“Kriegsbericht und Memorial” – the first military work of Albrecht Hohenzollern

• Authors: Łopatecki Karol

Title variants

PL

„Kriegsbericht und Memorial” – pierwsze dzieło wojskowe Albrechta Hohenzollerna

DE

„Kriegsbericht und Memorial” – der erste Militärtraktat Albrecht Hohenzollerns

• Languages of publication: EN PL DE

Abstracts

EN

Aim: The purpose of the article is to determine the authorship of the manuscript Kriegsbericht und Memorial, which was put up for auction in 2014 by Sotheby’s and the presentation of the manuscript. Research method: A formal analysis of the manuscript supplemented by a review of the literature of the subject matter. Results/Conclusions: As a result of the analysis, it is highly probable that the author of the Kriegsbericht und Memorial is Albrecht Hohenzollern and that it was the initial basis for the creation of the work Kriegsordnung donated to Sigismund August in 1555. This work after the death of the first Prussian duke found itself in the personal library of the wife of Albrecht Hohenzollern – Maria Eleonora Jülich-Kleve-Berg. This book is also recorded in the library registers of the Prussian-Brandenburg rulers from Konigsberg, which were made in the years 1700 and 1720. Probably, the book was owned by Wilhelm Christian Karl, the duke of Solms-Braunfels. The manuscript was known to historians in the first half of the 19th century. In 1845, Ernst Oswald Mentzel noted that the manuscript was in the possession of Hermann von Gansauge.

PL

Teza/Cel: Celem komunikatu jest ustalenie autorstwa rękopisu Kriegsbericht und Memorial, który został wystawiony na aukcję w 2014 r. przez firmę Sotheby’s oraz przedstawienie losów manuskryptu. Metoda badawcza: Analiza formalna rękopisu uzupełniona przez przegląd literatury. Wyniki/Wnioski: W wyniku analizy można postawić wysoce uprawdopodobnioną hipotezę, że autorem Kriegsbericht und Memorial jest Albrecht Hohenzollern i stanowił on wstępną podstawę pod stworzenie podarowanej w 1555 r. Zygmuntowi Augustowi pracy Kriegsordnung. Dzieło to po śmierci pierwszego księcia pruskiego znalazło się w osobistej bibliotece żony Albrechta Fryderyka Hohenzollerna – Marii Eleonory Jülich-Kleve-Berg. Pozycję tę odnotowują również rejestry biblioteczne władców prusko-brandenburskich z Królewca, które sporządzono w latach 1700 i 1720. Prawdopodobnie znalazł się on w posiadaniu Wilhelma Christiana Karla księcia Solms-Braunfels. Rękopis był znany historykom w 1 poł. XIX w. W 1845 r. Ernst Oswald Mentzel odnotował, że manuskrypt był w posiadaniu Hermanna von Gansauge.

DE

These/Ziel: Im vorliegenden Beitrag wird der Schwerpunkt auf die Autorschaft der Handschrift Kriegsbericht und Memorial, die 2014 durch die Firma Sotheby’s zur Versteigerung gegeben wurde, sowie auf die Wiedergabe ihrer Schicksale gelegt. Forschungsmethode: Formalanalyse der Handschrift und Literaturübersicht. Ergebnisse/Schlussfolgerungen: Dank der Analyse kann man eine höchst wahrscheinliche Hypothese aufstellen, der zufolge Albrecht Hohenzollern Autor von Kriegsbericht und Memorial war, und die besagte Handschrift als Vorlage des Sigismund August 1555 geschenkten Traktats Kriegsordnung galt. Seit dem Tode des ersten preußischen Fürsten befand sich das Werk in der Privatbibliothek der Ehefrau Albrecht Friedrich Hohenzollerns Marie Eleonore Jülich--Kleve-Berg. Es wurde auch in den Bibliotheksinventaren der preußisch-brandenburgischen Herrscher aus Königsberg aus den Jahren 1700 und 1720 belegt. Wahrscheinlich gehörte es zum Bücherbestand von Wilhelm Christian Karl, dem Fürsten von Solms-Braunfels. Mit der genannten Handschrift waren auch die Historiker der ersten Hälfte des 19. Jahrhunderts vertraut. Laut Ernst Oswald Mentzel (1845) war sie im Besitz von Hermann von Gansauge.

Keywords

EN

Albrecht Hohenzollern; military treatise; Renaissance writings; military art of the 16th century; auctions

PL

Albrecht Hohenzollern; traktaty wojskowe; piśmiennictw renesansowe; sztuka wojenna XVI w.; aukcje i licytacje

DE

Albrecht Hohenzollern; Militärtraktate; Renaissanceschrifttum; Kriegskunst des 16. Jahrhunderts; Auktionen und Versteigerungen

• Publisher: The Nicolaus Copernicus Public Provincial Library in Torun, Poland
• Journal: Folia Toruniensia
• Year: 2018
• Volume: 18
• Pages: 23-34

Dates

published

2018-12-04

Contributors

author

Łopatecki Karol

• University of Białystok. Faculty of History and Sociology, Plac Uniwersytecki 1, 15-420 Białystok, Poland

References

• Biskup, Marian. 1975. „Geneza i znaczenie hołdu pruskiego 1525 roku”, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 19: 407–424.
• Burliga, Bogdan. 2011. „Ordunki” versus „arkebuzy dymiące”: tradycja i nowoczesność w Księgach o rycerskich rzeczach (Kriegsordnung) księcia Albrechta von Hohenzollerna. In Organizacja armii w nowożytnej Europie: struktura – urzędy – prawo – finanse, ed. K. Łopatecki, 47–62. Zabrze: Infortedition.
• Deutsche Forschungsgemeinschaft. n.d. Wasserzeichen-Informationssystem. Accessed Juny 27, 2018. https://www.wasserzeichen-online.de/wzis/struktur.php?po=26210.
• Fuiński, Zbigniew. 1988. „Garnitur zbroi.” Studia do Dziejów Dawnego Uzbrojenia i Ubioru Wojskowego 9–10: 117–139.
• Gansauge, Hermann von. 1833. „Beiträge zur Geschichte der Heeresverfassung im 16ten Jahrhundert.“ Zeitschrift für Kunst Wissenschaft, und Geschichte des Krieges 27: 265–273.
• Górski, Karol. 1977., Zakon Krzyżacki a powstanie państwa pruskiego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
• Hohenzollern, Albrecht. 1555. Kriegsordnung. MS Harley 1413. British Library, Great Britain.
• Hohenzollern, Albrecht. 1555. Kriegsordnung. Ms. boruss. fol. 1254. Preußischer Kulturbesitz, Staatsbibliothek zu Berlin, Germany.
• Hohenzollern Albrecht, 1561. Księgi o rycerskich rzeczach a sprawach wojennych, z pilnością zebrane a porządkiem dobrem spisane, rkps 1813. Biblioteka Książąt Czartoryskich, Poland.
• Hohenzollern, Albrecht. 2006. Księgi o rycerskich rzeczach, a sprawach wojennych z pilnością zebrane a porządkiem dobrem spisane, wyd. T. M. Nowak.
• In Die Kriegsordnung des Markgrafen zu Brandenburg Ansbach und Herzogs zu Preussen Albrecht des Älteren – Königsberg 1555. 1, ed. H. J. Bömelburg, B. Chiari, M. Thomae, 157–270. Braunschweig: Archiv Verlag.
• Jähns Max. 1889. Geschichte der Kriegswissenschaften. Vornehmlich in Deutschland 1, München–Leipzig 1889.
• Jähnig, Bernhart. 2004. Katalog der Handchriften der landesherrlichen Bibliothek in Königsberg 1700/1720. In Königsberger Buch- und Bibliotheksgeschichte, ed. A. E. Walter, 251–302. Köln: Böhlau Verlag Köln Weimar.
• Kawecka-Gryczowa, Alodia. 1988. Biblioteka ostatniego Jagiellona. Pomnik kultury renesansowej. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakł. Nar. im. Ossolińskich.
• Kneitz, Otto. 1982. Albrecht Alcibiades, Markgraf von Kulmbach: 1522–1557. Kulmbach: E. C. Baumann KG.
• Leng, Rainer. 2002. Ars belli. Deutsche taktische und kriegstechnische Bilderhandschriften und Traktate im 15. und 16. Jahrhundert. 2. Wiesbaden: Reichert.
• Łopatecki, Karol. 2015. „Twórczość wojskowa Albrechta Hohenzollerna. Uwagi nad trzema manuskryptami przypisanymi w latach 2009–2014 Albrechtowi Hohenzollernowi.” Odrodzenie i Reformacja w Polsce 59: 163–188. http://dx.doi.org/10.12775/OiRwP.2015.06 .
• Łopatecki, Karol. 2017. “Military Works of Albert of Hohenzollern. Comments on the Three Manuscripts Attributed to Albert of Hohenzollern in the Years 2009–2014.” Odrodzenie i Reformacja w Polsce 61 (Special Issue): 245–273. http://dx.doi.org/10.12775/OiRwP.2017.SI.11 .
• Małłek, Janusz.1976. Prusy Książęce a Prusy Królewskie w latach 1525–1548. Studium z dziejów polskiej polityki księcia Albrechta Hohenzollerna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Meerheimb, „Gansauge, Hermann von”, Allgemeine Deutsche Biographie 8: 363.
• Mentzel, Ernst Oswald. 1845. Die Remontirung der Preußischen Armee in ihrer historischen Entwickelung und jetzigen Gestalung, Berlin: A. Duncker.
• Nowakowa, Janina. 1985. Księcia Albrechta „Księgi o rycerskich rzeczach a sprawach wojennych” w tłumaczeniu Macieja Strubicza z 1561 r.” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 28: 71–87.
• Ovegaauw, Eef. 2011. „Die „Kriegsordnung“ des Markgrafen Albrecht von Brandenburg-Ansbach. Eine Neuerwerbung der Staatsbibliothek zu Berlin.“ Bibliotheks Magazin 3: 62–68.
• Porter, Pamela. 2009. “A Fresh Look at Harley MS. 1413: ‘A Book … fairly written in the German or Switz language.” The Electronic British Library Journal 8: 1–12.
• Rogg, Matthias. 2006. “Porządek wojenny” Albrechta Hohenzollerna księcia Prus. In Die Kriegsordnung des Markgrafen zu Brandenburg Ansbach und Herzogs zu Preussen Albrecht des Älteren – Königsberg 1555. 1, ed. H. J. Bömelburg, B. Chiari, M. Thomae, 137–146. Braunschweig: Archiv Verlag.
• Shevchenko, Nadezda. 2007. Eine historische Anthropologie des Buches. Bücher in der preussischen Herzogsfamilie zur Zeit der Reformation. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
• Sotheby’s. n.d. “Albrecht of Brandenburg, Kriegs Ordenung, on the management of an army, in German, illuminated manuscript on paper.” Accessed August 12, 2014. http://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2009/western-manuscriptsand-miniatures-and-the-korner-sale-l09740/lot.25.html.
• Sotheby’s. n.d. “Albrecht of Brandenburg, Kriegsbericht und Memorial, on the composition of the army, in German, illuminated manuscript on paper [north-east Germany or Poland (probably Königsberg), dated 1550].” Accessed August 11, 2014. http://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2014/medieval-renaissance-manuscripts-l14240/lot.43.html.
• Staatsbibliothek zu Berlin. n.d. „Erwerbungen von 1997 bis 2017.“ Accessed February 17, 2018. http://staatsbibliothek-berlin.de/fileadmin/user_upload/zentrale_Seiten/handschriftenabteilung/abendlaendische_handschriften/pdf/Erwerbungen.pdf.
• Tondel, Janusz. 1994. Srebrna Biblioteka księcia Albrechta Pruskiego i jego żony Anny Marii, Warszawa: Biblioteka Narodowa.
• Wasserzeichensammlung Piccard. Bestand J 340. Hauptstaatsarchiv Stuttgart, Niemcy. Accessed December 10, 2017. https://www.piccard-online.de/struktur.php?klassi=024&anzeigeKlassi=024.039&Id=101718&sprache=OudA&weitere=struktur.

Notes

EN

The article was written as part of the research project of the National Centre for Science SONATA, no. 2016/23/D/HS3/03210 titled” Military revolution as a modernization factor of the treasury and organization of the Polish-Lithuanian state against the European background”.

Identifiers

DOI

10.12775/FT.2018.002