Spycimierskie kwietne dywany na Boże Ciało – typologia i symbolika wzorów

• Authors: Smyk Katarzyna

Title variants

EN

Flower carpets for the feast of Corpus Christi in Spycimierz – typology and symbolism of patterns

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest prezentacja tradycji sypania kwietnych dywanów na Boże Ciało w Spycimierzu (województwo łódzkie, powiat poddębicki, gmina Uniejów) w jednym aspekcie, jakim jest interpretacja symboliki stosowanych wzorów. Autorka posłużyła się w tym celu materiałami fotograficznymi, które zebrała podczas uroczystości Bożego Ciała w 2018 roku, jak też wypowiedziami mieszkańców parafii Spycimierz, nagranymi między innymi przez autorkę w 2018 roku. W pierwszej części tekstu omówiono stan badań nad opisywaną tradycją. Dla uporządkowania rozważań Autorka proponuje spycimierskie kwietne dywany analizować jako tekst kultury, czemu poświęca drugą część artykułu. W ostatniej, zasadniczej części, zaproponowano typologię wzorów i kolejno zarysowano analizę ich treści: figury geometryczne, wzory floralne, wzory zoomorficzne, wzory antropomorficzne, motywy chrześcijańskie, symbole patriotyczne oraz elementy werbalne.

EN

The aim of the article is to present the tradition of creating flower carpets for the Corpus Christi feast in Spycimierz (Łódź voivodeship, Poddębice county, Uniejów commune) from one perspective: interpretation of the symbolism of the patterns employed. In order to achieve this goal, the author uses the photographic material collected during the Corpus Christi feast in 2018 and interviews with the inhabitants of Spycimierz parish, recorded among others by the author in 2018. In the first part of the text the author presents the state of research on the analysed tradition. For the sake of organization of the discussion, the author proposes that the flower carpets of Spycimierz should be studied as culture texts, to which the second part of the article is devoted. In the final, main part, the author specifies groups of patterns and analyses their content successively: geometrical figures, floral patterns, zoomorphic patterns, anthropomorphic patterns, Christian motifs, patriotic symbols and verbal elements.

Keywords

PL

Spycimierz; Boże Ciało; kwiatowe dywany; symbolika wzorów; niematerialne dziedzictwo kulturowe

EN

Spycimierz; Corpus Christi feast; flower carpets; symbolism of the patterns; intangible cultural heritage

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Uniejowski
• Year: 2019
• Volume: 8
• Pages: 35-65

Contributors

author

Smyk Katarzyna

• Zakład Kultury Polskiej, Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

• Adamowski J., Archaiczne formy folkloru z obszaru wschodniego pogranicza – zalimany, chachułki, taratona, [w:] Język i kultura na pograniczu polsko-ukraińsko-białoruskim, red. F. Czyżewski, Wyd. Instytut Europy Środkowo Wschodniej, Lublin 2000.
• Bachtin M., Estetyka twórczości słownej, przeł. D. Ulicka, Wyd. PIW, Warszawa 1986.
• Bartmiński J., Chrześcijaństwo a kultura ludowa. Matka Boska w polskiej tradycji ludowej, [w:] Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin 2007.
• Biedermann H., Leksykon symboli, tłum. J. Rubinowicz, Wyd. Muza S.A., Warszawa 2001.
• Boże Ciało. Spycimierz, Wyd. „KORONIS”, Bydgoszcz [b.r.w].
• Boże Ciało w Spycimierzu. Niematerialne dziedzictwo kulturowe, fotografie i koncepcja albumu Janusz Tatarkiewicz, [brak wyd., b.m.w.], 2018.
• Brzozowski G., Herman K., Tymczasowość sacrum w krajobrazie miasta. Analiza przestrzeni praktyk związanych z obchodami Bożego Ciała i żałoby po śmierci Jana Pawła II w Warszawie, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego” 2012, nr 17, Sacrum w krajobrazie, red. S. Bernat, M. Flaga, Sosnowiec.
• Chapeaurouge D. de, Symbole chrześcijańskie, przekład G. Rawski, Wyd. WAM, Księża Jezuici, Kraków 2014.
• Ciesielska-Szynal B., Dekoracje kwiatowe trasy procesji Bożego Ciała w Spicimierzu, „Sieradzki Rocznik Muzealny” 1996, t. 10.
• Cirlot J. E., Słownik symboli, przekład I. Kania, Wyd. Znak, Kraków 2001.
• Dąbrowski S., Pisanki lubelskie, Wyd. Skład Główny Księgarni Św. Wojciecha, Lublin 1936
• Dragan J., Obchody Bożego Ciała w Spycimierzu, online: portal „Spycimierskie Boże Ciało”, http://spycimierskiebozecialo.pl/download/obchody-bozego-ciala/ [dostęp: 6.03.2019]
• Duszak A., Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989.
• Dyoniziak ks. M., Boże Ciało w Spycimierzu – w hołdzie Janowi Pawłowi II, Wyd. „Koronis”, Bydgoszcz–Spycimierz 2005.
• Dyoniziak ks. M., Boże dywany w Spycimierzu, Wyd. „Koronis”, Bydgoszcz–Spycimierz 2004.
• Eliade M., Traktat o historii religii, przeł. J. W. Kowalski, Wydawnictwo KR, Warszawa 2000.
• Firth R., Jednostkowe symbole i publiczne reakcje, przeł. I. Sieradzki, [w:] Symbole i symbolika, wybrał i wstępem opatrzył M. Głowiński, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1991.
• Fleischer M., Obraz świata. Ujęcie z punktu widzenia teorii systemów i konstruktywizmu, [w:] Język a kultura, t. 13, Językowy obraz świata i kultura, red. A. Dąbrowska i J. Anusiewicz, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000.
• Forstner D. OSB, Świat symboliki chrześcijańskiej. Leksykon, przekład i oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2001.
• Garstka R., Łysko A., Czas niezwykły. Obrzędowość doroczna na Górnym Śląsku, wyd. Regionalny Instytut Kultury w Katowicach, Katowice 2018.
• Głaz A., Boże Ciało w Spicymierzu, „Kronika Wielkopolski” 2005, nr 4(116).
• Gomóła A., Rygierska M., Tekst kultury jako narzędzie badawcze, [w:] Źródło historyczne jako tekst kultury, red. B. Płonka-Syroka, M. Dąsala, Wyd. DiG, Warszawa 2014.
• „Gorące Źródła. Magazyn Term Uniejów” nr1/2016; nr 2/2017; nr 3/2018.
• Gross R., Dlaczego czerwień jest barwą miłości, przeł. A. Porębska, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1990.
• Høystad O.M., Serce. Historia kultury i symbolu, tłum. M. Gołębiewska-Bijak, Wyd. Bellona, Warszawa 2011.
• Hryń-Kuśmierek R., Śliwa Z., Encyklopedia tradycji polskich, Wyd. Podsiedlik-Raniowski i S-ka, Poznań 2000.
• Jakobson R., W poszukiwaniu istoty języka, wybór, red. i wstęp M.R. Mayenowa, t. 2, Wyd. PIW, Warszawa 1989.
• Kamocki J., Polski rok obrzędowy, fot. J. Kubiena, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2008.
• Kaźmierczak W., Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu jako krajowe dziedzictwo niematerialne, „Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7, s. 65–75.
• Klimaszewska J., Doroczne obrzędy ludowe, [w:] Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. II, red. M. Biernacka, M. Frankowska i W. Paprocka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wyd. Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981.
• Kobielus S., Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Instytut Wyd. PAX, Warszawa 2002.
• Kobielus S., Florarium christianum. Symbolika roślin – starożytność chrześcijańska i średniowiecze, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 2006.
• Kowalski P., Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007.
• Kraczoń K., Pisanki, Wyd. Stowarzyszenie Twórców Ludowych, Lublin 2017.
• Krajewska J.T., Atrakcyjność turystyczna gminy Uniejów w opinii turystów i kuracjuszy, „Biuletyn Uniejowski” 2016, t. 5.
• Krzyż, red. E. Kasjaniuk, Biblioteka Encyklopedii Katolickiej, t. 6, Wyd. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2011.
• Kuflińska-Ziółkowska M., Kwiatowe dywany w kulturze i społeczeństwie na świecie, online: portal „Spycimierskie Boże Ciało”, http://spycimierskiebozecialo.pl/download/kwiatowe-dywany-w-kulturze/ [dostęp: 6.03.2019].
• Lurker M., Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, przeł. R. Wojnakowski, Wyd. Alatheia, Warszawa 2011.
• Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, tłum. Bp. K. Romaniuk, Wyd. Pallotinum, Poznań 1989.
• Marczewska M., Drzewa w języku i kulturze, Wyd. Akademii Świętokrzyskiej, Kielce 2002.
• Nadolski Ks. B. TChr, Leksykon symboli liturgicznych. Per visibilia ad invisibilia, Wyd. Salwator, Kraków 2012.
• Nowak A.J. OFM, Symbol, znak, sygnał, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1994.
• Ogrodowska B., Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, seria „Ocalić od zapomnienia”, Wyd. Sport i Turystyka Muza S.A., Warszawa 2007.
• Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu, online: http://niematerialne.nid.pl/Dziedzictwo_niematerialne/Krajowa_inwentaryzacja/Krajowa_lista_NDK/ [dostęp: 6.03.2019]
• Różycki A., Notatki z podróży po Polsce, „Konteksty Polska Sztuka Ludowa” 1994, nr 3/4.
• Słownik języka polskiego PWN, online: https://sjp.pwn.pl/sjp/esy-floresy;2557107.html [dostęp: 6.03.2019]
• Smoleń W., Ilustracje świąt kościelnych w polskiej sztuce, Wyd. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1987.
• Smolińska T., Contemporary Ritual Spectacles In the Streets of Polish Cities, “Slovak Ethnology / Slovenský národopis” 2015, nr 2(63).
• Smyk K., Choinka w kulturze polskiej. Symbolika drzewka i ozdób, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2009.
• Smyk K., Kwietne dywany na Boże Ciało w przekazach mieszkańców parafii Spycimierz, „Twórczość Ludowa” 2018, nr 3–4.
• Smyk K., Obrzęd jako tekst kultury – rewizja metodologii w świetle nowych definicji (na przykładzie procesji Bożego Ciała z kwietnymi dywanami w Spycimierzu), w druku.
• Smyk K., Od chaosu do kosmosu. Droga jako organizator ładu świata, [w:] Wszechświat, bezład, pustka, red. M. Czapiga, K. Konarska, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2014.
• Smyk K., Potoczne wyobrażenie świętości. Aspekt postaci, [w:] Język nasz ojczysty w sferze życia rodzinnego, red. B. Taras, V. Kochmańska, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2016.
• Smyk K., Sakralne wymiary drogi, drogi, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego” 2012, nr 17, Sacrum w krajobrazie, red. S. Bernat, M. Flaga, Sosnowiec.
• Tillich P., Symbol religijny, przeł. M.B. Fedewicz, [w:] Symbole i symbolika, wybrał i wstępem opatrzył M. Głowiński, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1991.
• Tomaszczuk A., Kwietny kobierzec. O obchodach święta Bożego Ciała w Spycimierzu, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2004, nr 1–2, s. 213–220.
• Turner V., Proces rytualny. Struktura i antystruktura, przeł. E. Dżurak, Wyd. PIW, Warszawa 2010.
• Wójcicka M., Tekst kultury jako struktura i proces, [w:] Tekst – kontekst – intertekst, red. O. Kielak, A. Kowalska, J. Szadura, Polihymnia, Lublin 2013.
• Zowczak M., Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze ludowej, Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 2000.
• Żółkiewski S., Tekst kultury: studia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1988.
• Żyłko B., Kultura i znaki. Semiotyka stosowana w szkole tartusko-moskiewskiej, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2011.
• Żyłko B., Semiotyka kultury. Szkoła tartusko-moskiewska, Słowo/Obraz terytoria, Gdańsk 2009.