"Id", "ego" i deficyt superego w obrazie psychologicznym bohaterów powieści "Zazdrość i medycyna" Michała Choromańskiego

• Authors: Setlak Wiesław

Title variants

EN

Id, ego and superego deficit in the psychological image of the protagonists of the novel Zazdrość i medycyna by Michał Choromański

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Opublikowana w roku 1933 powieść Zazdrość i medycyna Michała Choromańskiego wyłamuje się zdecydowanie z dominującej w prozie dwudziestolecia międzywojennego konwencji realizmu psychologicznego wykorzystującego zdobycze psychologii behawioralnej. Dzieło Choromańskiego to nowatorski eksperyment kompozycyjny i myślowy; świat przedstawiony w Zazdrości i medycynie przypomina psychotyczną malignę czy oniryczną wizję. Całość powieści skłania do badań interdyscyplinarnych z wykorzystaniem np. psychoanalizy Sigmunda Freuda, metody psychokrytycznej Charles’a Maurona, współczesnej psychologii procesu twórczego i tych metodologii badań psychologicznych, które akceptuje i niekiedy wykorzystuje współczesne literaturoznawstwo. Powieść Choromańskiego uchodzi za najbardziej wnikliwe, merytoryczne studium zazdrości w literaturze międzywojnia.

EN

Id, ego and superego deficit in a psychological image of the protagonists of ″Jealousy and Medicine″ by Michał Choromański Jealousy and Medicine – a novel by Michał Choromański, published in 1933, evidently breaks out of the convention of psychological realism thriving on the achievements of behavioural psychology, dominant in the interwar period. Choromański’s work is an innovatory experiment on composition and thought; the world shown in the novel resembles a psychotic maligna or oneiric vision. The whole novel prompts interdisciplinary research using psychoanalysis of Sigismund Freud, Charles Mauron’s psychocritical method, being a transformation of classical Freudian psychoanalysis (with Otto Rank’s modifications), contemporary psychology of a creative process and the methodologies of psychological research which are accepted and occasionally used by contemporary literary studies. Choromański’s novel is deemed the most discerning studium of jealousy in interwar literature.

Keywords

PL

Michał Choromański; powieść psychologiczna; psychoanaliza; freudyzm; psychokrytyka; Charles Mauron; zazdrość; obsesja

EN

Michał Choromański; psychological novel; psychoanalysis; freudism; psychocriticism; Charles Mauron; jealousy; obsession

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura
• Year: 2018
• Issue: 10(2)
• Pages: 133-148

Contributors

author

Setlak Wiesław

• Uniwersytet Rzeszowski

References

• Belaval Y. 2001. Psychoanaliza, literatura, krytyka. J. Lekczyńska (przeł.) W Psychoanaliza i literatura.
• P. Dybel, M. Głowiński (wyb. i oprac.). Warszawa. 97–122.
• Brzeziński J. Toeplitz-Winiewska M. 2008. Model zawodowy psychologa klinicznego. W Psychologia kliniczna, t. 1. H. Sęk (red.). Warszawa. 299–234.
• Carson R.C., Butcher J.N., Mineka S. 2003. Psychologia zaburzeń, t. 1. W. Dietrich, M. Gajdzińska, D. Golec i in. (przeł.). Gdańsk.
• Choromański M. 1994. Zazdrość i medycyna. Kraków.
• Cierpiałkowska L. 2005. Współczesna psychoanaliza i jej znaczenie dla psychologii klinicznej. W Psychologia kliniczna, t. 1. H. Sęk (red.). Warszawa. 82–104.
• Cioffi F. 1998. Freud Sigmund. J. Łoziński (przeł.). W Encyklopedia filozofii, t. 2. T. Honderich (red.). Poznań. 284–285.
• Cioffi F. 1999. Psychoanaliza, problemy filozoficzne. J. Łoziński (przeł.). W Encyklopedia filozofii, t. 2. T. Honderich (red.). Poznań. 758–760.
• Crews F. 2001. Czy literaturę można poddawać psychoanalizie? M.B. Fedewicz (przeł.). W Psychoanaliza i literatura. P. Dybel, M. Głowiński (wyb. i oprac.). Gdańsk. 78–96.
• Culler J. 1998. Teoria literatury. M. Bassaj (przeł.). Warszawa.
• Eustachewicz L. 1990. Dwudziestolecie 1919–1939. Warszawa.
• Fizer J. 1991. Psychologizm i psychoestetyka. Historyczno-krytyczna analiza związków. J. Stawiński (przeł.). Warszawa.
• Freud S. 2011. Wstęp do psychoanalizy. S. Kempnerówna. W. Zaniewicki (przeł.). Warszawa.
• Gloy K. 2009. Wprowadzenie do filozofii świadomości. Problematyka i historia zagadnienia świadomości oraz samoświadomości. T. Kubalica (przeł.). Kraków.
• Głowiński M. 1989. Psychokrytyka (hasło). W Słownik terminów literackich. J. Sławiński (red.). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Gołaszewska M. 1992. Aksjologia estetyki. W Problematyka aksjologiczna w nauce o literaturze. S. Sawicki, A. Tyszczyk (red.). Lublin.
• Hutnikiewicz A. 1985. Psychologizm. W Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 2. H. Gerber, B. Gomulicka, E. Kahn (red.). Warszawa. 262–263.
• Hutnikiewicz A. 1988. Od czystej formy do literatury faktu. Główne teorie i programy literackie XX stulecia. Warszawa.
• Ingarden R. 1988. O dziele literackim. Warszawa.
• Jadacki J.J. 2003. Aksjologia i semiotyka. Analizy i polemiki. Warszawa.
• Jekels L. 2016. Z psychologii litości. W Psychoanaliza w Polsce 1909–1946, t. 1. L. Magnone (oprac.). Warszawa. 14–20.
• Karpińska L. 2016. Psychologiczne podstawy freudyzmu. W Psychoanaliza w Polsce 1909–1946, t. 1. L. Magnone (oprac.). Warszawa. 29–46.
• Konkowski A. 1980. Michał Choromański. Warszawa.
• Kuczyńska A. 1991. Wstęp. Psychoestetyka krytycznie – wariant Johna Fizera. J. Stawiński (przeł.). W J. Fizer, Psychologizm i psychoestetyka. Historyczno-krytyczna analiza związków. Warszawa. 5–16.
• Lubański M. 2008. Krytyka literacka i psychoanaliza. O polskiej psychoanalitycznej krytyce w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa.
• Markiewicz H. 1973. Rzut oka na współczesną teorię badań literackich za granicą. W Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 3. Socjologia literatury. Marksizm w badaniach literackich i jego promieniowanie. H. Markiewicz (oprac.). Kraków. 377–396.
• Markowski M.P. 2006. Psychoanaliza. W A. Burzyńska, M.P. Markowski, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik. Kraków. 45–78.
• Mitosek Z. 1995. Teorie badań literackich. Warszawa.
• Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. 2013. Psychologia poznawcza. Warszawa.
• Ricoeur P. 1989. Wyjaśnianie i rozumienie. K. Rosner (przeł.). W tenże, Język, tekst, interpretacja. Wybór pism. Warszawa. 156–179.
• Sławiński J. 1989. Konstruktywizm (hasło). W Słownik terminów literackich. J. Sławiński (red.). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź. 237.
• Sławiński J. 1989. Psychologizm (hasło). W Słownik terminów literackich. J. Sławiński (red.). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź. 415–416.
• Szewczuk W. 2003. Zygmunt Freud i jego koncepcja człowieka. W S. Freud, Psycholopatologia życia codziennego. Marzenia senne. L. Jekels, H. Ivánka, W. Szewczuk (przeł.). Warszawa. 7–30.
• Tokarski J. (red.). 1980. Słownik wyrazów obcych. Warszawa.
• Twardowski K. 2011. Wyobrażenia i pojęcia oraz inne pisma filozoficzne. Warszawa.
• Urbas H. 1985. Zazdrość i medycyna (hasło). W Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 2. H. Gerber, B. Gomulicka, E. Kahn (red.). Warszawa. 677.

Identifiers

DOI

10.24917/20837275.10.2.10