W trosce o zbawienie – testamenty kupców Gdańska i Elbląga z drugiej połowy XV i początku XVI wieku

• Authors: Kubicki Rafał

Title variants

EN

Out of Concern for Salvation – Testaments of Danzig’s and Elbing’s Merchants from the Second Half of the 15th and the Beginning of the 16th Centuries

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The author analyses the instructions included in the testaments of the burghers from Danzig and Elbing, written in the second half of the 15th and at the beginning of the 16th centuries. After going through the pious legacies made by merchants and members of the town’s elite it may be claimed that the instructions in the testaments are quite similar as far as the numbers and amounts of the legacies are concerned; the legacies are made to local parish churches, monastic orders, towns’ hospitals and the poor. It was also quite common to give legacies to church institutions situated outside the towns where the benefactors lived; for example, the monastic complex of the Carthusian Order called Mary’s Paradise (Polish: Raj Maryi) in Kartuzy (German: Karthaus) and mendicant orders in the State of the Teutonic Order in Prussia (merchants from Danzig and Elbing) and in Royal Prussia (merchants from Elbing alone), which – in exchange for that – offered the benefactors a prayer and Masses for their souls and the ones of their families. Such obligations were consciously published in many places simultaneously, in an attempt to additionally secure prayers needed to be redeemed. The richest also financed pilgrims who would visit pilgrimage centres for them. The sums for that purpose were in both towns equal, which probably resulted from actual costs and accepted norms. Generally speaking, pious legacies constituted an insignificant part of the merchants’ property, unless the benefactor had any inheritors. In part of the testaments there are no instructions for pious bequests; however, it does not mean that the burghers did not give part of their property ad pias causas. The pressure both of the existing norms and the religious conceptions of the way that might lead to redemption made it indispensable to make that last contract.

Keywords

EN

burghers’ testaments; Gdańsk (German: Danzig); Elbląg (German: Elbing); pious bequest or legacy (Latin legatum pium); piety

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Przegląd Zachodniopomorski
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 111-128

Dates

published

2016

Contributors

author

Kubicki Rafał

• Uniwersytet Gdański

References

• Czaja R., Grupy rządzące w miastach nadbałtyckich w średniowieczu, Toruń 2008.
• Czaja R., Socjotopografia miasta Elbląga w średniowieczu, Toruń 1992.
• Czaja R., Struktura społeczna, w: Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, red. M. Biskup, R. Czaja, Warszawa 2008, s. 444–447.
• Czaja R., Urzędnicy miejscy Elbląga do 1524 roku, Elbląg 2010.
• Długokęcki W., W sprawie późnośredniowiecznych testamentów Gdańskich, „Zapiski Historyczne”, 76, 2011, z. 3, s. 115–139.
• Guriewicz A.J., Kupiec, w: Człowiek średniowiecza, red. J. Le Goff, tłum. M. Radożycka- Paoletti, Warszawa–Gdańsk 1996, s. 303–352.
• Haßbargen H., Das Testament des Danziger Offizials Nicolaus Schwichtenberg, „Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins”, 25, 1926, H. 4, s. 78–94.
• Kubicki R., Formy pobożności w mieście późnośredniowiecznym w świetle zapisów na rzecz kościoła i biednych w testamentach elbląskich (XV – początek XVI w.), „Zapiski Historyczne”, 76, 2011, z. 2, s. 8–27.
• Kubicki R., Kultura materialna w testamentach elbląskich w XV – początku XVI w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 2, 2010, s. 199–213.
• Kubicki R., Mieszkańcy Elbląga w świetle piętnastowiecznych testamentów, „Rocznik Elbląski”, 24, 2012, s. 25–44.
• Kubicki R., Pielgrzymki w testamentach mieszczan elbląskich w XV – początkach XVI wieku, w: Z dziejów średniowiecza. Pamięci profesora Jana Powierskiego (1940–1999), red. W. Długokęcki, Gdańsk 2010, s. 179–188.
• Kubicki R., Testamenty elbląskie z XIV – początków XVI w. – charakterystyka wraz z listą testatorów w układzie chronologicznym, „Rocznik Elbląski”, 20, 2006, s. 199–208.
• Le Goff J., Sakiewka i życie: gospodarka i religia w średniowieczu, tłum. H. Zaremska, Gdańsk 1995.
• Löschin G., Beiträge zur Geschichte Danzigs und seiner Umgebung, H. 1, Danzig 1837.
• Łozowski P., O pożytkach z kwantyfikacji w badaniach nad średniowiecznymi testamentami. Uwagi o pracy Beaty Możejko „Rozrachunek z życiem doczesnym. Gdańskie testamenty mieszczańskie z XV i początku XVI wieku”, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, 72, 2012, s. 227–236.
• Możejko B., Gdański mieszczanin w obliczu śmierci. Zapisy testamentowe z II połowy XV w. (Na podstawie księgi ławniczej), w: Mieszczanie, wasale, zakonnicy, red. B. Śliwiński, Malbork 2004, s. 127–162 (Studia z dziejów średniowiecza, 10).
• Możejko B., Materiał źródłowy z Gdańska do dziejów późnośredniowiecznych pielgrzymek – rekonesans badawczy, w: Pielgrzymi, pogrobowcy, prebendarze, red. B. Śliwiński, Malbork 2009, s. 107–130 (Studia z dziejów średniowiecza, 15).
• Możejko B., Rozrachunek z życiem doczesnym. Gdańskie testamenty mieszczańskie z XV i początku XVI wieku, Gdańsk 2010.
• Odyniec W., Chełmiński system miar i chełmińska stopa mennicza w rozwoju historycznym, w: Studia culmensia historico-juridica, czyli księga pamiątkowa 750-lecia prawa chełmińskiego, t. 1, red. Z. Zdrójkowski, Toruń 1990, s. 393–409.
• Oliński P., Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo), Toruń 2008.
• Oliński P., Społeczne uwarunkowania zapisów testamentowych w średniowiecznym Elblągu, w: In memoriam honoremque Casimiri Jasiński, red. J. Wenta, P. Oliński, Toruń 2010, s. 181–192.
• Rozenkranz E., Prawo lubeckie w Elblągu od XIII do XVI wieku, „Rocznik Gdański”, 51, 1991, z. 1, s. 5–35.
• Samsonowicz H., Badania nad kapitałem mieszczańskim Gdańska w II poł. XV wieku, Warszawa 1960.
• Samsonowicz H., Chrześcijaństwo na peryferiach Europy. Formy życia religijnego w miastach nadbałtyckich na schyłku średniowiecza, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej.
• Zbiór studiów, t. VI, red. S.K. Kuczyński, Warszawa 1994, s. 207–215.
• Samsonowicz H., Gospodarcze podstawy patrycjatu gdańskiego w XV w., „Kwartalnik Historyczny”, 66, 1959, nr 3, s. 760–778.
• Samsonowicz H., Kult św. Jakuba i szlaki Jakubowe w Polsce, w: Kult św. Jakuba Większego apostoła w Europie Środkowo-Wschodniej, red. R. Knapiński, Lublin 2002, s. 125–129.
• Samsonowicz H., Mieszczańska dobroczynność prywatna w Polsce późnego średniowiecza, w: Cultus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, red. S.K. Kuczyński i in., Warszawa 1976, s. 505–511.
• Schildhauer J., „Ad pias causas” Vermächtnisse an die Kirche und an die Armen – auf der Grundlage der Stralsunder Bürgertestamente (Anfang des 14. Jahrhunderts bis zur Reformation), w: Czas, przestrzeń, praca w dawnych miastach. Studia ofiarowane Henrykowi Samsonowiczowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Wyrobisz, M. Tymowski, Warszawa 1991, s. 291–301.
• Simson P., Das Testament des Danziger Schöffen und Ratsherrn Otto Angermünde von 1492, „Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins”, 14, 1915, H. 3, s. 42–48.
• Toeppen M., Elbinger Antiquitäten. Ein Beitrag zur Geschichte des städtischen Lebens im Mittelalter, H. 1–3, Danzig 1871–1873.
• von Brandt A., Mittelalterliche Bürgertestamente. Neuerschlossene Quellen zur Geschichte der materiellen und geistigen Kultur, Heidelberg 1973, s. 5–32.
• Wysmułek J., Urban Testaments in Poland: Research Present and Future, w: Uses of the Written Word in Medieval Towns: Medieval Urban Literacy II, red. M. Mostert, A. Adamska, Brespols 2014, s. 299–312 (Utrecht Studies in Medieval Literacy, 28).