„Rozum mój w poimanie wezmę”. Sceptycyzm fideistyczny w świadectwie konwersji Kaspra Wilkowskiego

• Authors: Hanusiewicz-Lavallee Mirosława

Title variants

EN

“Rozum mój w poimanie wezmę [I shall capture my reason]”. Fideistic Scepticism in Kasper Wilkowski’s Conversion Testimony

• Languages of publication: PL

Abstracts

Artykuł jest próbą interpretacji literackiego świadectwa konwersji lubelskiego medyka Kaspra Wilkowskiego, który w kwietniu 1583 porzucił zbór antytrynitarski i przyjął katolicyzm. Uzasadnienie tej decyzji oraz ostrą polemikę z dawnymi współwyznawcami konwertyta zawarł w dziełach "Przyczyny nawrócenia do wiary powszechnej od sekt nowokrzczeńców samosateńskich" (1583) oraz "Dziesięć mocnych dowodów […] Edmunda Kampiana Societatis Iesu. Z łacińskiego na polski język z pilnością przetłumaczone […] A przy tym na Antidotum kalwińskie odpowiedź i z nowokrzczeńcami rozprawa z strony „Przyczyn nawrócenia” Gaspra Wilkowskiego" (1584). Obie książki są wyrazem odrzucenia dawnych błędów i manifestacją przynależności do nowej wspólnoty wyznaniowej, która – jak to nieraz bywało w wypadku literatury konwersyjnej – staje się pośrednim współautorem tekstów, a na pewno teologicznym oparciem dla przedstawionej w nich argumentacji. Zależność ta jest widoczna nie tylko w bezpośrednich zapożyczeniach z dzieł katolickich polemistów (co wytknął Wilkowskiemu jeden z jego głównych adwersarzy, Jan Niemojewski), ale przede wszystkim w wykorzystaniu schematów logicznych fideistycznego sceptycyzmu, ważnych dla ówczesnej kontrowersjalistyki jezuickiej.

EN

The article is an attempt at interpreting a literary testimony of a Lublin medic Kasper Wilkowski who in April 1583 abandoned the anti-Trinitarian community to join the Catholic one. Justification of the convert’s decision and fierce polemics with his old coreligionists is found in two works “Przyczyny nawrócenia do wiary powszechnej od sekt nowokrzczeńców samosateńskich” (“Reasons for Conversion to the Universal Faith from the Sect of Samosatene Anabaptists”, 1583) and “Dziesięć mocnych dowodów […] Edmunda Kampiana Societatis Iesu. Z łacińskiego na polski język z pilnością przetłumaczone […]. A przy tym na Antidotum kalwińskie odpowiedź i z nowokrzczeńcami rozprawa z strony »Przyczyn nawrócenia« Gaspra Wilkowskiego” („Ten Strong Reasons”, 1584). Both books are an expression of rejecting old mistakes and manifestation of belonging to the new religious community which, as often was the case of literature on conversion, becomes an indirect co-author of texts, and certainly a theological support to the argumentation they present. The dependency is visible not only in direct borrowings from Catholic polemists’ works (which was pointed out to Wilkowski by one of his chief adversary, Jan Niemojewski), but first and foremost in employing the logical schemes of fideistic scepticism vital for the then Jesuit controversy.

Keywords

EN

Kasper Wilkowski; Kasper Wilkowski's "Reasons for Conversion to the Universal Faith from the Sect of Samosatene Anabaptists"; Kasper Wilkowski's "Ten Strong Reasons"

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2018
• Volume: 109
• Issue: 4
• Pages: 97-110

Dates

published

2018-12-31

Contributors

author

Hanusiewicz-Lavallee Mirosława

Identifiers

DOI

10.18318/pl.2018.4.6