Early farming adaptation in the Wiśnicz Foothills in the Carpathians. Settlements at Łoniowa and Żerków

• Authors: Paweł Valde-Nowak
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

Excavations conducted in 2003 - 2006 at the early Neolithic settlement Łoniowa 80, led to the unveiling of the relics of a long post house connected with Linear Pottery Culture (Želiezovcé phase). Inside, two pits with a contour similar to the rectangular were discovered in the stratigraphic relationship with traces of the house construction. On this basis, we can be sure that both pits were created during the construction or re-construction of the house. At least one of the pits (no. 23), due to the set of artefacts (goblet of a "delicate work", a 12-element flint deposit, two trapezes of Jurassic Cracovian flint), can be considered a grave. In addition, the features of the Malice culture were also discovered; they belong to its classical phase. The second settlement at Żerków provided also materials dated at the Želiezovcé phase of the Linear Pottery Culture. A part of the post longhouse was also unearthed here. The peculiarity of the ceramic from Żerków is the ornament of notch, consisting of three to five holes. This type of ornament has not been detected at Łoniowa house. Both these sites, as well as several neighboring ones, are located in the highest zone of the landscape – on the culmination of hilly ranges. This is a deviation from the typical locating of Linear Pottery Culture sites almost exclusively in the lower parts of slopes and terraces. It can be assumed that the villages developing on the culmination of the Wiśnicz Foothills formed the local settlement network. Extremely small territorial distance between settlements under discussion (ca. 1 km) is probably the result of the fragmentation of the foothills surface. In such an approach they can be treated as one big village consisting of several hamlets. Taking into account the high raw-material potential and the high level of flint technology represented by discovered flint assemblages, we can assume that the settlement was an important point in the route along the Dunajec and Poprad rivers.

Keywords

EN

Łoniowa; Żerków; Linear Pottery Culture; Wiśnicz Foothills; longhouses

• Publisher: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Journal: Recherches Archéologiques Nouvelle Serie
• Year: 2009
• Volume: 1
• Pages: 15-35

Dates

published

2009

Contributors

author

Paweł Valde-Nowak

• Institute of Archaeology, Jagiellonian University; Gołębia St. 11, 31-007 Kraków, Poland

References

• Bakels C., Lüning J., 1990 Pioneer farmers, (in:) J. Lüning (ed.), Scientific Europe, Heidelberg, pp. 132 – 139.
• Bronowicki J., Valde-Nowak J., 1999 Archeologia Sudetów w świetle wyników badań w Rudawach Jano- wickich, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, 35, pp. 479 – 494.
• Cetera A., Okoński J., 1996 Wyniki badań AZP na obszarze 106-63, typescript in the Archive of the State Heritage Service (Państwowa Służba Ochrony zabytków) at Tarnów, Tarnów.
• Czekaj Zastawny A., 2006 Osadnictwo kultury ceramiki wstęgowej rytej w Polsce południowo-wschodniej, typescript of PhD thesis, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Kraków.
• Gancarski J., 2000 Osadnictwo ludności kultury pucharów lejkowatych na północnym przedpolu Beskidu Niskiego, the lecture presented during the conference „Neolit i początki epoki brązu w Karpatach polskich” at Krosno, 14 – 15.12.2000.
• Grygiel R., 2004 Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek, Łódź.
• Jeunesse Ch., 1997 Pratiques funeraires au neolithique ancien. Sepultures et necropoles danubiennes 5500 – 4900 av. J.– C., Paris.
• Kaflińska M., 2004 Neolityczne depozyty gromadne na ziemiach polskich, typescript of master thesis, Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• 2006 Neolityczne depozyty gromadne na ziemiach polskich, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 17, pp. 5 – 26.
• Kalis A., Zimmermann A., 1988 An integrative model for the use of different landscapes in Linearbandkeramik times, (in:) J. L. Bintliff, D. A. Davidson, E. Grant (eds), Conceptual issues in environmental archaeology, Edinburgh, pp. 145 – 152.
• Kozłowski J. K., 1974 Aus den Untersuchungen der östlichen Peripherien der Linien-Bandkeramik-Kultur, Acta Archaeologica Carpathica, 14, pp. 5 – 56.
• Kruk J., 1980 Gospodarka w Polsce południowo-wschodniej w V-III tysiącleciu p.n.e., Wrocław-Warszawa- Kraków-Gdańsk.
• Kukułka A., 1997 Badania sondażowe w Gwoźdźcu, stan. 2, Gm. Zakliczyn, woj. tarnowskie, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 18, pp. 161 – 168.
• Kukułka A., 1997 Drugi sezon wykopaliskowy na osadzie wczesnoneolitycznej w Gwoźdźcu, stan. 2, gm. Za- kliczyn, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 19, pp. 175 – 199.
• Kukułka A., 2001 Wczesnoneolityczna osada w Gwoźdźcu, gm. Zakliczyn, stan. 2 na Pogórzu Wiśnickim, (in:) J. Gancarski (ed.), Neolit i początki epoki brązu w Karpatach polskich, Krosno, pp. 11 – 40.
• Kulczycka-Leciejewiczowa A., 1973 Wczesnoneolityczne osadnictwo w dorzeczu Raby, (in:) J.Machnik (ed.), Z badań nad neolitem i wczesną epoką brązu w Małopolsce, Wrocław, pp. 19 – 64.
• Kulczycka-Leciejewiczowa A.,1979 Pierwsze społeczeństwa rolnicze na ziemiach polskich. Kultury kręgu naddunajskiego, (in:) W. Hensel (ed.), Prahistoria ziem polskich, 2, Neolit, Wrocław-Warszawa-Kraków- Gdańsk, pp. 19 – 164.
• Kulczycka A., Kozłowski J. K., 1961 Pierwsze materiały kultury bukowogórskiej na północ od Karpat, Acta Archaeologica Carpathica, 2, pp. 41 – 54.
• Lüning J., Stehli P., 1989 Die Bandkeramik in Mitteleuropa: von Natur- zur Kulturlandschaft, (in:) J. Lüning (ed.), Siedlungen der Steinzeit. Spectrum der Wissenschaft: Verständliche Forschung, Heidelberg, pp. 110 – 120.
• Machnik J., 1961 Ze studiów nad kulturą ceramiki sznurowej, Acta Archaeologica Carpathica, 2, pp. 55 – 86.
• Machnik J.,1966 Studia nad kulturą ceramiki sznurowej w Małopolsce, Wrocław.
• Machnik J., 1989 Wyniki najnowszych badań archeologicznych w Karpatach polskich i ich znaczenie dla innych dyscyplin naukowych, Rocznik PAN za rok 1988, pp. 83 – 104.
• Machnik J., 1992 Aus den Forschungen über die Schnurkeramikkultur auf dem nördlichen Vorfeld des Niederen Beskid, Acta Archaeologica Carpathica, 31, pp. 69 – 90.
• Madej P., Valde-Nowak P., 1998 Stanowisko 10 w Czchowie w świetle wyników prac wykopaliskowych w 1997 roku, Acta Archaeologica Carpathica, 34, pp. 5 – 24.
• Mateiciucová I., 2002a Silexartefakte und Gerölle im Gräberfeld der linearbandkeramischen Kultur in Vedrovice in Mähren, Prehistoria Alpina, 37, pp. 81 – 107.
• Mateiciucová I., 2002b Silexartefakte der ältesten und älteren LBK aus Brunn am Gebirge, Niederösterreich (Vorbericht), Anteus, 25, pp. 170 – 187.
• Mateiciucová I., 2004 Mesolithic tradition and the origin of the Linear Pottery Culture (LBK), (in:) A. Lukes, M. Zvelebil (eds), LBK Dialogues. Studies in the formation of the Linear Pottery Culture, BAR International Series, 1304, pp. 91 – 107.
• Michalak-Ścibior J., 1996 Zagadnienie chronologii i periodyzacji kultury malickiej w świetle nowych źródeł z Wyżyny Sandomierskiej, (in:) J. K. Kozłowski (ed.), Kultura malicka. Drugi etap adaptacji naddunajskich wzorców kulturowych w neolicie północnej części środkowej Europy, Kraków, pp. 35 – 49.
• Nieszery N., 1995 Linearbandkeramische Gräberfelder in Bayern, Internationale Archäologie, 16, Espelkamp.
• Novotny B., Novotná M., Kovalčik R., 1991 Popradská kotlina v davnej minulosti, Poprad.
• Nowak M., 2001 Osadnicze i socjo-polityczne modele południowo-wschodniej grupy kultury pucharów lejkowatych, (in:) J. K. Kozlowski, E. Neustupny (eds), Archeologia Przestrzeni, Kraków, pp. 127 – 151.
• Okoński J., 1997 Brzesko. Z najdawniejszych dziejów miasta i okolicy, Brzesko.
• Orschiedt J., 1998 Bandkeramische Siedlungsbestattungen in Südwestdeutschland, Internationale Archäologie, 43, Rahden/Westf.
• Pavlů I., 2000 Life on a Neolithic Site. Bylany-Situation. Analysis of Artefacts, Praha.
• Pavúk J., 1968 Chronologie der Želiezovce-Gruppe, Slovenská archeológia, 17/2, pp. 269 – 367.
• 1994 Štúrovo. Ein Siedlungsplatz der Kultur mit Linearkeramik und der Želiezovce-Gruppe, Nitra.
• Pyzel J., 2006 Społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej na Kujawach, typescript of doctor thesis Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa.
• Sangmeister E., 1983 Die ersten Bauern, (in:) D. Planck (ed.), Urgeschichte in Baden-Württemberg, Stuttgart, pp. 429 – 471.
• Soják M., 2000 Neolitické osidlenie Spiša, Slovenská archeológia, 48/2, pp. 185 – 314.
• Soják M., 2002 Neolitické sidlisko v Stráňach pod Tatrami, okr. Kežmarok, Otazky neolitu a eneolitu našich krajin – 2001, pp. 313 – 341.
• Soják M., 2003 Stručne dejiny Spiša od najstaršich čias po rozhranie letopočtov, (in:) R. Gładkiewicz and M. Homza (eds),Terra Scepusiensis, Levoča-Wrocław, pp. 115 – 144.
• Soják M., 2004a Neolitické sidlisko v Gánovciach na Spiši (Severovýchodne Slovensko), Acta Archaeologica Opaviensia, 2004, pp. 183 – 212.
• Soják M., 2004b Vyskum neolitickeho sidliska v Spišskej Novej Vsi a Smižanoch, v polohe Smižanska Roveň, (in:) M. Lutovský (ed.), Otázky neolitu a eneolitu, Praha, pp. 69 – 102.
• Soják M., 2006 Pred prvou písemnou zmienkou, (in:) Z. Kollárová (ed.), Spišská Belá, Prešov, pp. 23 – 51.
• Stöckli W. E., 2002 Absolute und relative Chronologie des Früh- und Mittelneolithikums in Westdeutschland (Rheinland und Rhein-Main-Gebiet), Basler Hefte zur Archäologie 1, Archäologie Verlag, Basel.
• Valde-Nowak P., 1988 Etapy i strefy zasiedlenia Karpat polskich w neolicie i na początku epoki brązu, Wrocław-Warszawa-Gdańsk-Łódź.
• Valde-Nowak P., 1995 Osadnictwo wczesnorolnicze średniogórza niemieckiego, Kraków.
• Valde-Nowak P., 1997 Projekt spiski sięgnął ziemi tarnowskiej, Zeszyty Wojnickie, Grudzień 1996, pp. 9 – 10.
• Valde-Nowak P., 1998 Badania osady neolitycznej w Łoniowej (Pogórze Wiśnickie), Acta Archaeologica Carpathica, 34, pp. 195 – 206.
• Valde-Nowak P., 2001 Etapy i strefy w badaniach nad neolitem w polskich Karpatach, (in:) J. Gancarski (ed.), Neolit i początki epoki brazu w Karpatach polskich, Krosno, pp. 89 – 106.
• Valde-Nowak P., 2002 Siedlungsarchäologische Untersuchungen zur neolithischen Nutzung der mitteleuropäischen Gebirgslandschaften, Internationale Archäologie 69, Rahden/Westf.
• Valde-Nowak P., Weißmüller W., 1994 Eine archäologische Prospektion im inneren Bayerischen Wald. Zum Problem der neolithischen Nutzutng der Mittelgebirge, Archäologisches Korrespondenzblatt, 24, pp. 157 – 166.
• Zimmermann A.,2002 Landschaftsarchäologie I: Die Bandkeramik auf der Aldenhovener Platte, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission, 85, pp. 17 – 38.
• Zimmermann A., Richter J., Frank T., Wendt K. P., 2004 Landschaftsarchäologie II – Überlegungen zu Prinzipien einer Landschaftsarchäologie, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission, 85, pp. 37 – 95.
• Żaki A., 1962 Z archeologii województwa rzeszowskiego, Rocznik Przemyski, 9/2, pp. 193 – 229.
• Żaki A., 1968 Pierwsze znaleziska z Tatr polskich i Podtatrza, Acta Archaeologica Carpathica, 9, pp. 55 – 62.