Praktyki pozametropolitalne: uczestnictwo w kulturze w małym i średnim mieście

• Authors: Tomasz Szlendak , Wojciech Goszczyński , Malwina Krajewska

Title variants

EN

Cultural Practices Beyond Metropolis: Cultural Participation in Small and Medium Sized Towns

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zweryfikowano i pogłębiono tezy na temat uczestnictwa w kulturze w małych i średnich miastach postawione w trakcie ogólnopolskich, eksploracyjnych analiz etnograficznych. Źródłem danych służących weryfikacji są wyniki badań przeprowadzonych w sześciu miejscowościach (Dobrzyniu, Obrzycku, Rawiczu, Ostródzie, Grudziądzu i Elblągu) w 2017 roku. Teoretyczną podstawę badań i analiz stanowi „postrozszerzeniowa” koncepcja kultury – nowa propozycja konceptualizacji uczestnictwa w kulturze. W badaniu potwierdzono tezy mówiące o niewielkim zainteresowaniu większości mieszkańców uczestnictwem w kulturze instytucjonalnej, wyspowym charakterze aktywności elit, „relacjogennej” funkcji uczestnictwa w kulturze, wciąż istotnej roli telewizji i niskich wskaźnikach czytelnictwa. Ponadto ustalono, że nowe, cyfrowe formy dostępu nie odmieniły jeszcze praktyk kulturalnych na obszarach pozametropolitalnych. Wynikiem prac badawczych jest też jedna z pierwszych segmentacji osób uczestniczących w kulturze w małych i średnich miastach.

EN

The article develops the research on cultural participation in small and medium sized towns in Poland by extending and verifying the already available ethnographic explorations that had been carried out by Wojciech Burszta, Izabella Bukraba-Rylska and others. The comparative data used in this article were gathered in six Polish towns and cities (Dobrzyń, Obrzyck, Rawicz, Ostróda, Grudziądz and Elbląg) in 2017. The “post-extended” concept of cultural participation is employed as a theoretical framework in the study: it is a new proposal that conceptualizes cultural practices. Our research has proven that the thesis concerning institutional participation in culture is still valid: among our research participants, there is little interest in institutionalized cultural practices. We have also found that “relational” function of participation in culture continues to be significant, people continue ascribing an important role to television viewing, while the readership rates are continuously low. It has been discovered that the new digital forms of access have not yet changed cultural practices in non-metropolitan areas. In addition, the article presents the first segmentation of people participating in culture in small and medium sized towns.

Keywords

PL

miasto; czas wolny; praktyki kulturalne; uczestnictwo w kulturze; poszerzenie kultury

EN

city; leisure; cultural practices; participation in culture; extended culture

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2019
• Issue: 2(233)
• Pages: 61-98

Contributors

author

Tomasz Szlendak

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika

author

Wojciech Goszczyński

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika

author

Malwina Krajewska

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika

References

• Afeltowicz, Łukasz, Jacek Gądecki, Krzysztof Olechnicki, Tomasz Szlendak i Michał Wróblewski. 2018. Efekt Bilbao / kult cargo. Nowe instytucje kultury w Polsce. Elbląg: Wilk Stepowy.
• Bachórz, Agata, Karolina Ciechorska-Kulesza, Sławomir Czarnecki, Martyna Grabowska, Jakub Knera, Lesław Michałowski, Krzysztof Stachura, Stanisław Szultka, Cezary Obracht-Prondzyński i Piotr Zbieranek. 2014. Punkty styczne: między kulturą a praktyką (nie)uczestnictwa. Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
• Bartosiewicz, Bartosz. 2016. Polityka rozwoju lokalnego w kurczących się małych miastach. „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” nr 418: 23–31.
• Bauer, Johannes. 2014. Selection errors of random route samples. „Sociological Methods & Research” 43: 1–26.
• Black, Graham. 2005. The Engaging Museum: Developing Museums for Visitors Involvement. London: Routledge.
• Błaszczyk, Mateusz i Michał Cebula. 2016. Uczestnictwo w kulturze a uczestnictwo w mieście. O kapitałach kulturowych i różnorodności stylów życia mieszkańców dużego miasta. „Studia Socjologiczne” 1: 99–126.
• Bukraba-Rylska, Izabella i Wojciech J. Burszta (red.). 2011. Stan i zróżnicowanie kultury wsi i małych miast w Polsce. Kanon i rozproszenie. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Burdyka, Konrad i Krzysztof Burdyka. 2014. Wpływ zjawiska „futbolizacji” na kulturę współczesnej wsi polskiej. „Kultura i Społeczeństwo” 4: 131–144.
• Burszta, Wojciech J., Mirosław Duchowski, Barbara Fatyga, Piotr Majewski, Jacek Nowiński, Mirosław Pęczak, Elżbieta A. Sekuła i Tomasz Szlendak. 2010. Kultura miejska w Polsce z perspektywy interdyscyplinarnych badań jakościowych. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Cebula, Michał. 2018. Społeczne uwarunkowania odbioru sztuki. Pomiędzy dyspozycją estetyczną a pluralizmem nastawień. „Studia Socjologiczne” 2: 115–146.
• Chądzyńska, Elżbieta. 2016. Procesy demograficzne w małych miastach i ich wiejskim otoczeniu. „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe” 279: 98–109.
• Drozdowski, Rafał, Maciej Frąckowiak, Marek Krajewski i Łukasz Rogowski. 2012. Narzędziownia. Jak badaliśmy (niewidzialne) miasto. Warszawa: Bęc Zmiana.
• Drozdowski, Rafał, Barbara Fatyga, Mirosław Filiciak, Marek Krajewski i Tomasz Szlendak. 2014. Praktyki kulturalne Polaków. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Fatyga, Barbara. 2014. Praktyki kulturalne. W: R. Drozdowski i in. Praktyki kulturalne Polaków. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 21–29.
• Fatyga, Barbara, Magdalena Dudkiewicz, Paweł Tomanek i Ryszard Michalski. 2012. „Kultura pod pochmurnym niebem”. Dynamiczna diagnoza stanu kultury województwa warmińsko-mazurskiego. Olsztyn-Warszawa, http://www.ceik.eu/filead-min/user_upload/diagnoza-raport/Dynamiczna_diagnoza_kultury_Warmii_i_Mazur4.pdf [dostęp: 9 czerwca 2018].
• Filiciak, Mirosław, Michał Danielewicz, Mateusz Halawa, Paweł Mazurek i Agata Nowotny. 2010. Młodzi i media. Etnografia cyfrowego świata. „Kultura Popularna” 1: 4–65.
• Gandziarowska-Ziołecka, Jagoda; Joanna Średnicka i Karol Zyskowski. 2012. Kapitał społeczny i dobro wspólne. W: A. Giza i M. Sikorska (red.). Współczesne społeczeństwo polskie. Warszawa: WN PWN, s. 359–399.
• Gdula, Maciej i Przemysław Sadura (red.). 2012. Style życia i porządek klasowy w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Goszczyński, Wojciech, Wojciech Knieć, i Hubert Czachowski. 2015. Lokalne horyzonty zdarzeń. Lokalność i kapitał społeczny w kulturze (nie)ufności – na przykładzie wsi kujawsko-pomorskiej. Toruń: Wydawnictwo Muzeum Etnograficznego.
• Grad, Jan. 1997. Badanie uczestnictwa w kulturze artystycznej w polskiej socjologii kultury. Analiza metodologiczno-teoretyczna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Grad, Jan i Urszula Kaczmarek. 2005. Organizacja i upowszechnianie kultury w Polsce. Zmiany modelu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Halawa, Mateusz. 2006. Życie codzienne z telewizorem. Z badań terenowych. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Heffner, Krystian. 2016. Obszary wiejskie i małe miasta: czy lokalne centra są potrzebne współczesnej wsi? „Studia Ekonomiczne” 279: 12–24.
• Hoffmeyer-Zlotnik, Juergen, 2003. New Sampling Designs and the Quality of Data. W: A. Ferligoji i A. Mrvar (red.). Developments in Applied Statistics. Ljubljana: FDV, s. 205–216.
• Hoffmeyer-Zlotnik, Juergen i Dagmar Krebs. 1996. Different methods of survey sampling in Germany. W: A. Ferligoj i A. Kramberg (red.). Developments in Data Analysis. Ljubljana: FDV, s. 76–96.
• Jabkowski, Piotr. 2015. Reprezentatywność badań reprezentatywnych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Jacyno, Małgorzata. 2012. Style życia. W: A. Giza i M. Sikorska (red.). Współczesne społeczeństwo polskie. Warszawa: WN PWN, s. 271–312.
• Jałowiecki, Bohdan. 2005. Przestrzeń ludyczna – nowe obszary metropolii. „Studia Regionalne i Lokalne” 3: 5–19.
• Jeran, Agnieszka, Alicja Chyła, Paulina Markiewicz, Larysa Drzewucka, Ewa Gruszka, Grzegorz Kaczmarek i Karol Zamojski. 2011. Diagnoza kultury Bydgoszczy 2011. Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Gospodarki, http://obserwatoriumkultury.byd.pl/wp-content/uploads/2012/02/Diagnoza-kultury-Bydgoszczy_UM.pdf [dostęp: 8 czerwca 2018].
• Jewdokimow, Marcin. 2012. Nowe koncepcje uczestnictwa w kulturze – od władzy symbolicznej do negocjacji i partycypacji. „Zoon Politikon” 3: 83–94.
• Klasik, Andrzej i Florian Kuźnik. 2017. Wehikuły rozwoju dużych miast i zespołów miejskich. „Studia KPZK” 177: 9–28.
• Klekotko, Marta i Clemente J. Navarro (red.). 2015. Wymiary kulturowe polskich miast i miasteczek. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Kołtun, Aleksandra. 2017. Wpływ lubelskich festiwali terenowych na rozwój gospodarczy i społeczny miasta. Lublin: Warsztaty Kultury.
• Kotnarowski, Michał, Przemysław Piechocki, Tomasz Płachecki i Tomasz Szlendak. 2018. Aktywność kulturalna warszawiaków. Segmentacja. Podsumowanie na podstawie wyników badania uczestnictwa w kulturze w 2017 roku. Warszawa: Biuro Kultury, http://kulturalna.um.warszawa.pl/Broszura_Segmentacja_e.pdf [dostęp: 8 czerwca 2018].
• Krajewski, Marek. 2017. „Ja poszerzam”, „Ty poszerzasz”... Poszerzanie pola kultury i wynikające stąd nieporozumienia. W: C. Obracht-Prondzyński i P. Zbieranek (red.). Pomorskie poszerzenie pola kultury. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury, s. 29–42.
• Krajewski, Marek 2014. Uczestnictwo w kulturze. W: R. Drozdowski i in. Praktyki kulturalne Polaków. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 14–21.
• Krajewski, Marek. 2013. W kierunku relacyjnej koncepcji uczestnictwa w kulturze. „Kultura i Społeczeństwo” 1: 29–67.
• Majer, Andrzej. 2017. Odrodzenie średnich miast. „Przegląd Socjologiczny” 2: 91–112.
• Majer, Andrzej. 2010. Socjologia i przestrzeń miejska. Warszawa: WN PWN.
• Mergler, Lech, Kacper Pobłocki i Maciej Wudarski. 2013. Anty-bezradnik przestrzenny – prawo do miasta. Warszawa: Biblioteka Res Publiki Nowej.
• Nacher, Anna (red.). 2013. Spacerowicze, nomadzi i sieciowi łowcy okazji. Kraków: Małopolski Instytut Kultury.
• Nawratek, Krzysztof. 2012. Dziury w całym. Wstęp do miejskich rewolucji. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Nowiński, Jacek. 2011. Instytucje kultury na wsi i w małych miastach. W: I. Bukraba-Rylska i W. Burszta (red.). Stan i zróżnicowanie kultury. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Nowakowska Aleksandra, Zbigniew Przygodzki i Aleksandra Rzeńca (red.). 2016. EkoMiasto-Społeczeństwo. Zrównoważony, inteligentny i partycypacyjny rozwój miasta. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Obracht-Prondzyński, Cezary i Piotr Zbieranek (red.). 2017. Pomorskie poszerzenie pola kultury. Dylematy – konteksty – działania. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury.
• Olko, Dorota. 2015. Aktywność fizyczna – przyjemność czy obowiązek? Analiza społeczno-kulturowych uwarunkowań komercyjnego sukcesu Zumba Fitness. „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2: 186–207.
• Pluta, Jacek, Ewa Banaszak, Mateusz Błaszczyk i Katarzyna Kajdanek. 2017. Uczestnictwo w kulturze w perspektywie Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Raport z badań CATI z udziałem mieszkańców Wrocławia i województwa dolnośląskiego. Wrocław, http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/dlibra/ [dostęp: 8 czerwca 2018].
• Punj, Girish i David Stewart. 1983. Cluster Analysis in Marketing Research: Review and Suggestions for Application. „Journal of Marketing Research” 20: 134–148.
• Raport z raportu o raportach o stanie kultury. 2016. „Notes na 6 tygodni” nr 100: I–XXXII, https://issuu.com/beczmiana/docs/raport_o_raportach_notes100 [dostęp: 6 czerwca 2018].
• Sadura, Przemysław. 2017. Wieś w Polsce 2017. Diagnoza i prognoza. Raport z badania. Fundacja Wspomagania Wsi, http://fundacjawspomaganiawsi.pl/wp-content/uploads/2017/09/Wie%C5%9B-w-Polsce-2017-Diagnoza-i-Prognoza-Raport-Fundacji-Wspomagania-Wsi-skr%C3%B3t.pdf [dostęp: 8 czerwca 2018].
• Sikora, Sławomir i Karolina J. Dudek (red.). 2016. Nowe kłopoty z kulturą. Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW.
• Słowińska, Sylwia. 2014. Znaczenie przeszłości i sposoby jej przywoływania w oddolnych inicjatywach społeczno-kulturalnych. „Edukacja Dorosłych” 2: 39–52.
• Smętkowski Maciej, Jałowiecki Bohdan i Gorzelak Grzegorz. 2009. Obszary metropolitalne w Polsce: problemy rozwojowe i delimitacja. Warszawa: Raporty i Analizy EUROREG.
• Sułkowski, Bogusław. 1972. Powieść i czytelnicy. Społeczne warunkowanie zjawisk odbioru. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Szlendak, Tomasz. 2009. Świadomość i aktywność kulturalna mieszkańców Torunia. Raport z badań dla Wydziału Kultury Urzędu Miasta Torunia. Toruń (materiał niepublikowany).
• Szlendak, Tomasz. 2011. Nic? Aktywność kulturalna na wsi i w małych miastach. W: I. Bukraba-Rylska i W. Burszta (red.). Stan i zróżnicowanie kultury. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, s. 53–102.
• Szlendak, Tomasz i Krzysztof Olechnicki. 2017. Nowe praktyki kulturowe Polaków. Megaceremoniały i subświaty. Warszawa: WN PWN.
• Sztando, Andrzej. 2017. Współczesne wyzwania państwowej polityki rozwoju lokalnego w świetle oczekiwań władz małych miast. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie” 1(961): 68–84.
• Sztark, Marek (red.). 2016. Kultura małych i średnich miast. Otwarta grupa robocza. Wrocław: Biuro Festiwalowe IMPART.
• Szreder, Mirosław. 2010. Losowe i nielosowe próby w badaniach statystycznych. „Przegląd Statystyczny” 58 (4): 169–174.
• Śleszyński, Przemysław. 2017. Wyznaczenie i typologia miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze. „Przegląd Geograficzny” 4: 565–593.
• Tyszka, Zbigniew. 1971. Uczestnictwo w kulturze. O różnorodności stylów życia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Walczak, Bartłomiej, Marcin Jewdokimow i Filip Pazderski. 2016. Praktyki uczestnictwa w kulturze wśród ludności wiejskiej. Studium socjologiczne. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.

Identifiers

DOI

10.24425/sts.2019.126140