Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2024 | 13 | 439–466

Article title

Opposition Attitudes of the Youth in the Polish People’s Republic

Authors

Content

Title variants

Languages of publication

EN

Abstracts

EN
The main aim of this article is to discuss the opposition attitudes of the young people in the Polish People’s Republic (PRL). It is not a regular narrative. It is rather a review of selected phenomena, presented in several interlinked essays. The youth subcultures, underground organizations, some opposition attitudes (resistance, dissent and political opposition) and young people’s answer to the proposition of the Catholic Church were analysed in that work. Those attitudes were determined by the political, social and economic circumstances in the years 1945-1989, especially the lack of freedom of legal action outside of rulers’ control, the degree of integration within the regime and the relations of domination and subordination, as well as the associated with them level of frustration.

Year

Volume

13

Pages

439–466

Physical description

Contributors

  • Catholic University of Lublin, Poland

References

  • Deklaracja ideowa "Ruchu Wolność i Pokój", "Karta" 1991, 6, pp. 70-72.
  • Główne kierunki i zadania w pracy wychowawczej szkół. Ministerstwo Oświaty i Wychowania. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1983.
  • Gomułka, W. (1957). Przemówienia. Październik 1956 – wrzesień 1957. Warszawa: Książka i Wiedza.
  • Nielegalne organizacje i grupy młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1980-1982 – opracowanie Instytutu Kryminalistyki i Kryminologii Akademii Spraw Wewnętrznych przygotowane na zlecenie Wydziału Nauki KC PZPR, Warszawa, czerwiec 1985 r. In P. Ceranka, S. Stępień (Eds.), „Jesteście naszą wielką szansą”. Młodzież na rozstajach komunizmu 1944-1989. Warszawa: Wydawnictwo, 372–435.
  • Statut Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej (1976). Warszawa. Młodzieżowa Agencja Wydawnicza.
  • VII Plenum KC PZPR 27-28.11.1972. Podstawowe dokumenty i materiały. Warszawa: Książka i Wiedza, 1973.
  • Wszyscy proletariusze bądźcie piękni! Pomarańczowa alternatywa w dokumentach aparatu represji PRL (1987-1989). Edited by J. Dardzińska, K. Dolata. Wrocław: Wydawnictwo IPN, 2011.
  • Antoniewicz, P. (2014). Ruch ekologiczny w Polsce w latach osiemdziesiątych. Idea – źródła – działania. In E. Chabros (Ed.), Od kontrkultury do New Age. Wybrane zjawiska społeczno-kulturowe schyłku PRL i ich korzenie (pp. 43–62). Wrocław: Wydawnictwo IPN.
  • Antonów, R. (2004). Pod czarnym sztandarem. Anarchizm w Polsce po 1980 roku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
  • Poleszak, S., Wnuk, R., Jaczyńska, A., Śladecka, M. (Eds.) (2020). Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956 / The Atlas of the Independence Underground in Poland 1944-1956. Warszawa & Lublin: Wydawnictwo IPN.
  • Baran, A.F. (2007). Walka o kształt harcerstwa w Polsce (1980-1991). Niepokorni i niezależni. Warszawa: Wydawnictwo ISP PAN.
  • Bernhard, M.H. (1993). The Origin of Democratization in Poland. Workers, Intellectuals, and Oppositio-nal Politics, 1976-1980. New York: Columbia University Press.
  • Bielska, E. (2013). Koncepcje oporu we współczesnych naukach społecznych. Główne problemy, pojęcia, rozstrzygnięcia. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
  • Burszta, W.J. (2001). Osmoza kulturowa. Kontestacja w PRL. In J. Goszczyńska, J. Królak, R. Kulmiński (Eds.), Doświadczenie i dziedzictwo totalitaryzmu na obszarze kultur środkowoeuropejskich (pp. 71–85). Warszawa: Elipsa.
  • Byszewski, P. (2003). Niepodległościowa organizacja „Ruch” (1965-1970). In R. Lesiakowski (Ed.), Opozycja i opór społeczny w Łodzi 1956-1981 (pp. 42–63). Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Chłopek, M. (2005). Bikiniarze. Pierwsza polska subkultura. Warszawa: Żak.
  • Choma-Jusińska, M. (2007). Rola duszpasterstwa akademickiego o. Ludwika Wiśniewskiego w działalności opozycji przedsolidarnościowej w Lublinie. Pamięć i Sprawiedliwość, 1(7), 155–179.
  • Choma-Jusińska, M. (2009). Środowiska opozycyjne na Lubelszczyźnie 1975-1980. Warszawa & Lublin: Wydawnictwo IPN.
  • Czaputowicz, J. (2009a). Działania służby bezpieczeństwa i kontrwywiadu wojskowego wobec ruchu „Wolność i Pokój”. In P. Ceranka, S. Stępień (Eds.), „Jesteście naszą wielską szansą”. Młodzież na rozstajach komunizmu 1944-1989 (pp. 286–200). Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Czaputowicz, J. (2009b). Walka o legalizację Niezależnego Zrzeszenia Studentów. In P. Ceranka, S. Stępień (Eds.), „Jesteście naszą wielską szansą”. Młodzież na rozstajach komunizmu 1944-1989 (pp. 239–285). Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Czopowicz, S. (2010). Szczera wola i zniewolenie. Harcerstwo w Polsce 1945-1980. Warszawa: NHW.
  • Dudek, A., Gryz, R. (2003). Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989). Kraków: Znak.
  • Dudek, J. (2016). Marian Gołębiowski (1911-1996) – żołnierz, opozycjonista, emigrant. Lublin: Wydawnictwo IPN.
  • Finkel, S. (2007). On the Ideological Front: the Russian Intelligentsia and the Making of the Soviet Public Sphere. New Heaven: Yale University Press.
  • Florath, B. (2010). Zum Subjektwechsel politischer Gegnerschaft in der DDR in fünfziger Jahren. In O. Šanca, C. O’Connor, I. Hohošová, J. Vondráček (Eds.), Odboj a odpor proti komunistickémy režimu w Československu a ve střdni Evropě (pp. 27–39). Praha: Ústav pro Studium Totalitních Reřimů.
  • Friszke, A. (1994). Opozycja polityczna w PRL 1945-1980. Londyn: Edition Spotkania.
  • Friszke, A. (2000). Opór społeczny w PRL 1956-1980. Tezy, uwagi, pytania. In Ł. Kamiński (Ed.), Studia i materiały z dziejów opozycji i oporu społecznego. 4 (pp. 122–129). Wrocław: Gajt.
  • Gałaszewska-Chilczuk, D. (2016). Wszystko zaczęło się w „Mikrusie”. W poszukiwaniu źródeł antysystemowych postaw i zachowań, czyli geneza Niezależnego Zrzeszenia Studentów na Politechnice Warszawskiej. In B. Noszczak (Ed.), Życie na przekór. Młodzieżowa kontestacja systemu w ostatniej dekadzie PRL (1980-1989) – nowe tropy i pytania badawcze (pp. 399–405). Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Gulczyńska, J. (2013). Przemiany w szkolnictwie średnim ogólnokształcącym w Polsce w latach 1944-1989. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
  • Habuda, L. (2001). Rządzący i rządzeni. Totalitaryzm w stosunkach władzy w PRL. Opole: Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej.
  • Hausner, W. (2007). Związek Harcerstwa Polskiego w latach 1956-1980 – zderzenie tradycyjnego wychowania harcerskiego z modelem indoktrynacji politycznej. In K. Heske-Kwaśniewicz (Ed.), Po ziemi naszej roześlemy harcerzy. Z dziejów Harcerstwa Polskiego na Górnym Śląsku (pp. 123–133). Katowice: Wydawnictwo IPN, Studio NOA.
  • Hlebowicz, J. (2016). Licealiści w karnawale „Solidarności”. Powstanie, działalność i znaczenie Ruchu Młodzieży Szkolnej w latach osiemdziesiątych. In B. Noszczak (Ed.), Życie na przekór. Młodzieżowa kontestacja systemu w ostatniej dekadzie PRL (1980-1989) – nowe tropy i pytania badawcze (pp. 45–56). Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Holmes, L. (1988). Politics in the Communist World. Oxford: Oxford University Press.
  • Jakubowski, M. (1976). Rola patriotyzmu i internacjonalizmu w jednolitym systemie oświatowo-wychowawczym. In J. Kantyka (Ed.), Współczesny kształt patriotyzmu i internacjonalizmu (pp. 242–250). Warszawa: Książka i Wiedza.
  • Janik, K. (1985). Ruch młodzieżowy u progu lat osiemdziesiątych. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza.
  • Janssen W. (2010). Halbstarke in der DDR. Vervolgung und Kriminalisierung einer Jugendkultur. Berlin: Christoph Links Verlag GmbH.
  • Jarkiewicz, K. (2002). Manifestacja sprzeciwu duszpasterstw akademickich Krakowa w latach 1945-1989. Działania organów bezpieczeństwa wobec duszpasterstw. In M. Kała, Ł. Kamiński (Eds.), Młodzież w oporze społecznym 1944-1989 (pp. 97–119). Wrocław: Wydawnictwo IPN.
  • Jawłowska, A. (2008). Kontrkultura w poszukiwaniu nowych koncepcji człowieka i ludzkiego świata. In A. Jawłowska, Z. Dworakowska (Eds.), Wolność w systemie zniewolenia. Rozmowy o polskiej kontrkulturze (pp. 16–45). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
  • Jean, C. (2003). Geopolityka. Wrocław & Warszawa & Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
  • Junes, T. (2022). Pokolenie PRL. Ruch studencki w Polsce 1944-1989. Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Kaelble, H. (2010). Społeczna historia Europy. Historia Europy od 1945 do współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  • Kamiński, Ł. (1999). Formy oporu społecznego w Polsce w latach 1944-1948. Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały, 4, 45–60.
  • Kosiński, K. (2002). Nastolatki ’81. Świadomość młodzieży w epoce „Solidarności”. Warszawa: Trio.
  • Kosiński, K. (2006). Oficjalne i prywatne życie młodzieży w czasach PRL. Warszawa: Rosner & Wspólnicy.
  • Kowalow, A., Łukow, W. (2003). Socjologia młodzieży. Szczecin: Pedagogium.
  • Król, J. (2016). Jak Dawid z Goliatem. Antysystemowe formy oporu licealistów w Szczecinie (1980-1989). In B. Noszczak (Ed.), Życie na przekór. Młodzieżowa kontestacja systemu w ostatniej dekadzie PRL (1980-1989) – nowe tropy i pytania badawcze (pp. 73–84). Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Kubát, M. (2010). Political Opposition in Theory and Central European Practice. Frankfurt am Main: Peter Lang.
  • Kuligowski, W. (2014). Kultura, kontrkultura, antykultura. Zakres znaczeniowy pojęć i ich zastosowanie wobec sytuacji PRL. In E. Chabros (Ed.), Od kontrkultury do New Age. Wybrane zjawiska społeczno-kulturowe schyłku PRL i ich korzenie (pp. 15–26). Wrocław: Wydawnictwo IPN.
  • Licbarski, R. (2005). Federacja Młodzieży Walczącej w latach 1984-1990. In R. Sudziński (Ed.), Niezależny ruch młodzieżowy w Polsce po drugiej wojnie światowej (1945-2001) (pp. 129–171). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UAM.
  • Łabędź, K. (1997). Spory wokół zagadnień programowych w publikacjach opozycji politycznej w Polsce w latach 1981-1989. Kraków: Księgarnia Akademicka.
  • Marody, M. (2001). Przemiany postaw ideologicznych i przystosowanie w systemie komunistycznym. In T. Szarota (Ed.), Komunizm. Ideologia, system, ludzie (pp. 127–138). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
  • Narojek, W. (2011). Przeobrażenia społeczne z perspektywy losu jednostki (Wstępne założenia analizy zjawiska awansu społecznego w PRL). Studia Socjologiczne, 1, 183–207.
  • Noszczak, B. (2015). Etos gniewu. Antykomunistyczne organizacje młodzieżowe w Warszawie (1944-1989). Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Oleszkowicz, A. (2006). Bunt młodzieńczy. Uwarunkowania. Formy. Skutki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  • Ossowski, S. (1967). O nauce. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
  • Paczkowski, A. (2000). Wstęp. In A. Dudek, A. Paczkowski (Eds.), Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1950-1952. Taktyka, strategia, metody działania (pp. 7–18). Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Paleczny, T. (1997). Kontestacja. Formy buntu we współczesnym społeczeństwie. Kraków: Nomos.
  • Pałecki, K. (2011). Opozycja polityczna – próba typologii. In K. Łąbędź, M. Mikołajczyk (Eds.), Opozycja w systemach demokratycznych i niedemokratycznych (pp. 11–20). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
  • Persak, K. (1996). Odrodzenie harcerstwa w 1956 roku. Warszawa: Trio.
  • Pęczak, M. (2013). Subkultury w PRL. Opór, kreacja, imitacja. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
  • Pęczak, M. (2016). Subkultury młodzieżowe a fenomen trzeciego obiegu kultury w ostatniej dekadzie PRL. In B. Noszczak (Ed.), Życie na przekór. Młodzieżowa kontestacja systemu w ostatniej dekadzie PRL (1980-1989) – nowe tropy i pytania badawcze (pp. 165–182). Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Rigby, T.H. (1977). Stalinism and the Mono-Organizational Society. In R.C. Tucher (Ed.), Stalinism. Essay on Historical Interpretation (pp. 53–76). New York: W.W. Norton & Company.
  • Sadowska, J. (2010). Sercem i myślą związani z Partią. Związek Młodzieży Socjalistycznej (1957-1976). Polityczne aspekty działalności. Warszawa: Trio.
  • Skórzyński, J. (2018). KOR and its Model of Resistance. Study of Dissent and Opposition in Communist Poland. Kwatalnik Historyczny, 125(2), 87–110. https://doi.org/10.12775/KH.2018.125.SI.1.04
  • Smółka, A. (2012). Między wolnością a pokojem. Zarys historii Ruchu „Wolność i Pokój”. Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Stepan, A.C. (1990). On the Task of a Democratic Opposition. Journal of Democracy, 1(2), 41–49. https://doi.org/10.1353/jod.1990.0021
  • Strzembosz, T. (1995). Opór moralny bierny i opór moralny czynny jako formy walki z okupantem na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939-1941. In M. Giżejewska, T. Strzembosz (Eds.), Społeczeństwo białoruskie, litewskie i polskie na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej (Białoruś Zachodnia i Litwa Wschodnia) w latach 1939-1941 (pp. 276–290). Warszawa: Wydawnictwo ISP PAN.
  • Strzembosz, T. (2000). Polacy w PRL: sprzeciw, opozycja, opór. Arcana, 5, 121–141.
  • Szarek, J. (2007). Nim powstał SKS. Biuletyn Instytut Pamięci Narodowej, 5-6, 24–35.
  • Świda-Ziemba, H. (2010). Młodzież PRL. Portrety pokoleń w kontekście historii. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  • Waligóra, G. (2014). Ekologia jako forma działalności opozycyjnej w PRL, na przykładzie Ruchu „Wolność i Pokój”. In E. Chabros (Ed.), Od kontrkultury do New Age. Wybrane zjawiska społeczno-kulturowe schyłku PRL i ich korzenie (pp. 63–77). Wrocław: Wydawnictwo IPN.
  • Wąs, P. (2020). Konspiracja antykomunistyczna młodzieży w „epoce Władysława Gomułki” na terenie województwa łódzkiego. In P. Wąs (Ed.), Młodzieżowy opór antykomunistyczny w Polsce po II wojnie światowej (pp. 117–137). Łódź: Wydawnictwo IPN.
  • Wąsowicz, J. (2008). Idea niepodległości w programach niezależnych organizacji młodzieżowych regionu gdańskiego w latach 1981-1990. In P. Tomaszewski, M. Wołos (Eds.), Organizacje młodzieżowe w XX wieku. Struktury, ideologia, działalność (pp. 276–277). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
  • Wierzbicki, M. (2010). Niezależne ugrupowania młodzieżowe w Polsce lat osiemdziesiątych. In L. Kamiński, G. Waligóra (Eds.), NSZZ Solidarność 1980-1989, 7: Wokół „Solidarności” (pp. 359–385). Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Wierzbicki, M. (2006). Związek Młodzieży Polskiej i jego członkowie. Studium z dziejów funkcjonowania stalinowskiej organizacji młodzieżowej. Warszawa: Trio.
  • Wierzbicki, M. (2009). Młodzież w PRL. Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Wierzbicki, M. (2013). „Ostatni bunt”. Młodzieżowa opozycja polityczna u schyłku PRL 1980-1990. Fakty, konteksty, interpretacje. Lublin & Warszawa: Wydawnictwo IPN, ISP PAN.
  • Wierzbicki, M. (2014). Analiza teoretyczna młodzieżowej opozycji. Working Papers on Solidarity Movement, 2(10), 1–24.
  • Wołoszyn, J. (2007). Chronić i kontrolować. UB wobec środowisk i organizacji konspiracyjnych młodzie-ży na Lubelszczyźnie (1944-1956). Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Wołoszyn, J. (2019). Niepodległościowa konspiracja młodzieżowa na ziemiach polskich w latach 1944/45-1956. Lublin & Warszawa: Wydawnictwo IPN.
  • Wójcik, B. (2009). Niepodległościowe organizacje młodzieżowe na Rzeszowszczyźnie w latach 1944-1956. Rzeszów: Wydawnictwo IPN.
  • Wójcik, B. (2016). Wstęp. In B. Wójcik (Ed.), Młodzież antysystemowa w Polsce południowo-wschodniej w latach 1957-1989 (pp. 18–86). Rzeszów: Wydawnictwo IPN.
  • Zaremba, M. (2001). Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce. Warszawa: Trio.
  • Żaryn, J. (2003). Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Document Type

Publication order reference

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-156ee3b9-82f3-4835-b2ea-9979a02bb506
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.