Typograficzna strukturalizacja tekstu w pierwszym polskojęzycznym druku lubelskim

• Authors: Sawa Anna

Title variants

EN

Typographic text structure of the first Polish language print published in Lublin

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Pierwsza polskojęzyczna książka została wydana w Lublinie w 1630 r. Nosi ona tytuł Słonecznik albo porownanie woli ludzkiey z wolą bożą, jej autorem jest Jeremiasz Drexelius, a wydrukował ją Paweł Konrad. O drukarzu tym nie zachowały się żadne wzmianki w źródłach. Na podstawie analizy starego druku (ze szczególnym uwzględnieniem korelacji między strukturą tekstu a jego ukształtowaniem typograficznym) można stwierdzić, że P. Konrad dobrze znał współczesną konwencję wydawniczą. Umiejętnie korzystał ze swojego – dość skromnego zasobu typograficznego, aby podkreślić strukturę tekstu. Używał trzech rodzajów pisma drukowanego, stosował kapitaliki, wersaliki i pismo tekstowe, zmieniał wielkość liter, wyśrodkowywał i wyjustowywał tekst, używał inicjałów i składu tekstu w kształt kolumny szpicowej, zamieszczał w tekście ozdobniki i świadomie operował przestrzenią niezadrukowaną.

EN

The first Polish language book was published in Lublin in 1630. The book Słonecznik albo porownanie woli ludzkiey z wolą bożą by Jeremiasz Drexelius was printed in Paweł Konrad's printing house. The name of the printer was not mentioned in historical resources. The analysis of the old print (especially the correlation between the structure and the typographic layout of the text) shows that P. Konrad knew well contemporary publishing convention. He skilfully made use of his meagre composing material in order to emphasise text structure. He used three different typefaces, small capitals, capitals, and book ordinary type. He changed the letter size, used centring, justification as well as initials and the short column. Moreover, the printer placed ornaments in the text, and he consciously employed unprinted space.

Keywords

PL

Słonecznik albo porownanie woli ludzkiey z wolą bożą; Paweł Konrad (zm. 1636); Lublin; typografia; struktura tekstu

EN

Słonecznik albo porownanie woli ludzkiey z wolą bożą; Paweł Konrad (d. 1636); Lublin; typography; text structure

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
• Journal: Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
• Year: 2022
• Volume: 16
• Issue: 1
• Pages: 33-53

Dates

published

2022-06-10

Contributors

author

Sawa Anna

• Miejska Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie

References

• Drexelius H., Słonecznik albo porownanie woli ludzkiey z wolą bożą, ktore piącią ksiąg łacinskim ięzykiem opisał..., a na polską mowę przetłumaczył y do druku podał Urbanus Vallistius de Stari Las, Lublin, w Drukarni Pawła Konrada, 1630, [online] http://dlibra. umcs.lublin.pl/dlibra/doccontent?id=400&from=FBC [dostęp 15.06.2021].
• Dziok-Strelnik I., Bibliografia starych druków lubelskich 1630–1800, Lublin 1997.
• Estreicher K., Bibliografia polska. Cz. 3. T. 4 (15), Kraków 1897.
• Gawarecki H., O pierwszych książkach polskich drukowanych w Lublinie, „Bibliotekarz Lubelski” 1965, z. 3/4, s. 19–31.
• Gdula P., Drukarstwo lubelskie, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1953, sectio F, vol. 18, nr 2, s. 39–112.
• Górski K. i in., Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt, red. nauk. M.R. Mayenowa, Wrocław 1955.
• Grzebień L., Drexel, Drexelius Jeremias, [w:] Encyklopedia katolicka. T. 4, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Lublin 1985, kol. 209.
• Juda M., Karta tytułowa staropolskiej książki drukowanej, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2002, t. 46, s. 67–78.
• Juda M., Konrad Paweł, [w:] Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku. T. 1: Małopolska. Cz. 1: Wiek XVII–XVIII. T. 1, red. J. Pirożyński, Kraków 2000, s. 332–336.
• Juda M., Lublin, [hasło w:] Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku. T. 1: Małopolska. Cz. 1: Wiek XVII–XVIII. T. 2, red. J. Pirożyński, Kraków 2000, s. 404–409.
• Juda M., Pismo drukowane w Polsce XVXVIII wieku, Lublin 2001.
• Kemper H.-G., Literarischer Glaubenskampf, [w:] Deutsche Literatur. Eine Sozialgeschichte. Bd. 3: Zwischen Gegenreformation und Frühaufklärung: Späthumanismus, Barock 1572–1740, hrsg. H. Steinhagen, Reinbeck bei Hamburg 1985, s. 139–171.
• Pawlak W., Drexel w Polsce (XVII–XVIII wiek). Rekonesans, „Roczniki Humanistyczne KUL” 2022, nr 1, s. 9–30.
• Pilarczyk K., Leksykon drukarzy ksiąg hebrajskich w Polsce. Z bibliografią polono-judaików w językach żydowskich (XVI–XVIII wiek), Kraków 2004.
• Piskała M., Długie trwanie nowości. Rzecz o niektórych dawnych przekładach powstałych w kręgu polskich jezuitów, [w:] Sarmackie Theatrum. T. 8: W poszukiwaniu nowości, pod red. M. Barłowskiej, M. Walińskiej, Katowice 2020, s. 181–197.
• Przyboś A., Radziwiłł Albrycht Stanisław h. Trąby (1593–1656), [w:] Polski słownik biograficzny. T. 30, Wrocław 1987, s. 143–148.
• Przyboś A., Żelewski R., Wstęp, [w:] A.S. Radziwiłł, Pamiętnik o dziejach w Polsce. T. 1, przeł. i oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980, s. 5–86.
• Puszka M., Stare druki lubelskie w Bibliotece Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin 2021.
• Rzadkowolska M., Lublin – ośrodkiem żydowskiego życia wydawniczego do 1939 roku, [w:] Lublin a książka. Materiały z konferencji naukowej Lublin – Pszczela Wola, 6–7 listopada 2002 r., red. A. Krawczyk, E. Józefowicz-Wisińska, Lublin 2004, s. 203–215.
• Sawa A., Oznaczenia literowe samogłosek w różnych rodzajach pisma drukowanego z XVII wieku (na podstawie Słonecznika Jeremiasza Drexeliusa), [w:] Badania diachroniczne w Polsce, pod red. D. Lipińskiego, K.T. Witczaka, Łódź 2015, s. 197–211.
• Torój E., Inwentarze księgozbiorów mieszczan lubelskich z lat 1591–1678, Lublin 1997.
• Tutak K., O dedykacjach w drukach polskich XVI i XVII wieku (grafia i interpunkcja), Kraków 2013.
• Valentin J.-M., Jesuiten-Literatur als gegenreformatorische Propaganda, [w:] Deutsche Literatur. Eine Sozialgeschichte. Bd. 3: Zwischen Gegenreformation und Frühaufklärung: Späthumanismus, Barock 1572–1740, hrsg. H. Steinhagen, Reinbeck bei Hamburg 1985, s. 172–205.
• Wojtak M., Gatunki prasowe, Lublin 2004.
• Żurkowa R., Księgozbiory mieszczan krakowskich w XVII wieku, [w:] Historia książki i jej funkcji społecznej. Wybór tekstów naukowych dla studentów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Cz. 2, wybór i oprac. W. Szelińska, M. Konopka, Kraków 1986, s. 55–85.

Identifiers

DOI

10.33077/uw.25448730.zbkh.2022.714