Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2019 | 105-106 Kino wobec transformacji ustrojowych | 274-291

Article title

Zagadnienie podmiotowości we współczesnej teorii filmu

Title variants

EN
DISCUSSION ON SUBJECTIVITY IN FILM THEORY. COGNITIVISM AND POST-STRUCTURALISM IN THE ASPECT OF THEIR OPPOSITION AND AN ATTEMPT AT A SYNTHESIS

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
Jak słusznie wskazują autorzy reprezentujący odmienne orientacje badawcze, współczesna teoria filmu stawia w centralnym punkcie swoich refleksji zagadnienia widza. Różnice, jakie w tej kwestii zachodzą pomiędzy różnymi tradycjami, związane są z odrębnymi sposobami rozumienia podmiotowości. Jest to problem wykraczający poza grunt czysto filmoznawczy i odsyłający do bogatych kontekstów filozofii, psychologii, biologii, socjologii. W prezentowanym tekście skupiam się na sporze o podmiotowość widza toczącym się pomiędzy kognitywizmem a post-strukturalizmem. W pierwszej części zarysowuję podstawowe różnice, występujące pomiędzy powyższymi podejściami w interesującej mnie kwestii. Następnie podejmuję próbę wykazania, że pomiędzy kognitywizmem a post-strukturalizmem nie istnieje absolutna przepaść i tradycje te mogą się owocnie przenikać. Pogląd taki ufundowany został na wizji podmiotowości rozchwianej, której wyczerpujące ujęcie wymaga łączenia ze sobą różnych optyk.
EN
As the authors of different research orientations rightly point out, contemporary film theory puts the viewer in the centre of its reflections. Differences that occur between different traditions in this matter are related to different ways of understanding subjectivity. It is a problem that goes beyond the purely cinematographic ground and refers to the rich contexts of philosophy, psychology, biology, and sociology. In the text presented, the author focuses on the dispute about the subjectivity of the viewer, which takes place between cognitivism and post-structuralism. In the first part, Wyczyński outlines the basic differences between these approaches. Then he attempts to show that there is no absolute gap between cognitivism and post-structuralism and that these traditions can permeate each other with good results. Such a view was founded on a vision of unstable subjectivity, the understanding of which requires joining of various optics.

Keywords

Contributors

References

  • 1. Adorno Theodor, Horkheimer Max, Dialektyka Oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, Warszawa:Wydawnictwo IFiS PAN. 1994.
  • 2. Althusser, Louis, W imię Marksa, tłum. M. Herer, Warszawa:Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2009.
  • 3. Althusser, Louis, Ideologie i aparaty ideologiczne państwa, tłum. B. Ponikowski, J. Gajda, Warszawa:Komisja Kształcenia i Wydawnictw RN ZSP, 1983.
  • 4. Althusser, Louis, W odpowiedzi Johnowi Lewisowi, tłum. A. Staroń, Warszawa: Studencka Oficyna Wydawnicza ZSP, 1989.
  • 5. Barthes, Roland, „Wychodząc z kina”, tłum. Ł. Demby, w: Interpretacja dzieła filmowego. Antologia przekładów, red. W. Godzic, Kraków:Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1993
  • 6. Baudry, Jean-Louis, ”Projektor: metapsychologiczne wyjaśnienie wrażenia rzeczywistości.”, tłum. A. Hellman w: Panorama współczesnej myśli filmowej, red. A. Helman, Kraków:Universitas, 1992.
  • 7. Baudry, Jean-Louis, „Ideologiczne skutki funkcjonowania aparatu filmowego.”, tłum. A. Helman, w: Powiększenie, nr 1/1985.
  • 8. Bordwell, David, Narration in the Fiction Film, Madison: University of Wisconsin Press 1985.
  • 9. Bordwell, David, The Rhapsodes. How 1940s Critics changed American Film Culture, Chicago and London:The University of Chicago Press, 2016.
  • 10. Bordwell, David, „ Contemporary Film Studies and the Vicissitudes of Grand Theory.” w: Post-Theory. Reconstructing Film Studies, red. D. Bordwell, N. Carroll, Madison:The University of Wisconsin Press, 1996.
  • 11. Bordwell, David, „Convention, Construction and Cinematic Vison.” w: Post-Theory. Reconstructing Film Studies, red. D. Bordwell, N. Carroll, Madison:The University of Wisconsin Press, 1996.
  • 12. Bordwell, David, „A Case for Cognitivism.” Iris, Nr 9, Spring 1989.
  • 13. Bordwell David, „Jump cuts and Blind Spots.” Wide Angle, vol. 6, Nr 1, 1984.
  • 14. Bourdieu, Pierre, Rozum praktyczny. O teorii działania, tłum. J. Stryjczyk, Kraków:Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
  • 15. Bourdieu Pierre, Passeron, Jean Claude, Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, tłum. E. Neyman, Warszawa:PWN, 2011.
  • 16. Butler, Judith, Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości, tłum. K. Krasuska, Warszawa:Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2008.
  • 17. Butler, Judith, Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywu, tłum. A. Ostolski, Warszawa:Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2010.
  • 18. Carroll, Noel, Filozofia sztuki masowej, tłum. M. Przylipiak, Gdańsk:słowo/obraz terytoria, 2011.
  • 19. Carroll, Noel, Minerva's Night Out. Philosophy, Pop Culture and Moving Pictures, Malden:Blackwell Publishing, 2013.
  • 20. Carroll, Noel, „Narrative”, w: The Routledge Companion to Philosophy of Literature, red. N. Carroll, J. Gibson, New York and London:Routledge 2016.
  • 21. Chomsky, Noam, Jakimi istotami jesteśmy?, tłum. J. Rybski, Kraków:vis-a-vis/Etiuda, 2017.
  • 22. Dayan, Daniel, „The Tutor-Code of Classic Cinema.” Film Quarterly, Autumn 1974, vol. 28, No. 1.
  • 23. Debord, Guy, Dzieła filmowe, tłum. M. Kwaterko, Kraków:korporacja ha!art, 2007.
  • 24. Demby, Łucja, „Kino w zwierciadle psychoanalityka. Lacanowska faza „lustra” jako fundament wrażenia realności w kinie.” Estetyka i Krytyka, nr 1(1/2000).
  • 25. Demby, Łucja, „Zniewoleni przez obraz. O problemie zależności widza od filmu w teorii kina.”, w: Czy obrazy rządzą ludźmi?, red. A. Kampka, A. Kiryjow, K. Sobczak, Warszawa: Wydawnictwo SGGW, 2017.
  • 26. Elsaesser, Thomas, Hagener, Malte, Teoria filmu: wprowadzenie przez zmysły, tłum. K. Wojnowski, Kraków:Universitas, 2015.
  • 27. Foucault, Michel, Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, tłum. T. Komendant, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2009.
  • 28. Foucault, Michel, Hermeneutyka podmiotu, tłum. M. Herer, Warszawa:PWN, 2016.
  • 29. Freud, Zygmunt, O psychoanalizie, tłum. L. Jekels, Poznań:Oficyna Wydawnicza Book Service, 1992.
  • 30. Freud, Sigmund, „Fetyszyzm”, tłum. M. Skrzypek, w: C. de Brosses, O kulcie fetyszów, tłum. M. Skrzypek, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii, 1992.
  • 31. Godzic, Wiesław, Film i psychoanaliza: Problem widza, Kraków:Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1991.
  • 32. Ingarden, Roman, „Kilka uwag o sztuce filmowej.”, w: Estetyka i film, red. A. Helman, Warszawa:Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1972.
  • 33. Kracauer, Siegfried, Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, tłum. W. Werenstein, Warszawa:Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1975.
  • 34. Kurowicki, Jan, Wyprawa w krainę oczywistości, Wrocław:Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978.
  • 35. Lacan, Jacques, Seminarium I. Pisma techniczne Freuda, tłum. J. Waga, Warszawa:PWN, 2017.
  • 36. Levi-Strauss, Claude, Elementarne struktury pokrewieństwa, tłum. M. Falski, Warszawa:Oficyna Wydawnicza Volumen, 2011.
  • 37. Marks, Karol, Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej, t. 1, w: MED, t. 23, Warszawa:Książka i Wiedza, 1968.
  • 38. McGowan, Todd, Realne spojrzenie. Teoria filmu po Lacanie, tłum. K. Mikudra, Warszawa:Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2008.
  • 39. McGowan Todd, „Introduction: Lacanian Psychoanalysis in Film Theory”, w: Lacan and Contemporary Film, red. T. McGowan, S. Kunkle, New York:Other Press, 2004.
  • 40. Mulvay, Laura, „Przyjemność wzrokowa i kino narracyjne.”, tłum. J. Mach, w: Panorama współczesnej myśli filmowej, red. A. Helman, Kraków:Universitas, 1989.
  • 41. Ohler, Peter, „Kognitywna teoria percepcji filmu. Koncepcja przetwarzania informacji.”, tłum. J. Ostaszewski, w: Kognitywna teoria filmu: antologia przekładów, red. J. Ostaszewski, Kraków:Baran i Suszczyński, 1999.
  • 42. Ostaszewski, Jacek, Rozumienie opowiadania filmowego, Kraków:Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1999.
  • 43. Ostrowska, Elżbieta, Przestrzeń filmowa, Kraków:Rabid, 2000.
  • 44. Pitrus, Andrzej, Kino kultu, Kraków:Rabid, 1998.
  • 45. Prince, Stephen, „Psychoanalytic Film Theory and the Problem of the Missing Spectator” w: Post-Theory. Reconstructing Film Studies, red. D. Bordwell, N. Carroll, Madison:The University of Wisconsin Press, 1996.
  • 46. Pryluck, Calvin, Źródła znaczenia w filmie i telewizji, tłum. A. Helman, Warszawa:Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1988.
  • 47. Singer, Peter, A Darwinian Left. Politics, Evolution and Cooperation, New Haven and London:Yale University Press, 2000.
  • 48. Staiger, Janet, Perverse Spectators. The Practises of Film Reception, New York and London:New York University Press 2000.
  • 49. Thompson, Kristin, Breaking the Glass Armor: Neoformalist Film Analysis, Princeton:Princeton University Press 1988, s. 29.
  • 50. Tomasello, Michael, Dlaczego współpracujemy, tłum. Ł. Kwiatek, Kraków:Copernicus Center Press, 2016.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-12364e54-fecb-4ccb-9d53-8b9fb0051f1f
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.