Szkolnictwo kanoników regularnychna Śląsku w świetle reform podejmowanych przez opata Johanna Ignaca Melchiora von Felbigera - wybrane aspekty

• Authors: Szetelnicki Wacław W.

Title variants

EN

Canons Regular education in Silesia in the light of the reforms undertaken by abbot Johann Ignac Melchior von Felbiger - celected issues

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

EN

Over the years, the Canons Regular have contributed immensely to the develop-ment of science and Latin culture in Europe. The canons arrived in Poland in the 11th century from the north of France and Belgium, from powerful centres owned by the Abbey of Arrouaise. The Canons Regular founded the first monasteries on Mount Ślęża near Wrocław, then in Trzemeszno and Czerwińsk. They combined their specif-ic way of life mainly with pastoral activity. They founded cultural and intellectual centres, and promoted spiritual regeneration connected with the new trend of devo-tion, described as “devotio moderna”. In addition, they founded and ran schools, which were very popular with the society. The basic aim of the present study is to present the educational activity of this order in Silesia, especially in the modern era. The development of educational system is presented in the context of the period of life and work of the greatest educational reformer – the abbot of the monastery of Żagań Jan Ignacy Melchior von Felbiger. In addition, the complex situation and issues of the ecclesiastical education in Silesia on the threshold of modern times are illustrated. The educational system and teaching methods applied by the Canons Regular in Silesian convents are also considered, mainly in the context of adopted reforms, especially those created by the mentioned prelate Jan Felbiger.

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2012
• Volume: 117
• Pages: 259-300

Contributors

author

Szetelnicki Wacław W.

References

• AAWr. sygn. II b 84, cyt. za W. Urban, Z dziejów duszpasterstwa w archidiako-nacie wrocławskim w czasach nowożytnych, Warszawa 1971, s. 290, 293.
• Arnold F., Pastoraltheologische Durchblicke, Freiburg im Breisgau 1965, s. 121.
• Banaszak M., Historia Kościoła Katolickiego, t. 3, Warszawa 1989, s. 25.
• Bautz F. W., Hähn Johann Friedrich, [w:] Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon, t. 2, Hamm 1990, kol. 434-435..
• Bieniek J., Szkoła katolicka na Górnym Śląsku w oświetleniu historyczno-prawnym, Katowice 1933.
• Blaschke J., Geschichte der Stadt Glogau und des Landes, Glogau 1913, s. 405-408.
• Bloth H. G., Johann Julius Hecker (1707-1768). Seine „Universalschule” und seine Stellung zum Pietismus und Absolutismus, [w:] Jahrbuch des Vereins für Westfälische Kirchengeschichte 61(1968), s. 63-129;
• Błaszczyk T., Zakony na Śląsku w czasach reformacji i re-formy kościelnej oraz ich znaczenie, SCh 8 (2001) nr 1, s. 31.
• Błaszczyk T., Zakony na Śląsku w czasach reformacji i reformy kościelnej oraz ich znaczenie, SCh 8 (2001) nr 1,
• Bosl K., Regularkanoniker (Augustinerchorherren) und Seelsorge in Kirche und Gesellschaft des europäischen zwölften Jahrhunderts, München 1979, passim.
• Brandl M., Die Deutschen katholischen Theologen der Neuzeit. Aufklärung, t. 2, Graz 1978, s. 245.
• Buben M. M., Encyklopedie českých a moravských sídelních biskupů, Praha 2000, s. 333-337.
• Burda B., Jan Ignacy Felbiger – osiemnastowieczny reformator szkolnictwa elementarnego na Śląsku i jego wpływ na szkołę ludową w monarchii austriackiej, [w:] 40-lecie powstania Uniwersytetu Śląskiego – szkolnictwo i nauka na Górnym Śląsku, red. A. Barciak, Katowice 2009, s. 290.
• Burda B., Jan Ignacy Felbiger – osiemnastowieczny reformator szkolnictwa elementarnego na Śląsku i jego wpływ na szkołę ludową w monarchii austriackiej [w:] 40-lecie powstania Uniwersytetu Śląskiego – szkolnictwo i nauka na Górnym Śląsku, red. A. Barciak, Katowice 2009, s. 271-273.
• Burda B., Szkolnictwo średnie na Dolnym Śląsku w okresie wczesnonowożytnym (1526-1740), Zielona Góra 2007, s. 50, 73-74.
• Burda P. A., Untersuchungen zur mittelalterlichen Schulgeschichte im Bistum Breslau, Breslau 1916, s. 25-29;
• Catalogus abbatum Saganensium [w:] Scriptores Rerum Silesiacarum oder Sammlung Schlesischer Geschichtschreiber namens der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur, wyd. G. A. Stenzel, t. 1, Breslau 1835, s. 495.
• Catechetische Betrachtungen, in denen der Inhalt des heiligen römisch-katholischen Glaubens dergestalt vorgetragen wird, daß Personen, welche in der Jugend schlecht unterrichtet worden, oder die den erhaltenen Unterricht vergessen haben, die Glaubenswahrheiten und Lebenspflichten dieser heilöigen Religion sich leicht und rührend bekannt machen können. Bamberg und Würzburg 1768
• Chlebowczyk J., Kultura i oświata, [w:] Historia Śląska 1763-1850, t. II, cz. 2 1807-1850, red. S. Michalkiewicz, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 432-433.
• Clemenz B., Geschichte des schlesischen Bildungswesens im Mittelalter, Liegnitz 1927, s. 40-65.
• Clemenz B., Geschichte des schlesischen Bildurgswesens in Mittelalter, Liegnitz 1927.
• Constable G., The Reformation of the Twelfth Century, Cambridge 2008, s. 54-55.
• Cronica monasterii canonicorum regularium (s. Augustini) in Glacz, wyd. W. Mrozowicz, Wrocław 2003;
• Deptuła C., Arrowezyjska reforma klasztorów w Polsce po roku 1180 a reforma premonstrateńska. Z problematyki przemian polskiego kanonikatu regularnego w średniowieczu, RH 17 (1969) z. 2, s. 5-49;
• Deptuła C., Przyczynek do dziejów Ślęży i jej opactwa, Roczniki Humanistyczne (dalej skrót: RH) 15 (1967) z. 2, s. 17-35;
• Die Evangelien, wie sie von den vier Evangelisten geschrieben worden nebst den Lectionen und Episteln, die das Jahr hindurch in der katholischen Kirche gelesen werden; zum Gebrauch der Leseschüler des Saganschen Stifts, Sagan 1764,
• Długoborski W., Kultura i oświata [w:] Historia Śląska 1763-1850, t. II, cz. 1 – 1763-1806, red. Tenże, Wrocław-Warszawa-Kraków 1966, s. 433.
• Długoborski W., Kultura i oświata [w:] Historia Śląska 1763-1850, t. II, cz. 1, 1763-1806, red. W. Długoborski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1966, s. 435-436;
• Doering H., Die gelehrten Theologen Deutschlands im achtzehnten und neunzehnten Jahrhundert, t. 4, Neustadt an der Orla 1835, s. 416;
• Dola K., Problemy kościelno duszpasterskie w diecezji wrocławskiej w XV w., SKHS 4 (1986), s. 528;
• Dola K., Szkolnictwo w rejencji opolskiej w XIX wieku, Studia Pastoralne 1 (2005), s. 206.
• Engelbrecht H., J. I. Felbiger und die Vereinheitlichung des Primarschulwesens in Österreich, 1981.
• G. Bauch, Geschichte des Breslauer Schulwesens in der Reformation, Breslau 1909;
• G. Bauch, Geschichte des Breslauer Schulwesens in der Zeit der Reformation, Breslau 1911.
• Gach P. P., Kasata zakonów na Śląsku Pruskim w latach 1810-1811, RH 26 (1978) z. 2, s. 233-248.
• Gawlik S., Myśl pedagogiczna i szkoła ludowa Jana Ignacego Felbigera, Opole 1991;
• Gierowski J. A., Pietyzm na ziemiach polskich, SKHS 2 (1972), s. 238-261;
• Gierowski J., Epoka feudalna. Od końca XVI w. do r. 1763 – Oświata i nauka [w:] Historia Śląska do roku 1763, t. I, cz. 3 od końca XVI w. do r. 1763, red. K. Maleczyński, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963, s. 561.
• Gierowski J., Epoka feudalna. Od końca XVI w. do r. 1763 – Oświata i nauka [w:] Historia Śląska do roku 1763, t. I, cz. 3 od końca XVI w. do r. 1763, red. K. Maleczyński, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963, s. 566.
• Gierowski J., Epoka feudalna. Od końca XVI w. do r. 1763 – Oświata i nauka [w:] Historia Śląska do roku 1763, t. I, cz. 3 od końca XVI w. do r. 1763, red. K. Maleczyński, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963, s. 562;
• Gosse M. (opr.), Histoire de l’Abbaye de l’ancienne Congrégation des Chanonines Réguliers d’Arrouaise, Avec des Notes Critiques, Hisroriques & Diplomatiques, Lille 1786, s. 275-276.
• Graczyk W., Opaci kanoników regularnych z Czerwińska w kapitule kolegiaty św. Michała w Płocku, [w:] Przemijanie i trwanie, s. 129-136;
• Graczyk W., Zakon kanoników regularnych laterańskich w Polsce w XV wieku, [w:] Święty Stanisław Kazimierczyk, s. 201-208.
• Grünhagen C., Joseph Moritz von Strachwitz [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, t. 36, Leipzig 1893, s. 479-480.
• Grünhagen C., Schlabrendorf, Ernst Wilhelm von, [w:] Allge-meine Deutsche Biographie, t. 31, red. K. Schmidt, Leipzig 1890, s. 316-319.
• Grünhagen C.: Philipp Gotthard Graf von Schaffgotsch, Fürstbischof von Breslau [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, t. 30, ed. R. F. von Liliencron, Leipzig 1890, s. 545.
• H. Hoffmann, Sandstift und Pfarrkirche St. Maria in Breslau, Stuttgart-Aalen 1971, s. 47;
• Haczkiewicz R., Kościół Mariacki w Żaganiu, Żagań 2003, s. 14-15, 39-40;
• Hamberger G. Ch., Meusel J. G., Das gelehrte Teutschland, oder Lexikon der jetzt lebenden teutschen Schriftsteller, t. 7, Lemgo 1798, s. 692;
• Heppe H., Felbiger, Johann Ignaz von, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, t. 6, Leipzig 1877, s. 610-611.
• Herbermann Ch. (red.), Johann Ignaz von Felbiger [w:] Catholic Encyclopedia, 1913, digit. ed.; J. Van Horn Melton, Absolutism and the Eighteenth-Century Origins of Compulsory Schooling in Prussia and Austria, Cambridge-New York-New Rochelle-Melbourne-Sydney 2002, s. 98-105, 229-230;
• Hoffmann H., Die Geschichte des Breslauer Alumnats, Breslau 1937, s. 17.
• J. Sulowski, Felbiger Jan Ignacy, EK 5 Lublin 1989, k. 96-97; J. Mrukwa, Wkład Jana Ignacego Felbigera w reformę szkolnictwa podstawowego w drugiej poło-wie XVIII w., SSHT 13 (1980), s. 329-339.
• Joannes Ignatius Melchior eques de Felbiger Silesius, [w:] Incipiunt Nomina Canonicorum Regularium Sancti Augustini Monasterii Saganensis, AAWr. sygn. V4b, poz. 353, k. 55v-56.
• Jougan A., Słownik kościelny łacińsko-polski, Warszawa 1992, s. 625.
• Kämmel H. J., Hecker Julius, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie t. 11, Leipzig 1880, s. 208-211.
• Katholisches Gebetbuch, vornehmlich zum Gebrauch gemeiner Leute, Sagan 1768;
• Kirchliches Handlexikon. Ein Nachschlagebuch über das Gesamtgebiet der Theologie und ihrer Hilfswissenschaften, hrsg. M. Buchberger, t. 1, Freiburg im Breisgau 1907, k. 1437;
• Kłoczowski J., Wspólnoty zakonne w średniowiecznej Polsce, Lublin 2010, s. 168-169;
• Kłoczowski J., Zakony na ziemiach polskich w wiekach średnich, [w:] Kościół w Polsce. Średniowiecze, t. 1, Kraków 1966, s. 432;
• Kodeks dyplomatyczny Śląska, red. K. Maleczyński, t. 1, Wrocław 1956, nr 106;
• Kopiec J., Historiografia diecezji wrocławskiej do 1821 r., ABiMK 45 (1982), s. 362.
• Kosler A.M., Die preussische Volksschulpolitik in Oberschlesien 1742-1848, Breslau 1929
• Kot S., Historia wychowania. Wychowanie nowoczesne. Od połowy wieku XVIII do współczesnej doby, t. 2, Warszawa 1996, s. 43-44.
• Kot S., Historia wychowania. Wychowanie nowoczesne. Od połowy wieku XVIII do współczesnej doby, t. 2, Warszawa 1996, s. 44.
• Kowalski S., Dziedzictwo [w:] Klasztor augustianów w Żaganiu zarys dziejów, red. idem, Żary 1999 s. 101
• Krömer U., Johan Ignaz von Felbiger. Leben und Werk, Freiburg-Basel-Wien 1966,
• Kurbisowa B., O początkach kanonii w Trzemesznie, [w:] Europa Słowiańszczyzna – Polska. Studia ku uczczenia profesora Kazimierza Tymienieckiego, Poznań 1970, s. 327-343.
• Kurdybacha Ł., Z dziejów laicyzacji oświaty, t. 1, Warszawa 1961, s. 72;
• Kurze biblische Geschichte der Religion, nach dem Hauptsächlisten von der christlichen Sittenlehre, für die zum Saganschen Stift gehörigen Stadt und Landschulen. Sagan 1776.
• Laur M., Geschichte des katholischen Schullehrer-Serninariums zu Breslau, Breslau 1865, s. 72.
• Lec Z., Jezuici we Wrocławiu (1581-1776), Wrocław 1995, s. 15.
• Łatak K. (red.), Święty Stanisław Kazimierczyk. Postać – Środowisko – Kultura – Dziedzictwo, Kraków 2010;
• Łatak K., Augustianie czy kanonicy regularni. Głos w sprawie poprawnej denominacji, [w:] Przemijanie i trwa-nie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce. Materiały z Międzynarodowej konferencji zorganizowanej z okazji 600-lecia fundacji opactwa Bożego Ciała w Krakowie, red. K. Łatak, I. Makarczyk, Kraków 2008, s. 39-40.
• Łatak K., Kanonicy Regularni Laterańscy na Kazimierzu w Krakowie do końca XVI wieku, Ełk 1999, s. 15-25
• Łatak K., Kongregacja krakowska kanoników regularnych laterańskich na przestrzeni dziejów, Kraków 2002;
• Łatak K., Prepozytury autonomiczne i kongregacje centralistyczne Kanoników Regularnych w dawnej Polsce, EST 2 (2001), s. 107-129;
• Łatak K., Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce. Materiały z Międzynarodowej Konferencji zorganizowanej z okazji 600-lecia fundacji opactwa Bożego Ciała w Krakowie, red. K. Łatak, I. Makarczyk, Kraków 2008;
• M. Montbach, Statuta Synodalia Dioecesana Sanctae Ecclesiae Wratislaviensis, Wratislaviae 1855, s. 118;
• Maleczyńska E., Tradycje szkoły polskiej na Śląsku na tle walki o narodowość [w:] Dolny Śląsk. Dzieje. Kultura, t. II, Wrocław-Warszawa 1948, s. 412.
• Maleczyńska E., Tradycje szkoły polskiej na Śląsku na tle walki o narodowość [w:] Dolny Śląsk. Dzieje. Kultura, t. II, Wrocław-Warszawa 1948, s. 432.
• Mandziuk J., Dzieje kanoników regularnych św. Augustyna na Śląsku, [w:] Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce, red. K. Łatak, I. Makarczyk, Kraków 2008, s. 288-289.
• Mandziuk J., Dzieje kanoników regularnych św. Augustyna na Śląsku, SCh 14 (2007) nr 2, s. 80.
• Mandziuk J., Dzieje kanoników regularnych św. Augustyna na Śląsku, [w:] Przemijanie i trwanie.Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce, red. K. Łatak, I. Makarczyk, Kraków 2008, s. 295-296.
• Mandziuk J., Historia Kościoła Katolickiego na Śląsku; czasy reformacji protestanckiej reformy katolickiej i kontrreformacji (1520-1742), t. 2, Warszawa 1995, s. 206;
• Mandziuk J., Historia Kościoła Katolickiego na Śląsku; czasy reformacji protestanckiej reformy katolickiej i kontrreformacji (1520-1742), t. 2, Warszawa 1995, s. 59.
• Mandziuk J., Kościół katolicki na Śląsku po wojnie 30-letniej, SCh 8 (2001) nr 1, s. 81-82.
• Mandziuk J., Rola Kościoła katolickiego w szerzeniu oświaty na Śląsku do czasów pruskich, Colloquium Salutis 14 (1982), s. 164;
• Mandziuk J., Rola Kościoła katolickiego w szerzeniu oświaty na Śląsku do czasów pruskich, CS14 (1982), s. 160.
• Marshall W., Schlesisches Klosterbuch Gorkau. Augustiner-Chorherren-Abtei, dann Propstei. Jahrbuch des Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau, t. 26 (1985), s. 5;
• Marszalska J., Miracula błogosławionego Stanisława Kazimierczyka w czasach staropolskich [w:] Święty Stanisław Kazimierczyk, s. 105-115.
• Marszalska J., Źródła do badań nad dziejami klasztoru kanoników regularnych Bożego Ciała w Krakowie w zbiorach Archiwum OO. Cystersów w Szczyrzycu [w:] Przemijanie i trwanie, s. 297-307;
• Matusik L., Niektóre aspekty dziejów klasztoru kanoników regularnych w Kłodzku a zagadnienie „Psałterza floriańskiego”, SKHS 20 (1965) nr 3, s. 277-317;
• Matusik L., Stan badań nad klasztorem kłodzkim na tle klasztorów augustiańskich w Polsce, AUWr. Historia 23 (1964), s. 111-145;
• Matusik L., Wpływ myśli czeskiej na Śląsku w świetle rękopisów kanoników regularnych św. Augustyna w XIV i XV wieku, AUWr. Historia 17 (1970) nr 109, s. 45
• Matusik L., Ze studiów nad średniowieczną kulturą umysłową kanoników regularnych na Śląsku. Jodok z Głuchołazów, SKHS 22 (1967) nr 1-2, s. 54-55
• Milis L., L’orde des chanonies reguliers d’Arrovaise, Brugge 1969, s. 141 nn;
• Milis L.,, Les origines des abbayes de Ślęża et du Piasek a Wrocław, RH 19 (1971) z. 2, s. 5-27.
• Molsdorf W., Das Schrift-, Buch- und Bibliothekswesen in Schlesien (Schlesische Landeskunde), Leipzig 1913;
• Mrozowicz W., Kanonicy regularni św. Augustyna (augustianie) na Śląsku, Śląski Kwartalnik Historyczny „Sobótka” 53 (1998) nr 3-4, s. 401-413;
• Mrozowicz W., Szkoła klasztoru Kanoników Regularnych – Augustianów w Kłodzku w średniowieczu, [w:] Klasztor w Kulturze średniowiecznej Polski, red. A. Pobóg-Lenartowicz, M. Derwich, Opole 1995.
• Mrozowicz W.,, Z dyskusji nad początkami klasztorów w średniowiecznej historiografii śląskiej, [w:] Origines mundi, gentium et civitatum, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2001, s. 171-178,
• Mrukwa J., Wkład Jana Ignacego Felbigera w reformę szkolnictwa podstawowego w drugiej połowie XVIII w., SSHT 13 (1980), s. 331-332.
• Neu eingerichter ABC Buchstabir – und Lesebüchlein zum Gebrauche besonders der Oberschlesischen Schulen Polnisch und Deutsch verfasset. Im Verlage der Katholischen Trivialschule. Mit allergnädigsten Privilegio, Gedruckt bey Johann Christopf Lauher, Sagan 1765.
• Odnoście osoby abpa Arnošta z Pardubic np. Arnošta z Pardubic (1297-1364) Postać – Środowisko – Dziedzictwo, red. L. Bobková, R. Gładkiewicz, P. Vorel, Wrocław-Praha-Pardubice 2005, passim.
• Ostrowski W., Wiejskie szkolnictwo parafialne na Śląsku w drugiej połowie XVII wieku (w świetle wizytacji kościelnych), Wrocław 1971, s. 69-70.
• Panholzer J. (opr.), Das dutsche Volksschulwesen vor Felbiger [w:] Johann Ignaz von Felbiger. Methodenbuch. Mit einer geschichtlichen Einleitung, Freiburg im Breisgau 1892.
• Piechocińska J., Walka o szkołę w średniowiecznym Kłodzku, Rocznik Ziemi Kłodzkiej R. 11-13 (1971-1973), s. 7-19.
• Pobóg-Lenartowicz A., (tzw. „trylogia”): Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych we Wrocławiu do początku XVI w., Opole 1994;
• Pobóg-Lenartowicz A., Edukacja historyczna w klasztorach Kanoników Regularnych w średniowieczu, [w:] Edukacja historyczna a współczesność, red. B. Kubis, Opole 2002, s. 179-180;
• Pobóg-Lenartowicz A.,, Kanonicy Regularni na Śląsku. Życie konwentów w śląskich klasztorach Kanoników Regularnych w średniowieczu, Opole 1999;
• Pobóg-Lenartowicz A.,, Konwent klasztoru kanoników Regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu do początku XVI wieku, Opole 2007;
• Popiołek K., Historia Śląska od pradziejów do 1945, Katowice 1972, s. 117-121;
• Rabe C., Alma Mater Leopoldina Kolegium i Uniwersytet Jezuicki we Wrocławiu 1638-1811, tł. L. Wiśniewska, Wrocław 2003, s. 318.
• Reimann E., Über die Vorbesserung des niederen Schulwesens in Schlesien in den Jahren 1763-1669, ZGS 17 (1983), s. 317-350;
• Rethwisch C., Zedlitz, Karl Abraham Freiherr von, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, t. 44, Leipzig 1898, s. 744-748.
• Romberg W., Johann Ignaz von Felbiger und Kardinal Johann Heinrich von Franckenberg: Wege der religiösen Reform im 18. Jahrhundert, Thorbecke 1999.
• Römisch-katholischer Catechismus für die dritte Classe der Kinder in den Schulen des Saganschen Stifts, Sagan 1766
• Römisch-katholischer Catechismus zum Gebrauch der Schlesischen Schulen für die zweite Classe der Kinde, Sagan 1765,
• Sauder G., Pietismus [w:] Lexikon für Theologie und Kirche, t. 8, red. W. Kasper, Freiburg-Basel-Rom-Wien 1999, kol. 291-294.
• Sawicki J., Concilia Poloniae. X. Synody diecezji wrocławskiej i ich statuty, Wrocław 1963, s. 624-625.
• Schönebaum H., Felbiger, Johann Ignaz v. [w:] Neue Deutsche Biographie, t. 5, hrsg. Historischen Kommission bei der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, Berlin 1961, s. 65-66.
• Schopf H., Augustiner-Chorherren, [w:] Kulturgeschichte der christlichen Orden in Einzeldarstellungen, hrsg. P. Dinzelbacher, J. L. Hogg, Stuttgart 1997, s. 37-54;
• Schrader W.C., Johann Ignaz von Felbiger und Kardinal Johann Heinrich von Frankenberg: Wege der Religiosen Reform im 18. Jahrhundert (review), The Catholic Historical Review 87 (2001) nr 4, s. 751-752.
• Schwarzer O., Gustav Bauch. Ein Lebensbild, [w:] Zeitschrift des Vereins für Geschichte Schlesiens, Breslau t. 59 (1925), s. 180-187.
• Sentencje [w:] Klasztor augustianów w Żaganiu zarys dziejów, red. S. Kowalski, Żary 1999, s. 185-199.
• Solicki S., Z problematyki średniowiecznych bibliotek śląskich, [w:] Średniowieczna kultura na Śląsku. Zbiór materiałów sesji naukowej Towarzystwa Miłośników Ziemi Brzeskiej i Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego Brzeg 18-19 X 1974 r., red. R. Heck, Wrocław 1977, s. 21-43.
• Sturma L., Die Volksschullwessen Schlesiens, Breslau 1881.
• Swastek J., Starania i próby założenia uczelni akademickiej na Śląsku na przestrzeni XVI-XVIII wieku, CS 6 (1974),
• Szramek E., Organiczny związek urzędów szkolnych z kościelnymi w historycznym rozwoju na Śląsku, Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku (1929), s. 58-68.
• Szteinke A. J., Struktury organizacyjne I Zakonu Franciszkańskiego na ziemiach polskich (XIII-XXI w.), [w:] Kościół w Polsce. Dzieje i kultura, t. IX, red. J. Walkusz, Lublin 2010, s. 29-59.
• Świerk A., Średniowieczna biblioteka klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna w Żaganiu, Wrocław 1965, s. 106-107.
• Umiński J., Historia Kościoła. Chrześcijańska starożytność i wieki średnie, t. 1, Lwów 1933, s. 412-413.
• Urban W., Szkolnictwo w Archidiecezji Wrocławskiej, [w:] Zarys dziejów Diecezji Wrocławskiej, Wrocław 1962, s. 89.
• Visitationsberichte der Diözese Breslau. Archidiakonat Breslau, (wyd.) J. Jungnitz, Breslau 1902, s. 26-27.
• Vollmer F., Die preussische Volksschulpolitik unter Friedrich dem Grossen, Berlin 1918, s. 121-122.
• Wojtyska H. D., Duchowość kanoników regularnych, Saeculum Christianum (dalej skrót: SCh) 3 (1996), s. 123-130;
• Wojtyska H. D., Nauka i nauczanie kanoników regularnych (na przykładzie kongregacji Bożego Ciała), [w:] Dzieje teologii katolickiej w Polsce, t. 2, cz. 2, red. M. Rechowicz, Lublin 1975, s. 451-507.
• Zemek M., Glatz-Kłodzko [w:] Die Stifte der Augustiner – Chorherren in Böhmen, Mähren und Ungarn, hrsg. F. Röhrig, Klosterneuburg-Wien 1994, s. 104.
• Żerelik R., Szkolnictwo na średniowiecznym Śląsku, SKHS 3-4 (1998).