Heraklit nie oznajmia, ani nie ukrywa, ale wskazuje

• Authors: Leopold Hess

Title variants

EN

Heraclitus does not announce, nor does he hide, but he indicates

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest porównanie dzieła Heraklita z Efezu z wypowiedziami wyroczni delfickiej. Autor analizuje charakter tych wypowiedzi wskazując na ich „dwuwarstwowość” tj. posiadanie dwóch znaczeń: dosłownego – pozornego i ukrytego – właściwego. Właściwe znaczenie jest alegoryczne i tak ma się do dosłownego, jak to ostatnie do znaku (materialnego tekstu). Zatrzymanie się na znaczeniu dosłownym jest błędem uniemożliwiającym właściwe zrozumienie przepowiedni. Podobny charakter mają niektóre istotne fragmenty Heraklita – posiadają sens pozorny (często paradoksalny) i właściwy, ukryty. Można się domyślać, że filozof celowo upodobnił swoje dzieło do wypowiedzi Pytii, aby nadać mu wyjątkowy status. Schemat [znak/znaczenie jawne = znaczenie jawne/znaczenie ukryte] daje się także zastosować do Heraklitejskiej wizji świata (zjawiska mają się do Logosu jak dosłowny sens wyroczni do sensu alegorycznego). Relacją występującą w każdym z tych trzech obszarów jest szczególny rodzaj „wskazywania”.

EN

The subject of the article is a comparison of the work of Heraclitus with the utterances of Delphic oracle. The author analyzes the character of those utterances, pointing to their “two-layeredness”, i.e. to their having two meanings: one litteral – apparent and the other hidden – proper. The proper meaning is allegoric and is in such a relation to the litteral as the latter is to the sign (a material text). To settle for the litteral meaning is a mistake that makes it impossible understand the prophecy properly. Some essential fragments of Heraclitus have a similar character – they also have both an apparent sense (often paradoxical) and a proper, hidden sense. One can guess that the philosopher intentionally made his work resemble Pythia’s utterances to give it a unique status. The pattern [sign/apparent meaning = apparent meaning/hidden meaning] can be also suitable for Heraclitus’s vision of the world (the phenomena are in such a relation to the Logos as the litteral sense of the prophecy is to the allegoric sense). The relation that appears in each of these three areas is a peculiar kind of “indicating”.

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2005
• Issue: 6
• Pages: 1-18

Contributors

author

Leopold Hess

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Bywater [1877] – I. Bywater, Heracliti Ephesii reliquiae, London 1877.
• Colli [1991] – G. Colli, Narodziny filozofii, tłum. S. Kasprzysiak, Kraków 1991.
• Conche [1991] – M. Conche, Héraclite. Fragments, Paris 1991.
• Diels-Kranz [1934] – H. Diels, W. Kranz, Die Fragmente der Vorsokratiker, t. I, Berlin 1934.
• Diogenes Laertios [1984] – Diogenes Laertios, Żywoty sławnych filozofów, tłum. I. Krońska, Warszawa 1984.
• Gadamer [1990] – H. G. Gadamer, Symbol i alegoria, tłum. M. Łukasiewicz, w: Symbole i symbolika, red. M. Słowiński, Warszawa 1990.
• Heraclitus [2005] – Homeric Problems. Alegoriae Homericae, Boston 2005.
• Herodot [2002] – Herodot, Dzieje, tłum. S. Hammer, Warszawa 2002.
• Hölscher [1968] – U. Hölscher, Anfängliches Fragen, Göttingen 1968.
• Hölscher [1974] – U. Hölscher, Paradox, simile, and gnomic utterance in Heraclitus, tłum. M. R. Cosgrove, P. D. Mourelatos, w: The Pre–Socratics, red. P. D. Mourelatos, New York 1974.
• Kahn [1979] – Ch. H. Kahn, The art and thought of Heraclitus, Cambridge 1979.
• Kirk [1954] – G. S. Kirk, Heraclitus. The cosmic fragments, Cambridge 1954.
• Krokiewicz [1948] – A. Krokiewicz, Heraklit, „Kwartalnik Filozoficzny“ (17) 1948, s. 1-15.
• Marcovich [1967] – M. Marcovich, Heraclitus, Editio maior, Merida 1967.
• Minar [1939] – E. L. Minar, The Logos of Heraclitus, „Classical Philology” (34) 1939, s. 323- 341.
• Miodońska-Brookes [1974] – E. Miodońska-Brookes i in., Zarys poetyki, Warszawa 1974.
• Mrówka [2004] – K. Mrówka, Heraklit. Fragmenty: nowy przekład i komentarz, Warszawa 2004.
• Narecki [1999] – K. Narecki, Logos we wczesnej myśli greckiej, Lublin 1999.
• Oświęcimski [1989] – S. Oświęcimski Zeus daje tylko znak, Apollo wieszczy osobiście: starożytne wróżbiarstwo greckie, Wrocław 1989.
• Plotyn [1959] – Plotyn, Enneady, tłum. A. Krokiewicz, t. II, Warszawa 1959.
• Sextus Empiryk [1998] – Sextus Empiricus, Adversus Mathematicos, Oxford 1998. Snell [1926] – B. Snell, Die Sprache Heraklits, „Hermes” (61) 1926, s. 353-381.
• Tarán [1986] – L. Tarán, The first fragment of Heraclitus, „Illinois Classical Studies” (11) 1986, s. 1-15.
• Todorov [1990] – T. Todorov, Wstęp do symboliki, tłum. K. Falicka, w: Symbole i symbolika, red. M. Słowiński, Warszawa 1990.
• Trier [1976] – R. A. Trier, Archaic Logic: Symbol and Structure In Heracleitus, Parmenides and Empedocles, The Hague 1976.
• Wheelwright [1959] – P. Wheelwright, Heracleitus, Princeton N.J. 1959.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.6.2005.162