazdrości, Warszawa 1996.
• Girard R., Widziałem szatana spadającego z nieba jak błyskawica, Warszawa 2002.
• Gorfain P., Dramat sceniczny a problem poznania w „Hamlecie”: w stronę antropologii interpretacyjnej, w: Antropologia doświadczenia, red. V. W. Turner, E. M. Bruner, Kraków 2011.
• Kosiński D., Histrioni i aktorzy, „Ethos” 2007, nr 1‒2.
• Pavis P., Słownik terminów teatralnych, Wrocław 1998.
• Shakespeare W., Burza, Warszawa 1976.
• Shakespeare W., Hamlet, książę Danii, Poznań 1990.
• Shakespeare W., Juliusz Cezar, V, 3, w: tenże, Dzieła wszystkie, t. V, Tragedi e 1, Kraków 2004.
• Shakespeare W., Hamlet, w: tenże, Dzieła wszystkie, t. V, Tragedie 1, Kraków 2004.
• Szekspir W., Hamlet, w: tenże, Dzieła dramatyczne VI, Tragedi e, t. II, Warszawa 1964.
• Świontek S., Norwidowski teatr świata, Łódź 1983.
• Świontek S., Dialog-dramat-metateatr. Z problemów teorii tekstu dramatycznego, Warszawa 1999.
• Świontek S., Teat r jako widowisko, w: Teatr. Widowisko, red. M. Fik, Warszawa 2000.
• Turner V., Dewey, Dilthey i gra społeczna: szkic z zakresu antropologii doświadczenia, w: Antropologia doświadczenia, red. V. W. Turner, E. M. Bruner, Kraków 2011.
• Turner V., Od rytuału do teatru. Powaga zabawy, Warszawa 2005.
• Yates F. A., Sztuka pamięci, Warszawa 1977.
• Yates F. A., Theatre of the World, London 1969.