The “Goddess with a Vase” from Mari and Proportions in the Art of the Ancient Near East

• Authors: Betcher Sylwia

Title variants

PL

„Bogini z Wazą” z Mari i proporcje w sztuce starożytnego Bliskiego Wschodu

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

PL

Prezentowany artykuł referuje dotychczasowe badania nad kanonami proporcji, uchwyconymi, czy raczej hipotetycznie rekonstruowanymi, w rzeźbie i reliefie starożytnego Bliskiego Wschodu. Podejmuje też próbę podobnego ujęcia w przypadku kolejnego zabytku - „Bogini z Wazą” z Mari (XVIII w. p.n.e.) (Ryc. 1, 2). Dokładny ogląd rzeźby, wraz z pomiarami i przykładaniem rozmaitych podziałów, zdaje się wskazywać, iż dzieli się ona na 5 części, o zbliżonej wysokości (Ryc. 5). Najważniejsze jest tu zapewne stwierdzenie, że wysokość głowy stanowi właśnie wysokości całej postaci. Można przypuszczać, że mamy tu do czynienia z celowym działaniem artysty/rzemieślnika wykonującego rzeźbę, gdyż granice poszczególnych części znajdują się w pobliżu charakterystycznych punktów na ciele, jak: dół podbródka, wcięcie w talii, fałdy na sukni. Twarz „Bogini z Wazą” została porównana ze schematem twarzy opracowanym przez M.C. Ghykę, opartym na idealnych proporcjach, stworzonym na podstawie złotego cięcia (Ryc. 6-8). Co ciekawe, część elementów pasuje do schematu. Jej usta znajdują się na odpowiedniej wysokości, mają również właściwą szerokość. Pionowa linia dzieląca twarz na pół jest idealną osią symetrii. Artykuł przywołuje też rozważania J.-C. Margue-rona dotyczące kompozycji malowidła „Inwestytura Zimri--Lima” (Ryc. 9), współczesnego omawianej rzeźbie. Jako że ukazana jest tam także „Bogini z Wazą”, dokonano próby zanalizowania proporcji tego przedstawienia. Możliwe, że powtarza się tu stosunek 1:5, jednak malowidło jest zbyt uszkodzone, by potwierdzić to przypuszczenie. Oprócz analizy rzeźby „Bogini z Wazą”, w artykule zebrane są informacje dotyczące innych dzieł, przebadanych pod względem wzajemnych proporcji części ciała. Przedstawieniami, które niejako same ukazują zasady, na podstawie których zostały stworzone, są fryzy ceglane. Fasada świątyni Innin z Uruk (Ryc. 13,14), elamicka świątynia Inszuszinaka (Ryc. 15) oraz fryz przedstawiający łuczników z Suzy (Ryc. 16), stworzone zostały według tych samych zasad. Ciała postaci są wydłużone, a ich twarze mieszczą się w wysokości jednej cegły. Inny podział stosowano w sztuce achemenidzkiej, „dworskiej” i bardzo spójnej stylistycznie. Na przykładzie rzeźby Dariusza I, reliefów skalnych z Naqsz-e Rustam oraz reliefu z Bisutun (Ryc. 17-20), G. Azarpay ustaliła stosunek proporcji głowy do całej postaci jako 1:9. Wspomniane są także badania G. Robins i N. Gill-manna nad reliefami z pałacu w Nimrud, które wykazują, iż także te przedstawienia były oparte na obliczeniach matematycznych (Ryc. 22, 23), oraz badania G. Azarpay nad posągami Gudei. W tym przypadku zdjęcia fotogrametryczne pomogły w ustaleniu, iż stosunek wysokości głowy do całej postaci w posągach Gudei naturalnej wielkości to 1:6 (Ryc. 24). Tłem dla tych rozważań jest kanon egipski i grecki, znany ze źródeł pisanych oraz wskazówek pozostawionych na niedokończonych dziełach. Do tych kanonów sztuki nawiązują badania E. Guralnick nad posągami kor i kurosów, oraz ich podobieństwem do kanonu egipskiego (Ryc. 25-29). Dokładne badania nad bliskowschodnimi przedstawieniami ukazują zasady, którymi kierowali się ich twórcy, często oparte na skomplikowanych obliczeniach matematycznych. Jest to jedyna droga do poznania techniki tworzenia przedstawień figuralnych tego obszaru, gdyż w przeciwieństwie do Grecji, czy Egiptu, nie odkryto dotychczas źródeł pisanych mówiących o kanonie w sztuce ani niedokończonych dzieł z zaznaczonymi wskazówkami dla rzemieślnika.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2012
• Volume: Tom IX (L), fasc. A
• Pages: 81-98

Contributors

author

Betcher Sylwia

References

• AZARPAY G., 1987 Proportional guidelines in ancient Near Eastern art, “Journal of Near Eastern Studies” 46,183-203.
• AZARPAY G., 1990, A Photogrammetric study of three Gudea statues, “Journal of the American Oriental Society” 110/4, 660-665.
• AZARPAY G., 1995, Proportions in Ancient near eastern Art, (in:) J.M. Sasson (ed.), Civilizations of the Ancient near east, New York, 2507-2519.
• BARTA W., 1970 Das Selbstzeugnis eines altagyptischen Kunstlers (Stele Louvre C14), Munchner Agyptologische Studien 22, Berlin.
• CHARB ONNEAUX J., 1945 La sculpturegrecque classique, Paris.
• FRANKFORT H., 1970 The Art and Architecture of the Ancient Orient, Harmondsworth.
• GHYKA M.C., 2001, Zlota liczba. Rytualy i rytmy pitagorejskie w rozwoju cywilizacji zachodniej, Krakow (Polish edition of: Le Nombre d’Or. Rites et rythmes pythagiriciens dans la developpement de la civilisation occidentale. Precede d’une lettre dePaul Valery, Paris 1931).
• GILLMANN N., 2010, Rois etgenies: quelques examples d’application de canon dans l’art neo-assyrien, “Syria” 87, 69-91.
• GRAYSON A.K., 1991, Assyrian Rulers of the Early First Millenium BCI (1114-859), (in:) A.K. Grayson et al. (eds.), The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods, vol. 2, Toronto - Buffalo - London.
• GURALNICK E., 1978 Proportions ofKouroi, “American Journal of Archaeology” 82/4, 461-472.
• GURALNICK E., 1981, Proportions ofKorai, “American Journal of Archaeology” 85/3, 269-280.
• GURALNICK E., 1997 A Preliminary Study of the Proportions of some Assyrian Sculptured Figuresfrom Khorsabad, (in:) H. Waetzold, H. Hauptmann (eds.), Assyrien im Wandel der Zeiten. XXXIXe Rencontre Assyriologique Internationale. Heidelberg 6.-10. Juli 1992, Heidelberg, 265-269.
• HANSEN D.P., 1975 Fruhsumerische und fruhdynastische Rundplastik, (in:) W. orthmann, Der Alte Orient, Propylaen Kunst- geschichte 14, Berlin, 158-170.
• HEINRICH E., 1982, Die Tempel und Heiligtumer im Alten Mesopotamien. Typologie, Morphologie und Geschichte, Berlin.
• LIDDEL H.G., SCOTT R., 1940 A Greek-English Lexicon, oxford.
• MARGUERON J.-C., 1992 Lapeinture de l'investiture: rythme, mesures et composition, (in:) B. Hrouda, S. Kroll, P.z. Spanos (eds.), Von Uruk nach Tuttul eine Festschrift fur Eva Strommenger Studien und Aufsatze von Kollegen und Freunden, Munchen - Wien, 103-109.
• ORTHMANN W., 1975 Babylonisch-assyrische Rundplastik, (in:) idem, Der Alte Orient, Propylaen Kunstgeschichte 14, Berlin, 288-297.
• PARROT A., 1958, Mission archeologique de Mari, vol. II/1: Le Palais: Architecture, Paris.
• PARROT A., 1959, Mission archeologique deMari, vol. II/3: Le Palais: Documents et monuments, Paris.
• RAMOTOWSKA I., 2004 Sztuka i czas. Odprehistorii do sredniowiecza, Warszawa.
• ROBINS G., 1990 Proportions ofStanding Figures in the North-West Palace ofAssurnasirpal II at Nimrud, “Iraq” 52,107-119.
• SPYCKET A., 1981 La statuaire duproche-orient ancien, Leiden - Koln.
• STĘPNIOWSKI F., 2003 Mipdzy pradziejami a sztukq. klasycznq. Estetyka sztuki Starozytnego Wschodu, (in:) B. Gediga, A.P. Kowalski (eds.), Estetyka w archeologii, Gdansk, 37-56.
• SLIWAJ., 1997 Sztuka i archeologia starozytnego Wschodu, Krakow.
• TUŹNIK E.A., 2011 Pfknoscz Uruk [The Beauty from Uruk], “Archeologia Zywa” 5 (57), 54-57.
• WINTER I.J., 1995, Aesthetics in Ancient Mesopotamian Art, (in:) J.M. Sasson (ed.), Civilizations of the Ancient Near East, New York, 2569-2582.