Źródła i typy redukcjonizmów we współczesnych analizach kultury

• Authors: Leszek Koprowicz

Title variants

EN

Sources and Types of Reductionisms in Contemporary Culture Analyses

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Istnieje wiele szkół, orientacji i strategii poznawczych rozwijanych na gruncie współczesnych studiów kulturowych, których celem jest zbliżenie do właściwego zrozumienia istoty i przejawów kultury. Niezależnie od ich dokonań ciągle aktualne pozostają pytania o sposób rozumienia ich celu, metody, ale wszelako i przedmiotu. Podobnie ciągle istotnym pozostaje zagadnienie, w jaki sposób pytania te odnoszą się do podstawowych atrybutów natury ludzkiej i tego, co nazywamy człowieczeństwem. Ciągłej refleksji wymagają także ograniczenia, jakie na drodze do ich poznania stwarzają nam warunki naszego bytowania, używane metody, role i wzorce naszej wrażliwości, ale także różne rodzaje redukcjonizmów, które hamują poznawcze i osobowe potencjały naszego rozwoju. Niniejszy artykuł opisuje niektóre rodzaje ontologicznych, antropologicznych, strukturalnych i osobowych redukcji we współczesnych analizach kultury oraz ich konsekwencje, szczególnie wtedy, gdy instrumenty tych analiz zastępują ich obiekty, kiedy takie wartości jak mądrość traktujemy jak wiedzę, prawdę – jako umowę, odpowiedzialność – jako pragmatykę, piękno – jako doświadczenie i kiedy, na koniec tego procesu, wszystkie te wartości sprowadzamy do systemu informacji, wizerunków i wrażeń.

EN

There are many approaches and schools, so many research orientations and strategies, which are aimed at bringing us closer to understanding the nature of culture and cultural studies. Regardless of this, the basic and for the most part still unanswered questions, continued to be valid: How do we understand the subject of these studies? What are the motives behind pursuing them? How do we integrate the reflection, knowledge and study with the more broadly understood human cognitive and cultural activity? How will the study allows us to overcome the constraints of time, space and patterns of our own cultures, methods, professional roles, canons of sensitivity and imaginations, but also different kinds of reductions and make it possible to increase the potential of its development? This article describes some kinds of ontological, anthropological, structural and personal types of reductions in contemporary cultural analyses and their consequences, especially when the instruments of the study displace their objects, when such values like wisdom we treat as knowledge, truth as agreement, responsibility as pragmatism, beauty as a kind of experience, and in the final of the process, all these values we reduce to information, images and impressions.

Keywords

PL

studia kulturowe; analizy kultury; redukcjonizmy; redukcje ontologiczne; redukcje antropologiczne; redukcje strukturalne; redukcje osobowe

EN

cultural studies; culture analyses; reductionisms; ontological reductions; anthropological reductions; structural reductions; personal reductions

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Kulturoznawcze
• Year: 2016
• Volume: 7
• Issue: 1
• Pages: 5-30

Contributors

author

Leszek Koprowicz

• Instytut Studiów Międzykulturowych na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego

References

• Archer Margaret Scotford: Człowieczeństwo. Problem sprawstwa. Przeł. Agata Dziuban. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos” 2013.
• Bell Daniel: Kulturowe sprzeczności kapitalizmu. Przeł. Stefan Amsterdamski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1994.
• Bobryk Jerzy: Redukcjonizm, psychologia, semiotyka. Seria: Biblioteka Myśli Semiotycznej. Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne–Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN 2011.
• Capra Fritjof: Punkt zwrotny. Przeł. Ewa Woydyłło, Anna Wyka. Warszawa: PIW 1987.
• Dąbrowski Kazimierz: Dezintegracja pozytywna. Warszawa: PIW 1979.
• Dąbrowski Kazimierz, Kawczak Andrzej, Piechowski Michael M.: Mental Growth Through Positive Disintegration. London: Gryf Publications 1970.
• Dąbrowski Kazimierz: Multilevelness of Instinctove and Emotional Functions. Materiały z pierwszej Międzynarodowej Konferencji Teorii Dezintegracji Pozytywnej. Layal Uniyersity, Québec, sierpień 1970 oraz Tenże: Three Selected Dynamisms of the Inner Psychic Milieu, z tej samej konferencji.
• Dziadkowiec Jakub: Warunki emergencji biologicznej w świetle sporu emergentyzm-redukcjonizm. „Roczniki Filozoficzne” 57:2009 nr 1 s. 1-23.
• Frankl Victor E.: Homo Patiens. Przeł. Roman Czernecki, Zdzisław Józef Jaroszewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1984.
• Frick Willard B.: The Symbolic Growth Experience: A Chronicle of Heuristic Inquiry and a Quest for Synthesis. „Journal of Humanistic Psychology” 30:1990 No. 1 s. 64-80. DOI: 10.1177/0022167890301004.
• Halliday Fred: Culture and international relations: a new reductionism. W: Confronting the Political in International Relations. Red. Michi Ebata, Beverly Neufeld. Basingstoke: Macmillan 2000 s. 47-71.
• Hałas Elżbieta: Symbole w interakcji. Warszawa: Oficyna Naukowa 2001.
• Harth Erich: Art and Reductionism. „Journal of Consciousness Studies” 11:2004 nr 3-4 s. 111-126.
• Hermans H.J.M., Kempen Harry J.: The Dialogical Self, Meaning as Movement. London: Academic Press Inc. 1993.
• Kardiner Abraham: Osobowość podstawowa. Przeł. Bohdan Chwedończuk. W: Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej. Red. Włodzimierz Derczyński, Aleksandra Jasińska-Kania, Jerzy Szacki, Warszawa: PWN 1975 s. 85-103.
• Kardiner Abraham: The Individual and His Society. The Psychodynamics of Primitive Social Organization, New York/London: Columbia University Press 1939.
• Kłoskowska Antonina: Koncepcje typu osobowości we współczesnej antropologii kulturalnej. W: Tejże. Z historii i socjologii kultury. Warszawa: PWN 1969 s. 195-262
• Kłoskowska Antonina: Kultury narodowe u korzeni. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2005.
• Kłoskowska Antonina: Wstęp do: Ruth Benedict. Wzory kultury. Przeł. Jerzy Prokopiuk. Warszawa: PWN 1966.
• Kobierzycki Tadeusz: Filozofia osobowości. Od antycznej teorii duszy do współczesnej teorii osoby. Warszawa: Eneteia. Wydawnictwo Psychologii i Kultury 2001.
• Korporowicz Leszek: Formowanie osobowości w procesie komunikacji wewnątrzkulturowej i międzykulturowej. „Kultura i Społeczeństwo” 35:1991 nr 4 s. 129-138.
• Korporowicz Leszek: Komunikacja jako rzeczywistość interakcyjna człowieka. W: Kultura – Media – Społeczeństwo. Red. D. Wadowski. Lublin: Wydawnictwo KUL 2007
• Korporowicz Leszek: Logotwórcze dynamizmy kultury. Analiza porównawcza. „Studia Socjologiczne” 1989 nr 3.
• Korporowicz Leszek: Osobowość i komunikacja w społeczeństwie transformacji. Warszawa: Instytut Kultury, Instytut Socjologii UW 1996.
• Korporowicz Leszek, Jaskuła Sylwia: Kultury narodowe w procesie wirtualizacji. „Politeja” 5:2014 nr 31/1 s. 7- 30. DOI: 10.12797/Politeja.11.2014.31-1.02.
• Linton Ralph: Kulturowe podstawy osobowości. Przeł. Aleksandra Jasińska-Kania. Warszawa: PWN 1975.
• Mach Zdzisłw: Kultura i osobowość w antropologii amerykańskiej. Warszawa–Kraków: PWN 1989
• Mills Martin, Keddie Amanada: Cultural reductionism and the media: Polarising discourses around schools, violence and masculinity in an age of terror. „Oxford Review of Education” 36:2010 no. 4 s. 427-444.
• Nowak Leszek: Wstęp do idealizacyjnej teorii nauki, Warszawa: PWN 1977.
• Ossowski Stanisław: Ku nowej kulturze. W: Dzieła. T. 3: Z zagadnień psychologii społecznej. Warszawa: PWN 1967.
• Paleczny Tadeusz: Interpersonalne stosunki międzykulturowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2000.
• Paprzycka Katarzyna: Czy (powinniśmy uznać, że) wiedzielibyśmy wszystko o umyśle, gdybyśmy wiedzieli wszystko o mózgu? Spór o redukcjonizm i reduktywizm w filozofii umysłu. „Nauka” 2008 nr 2 s. 115-128.
• Paprzycka Katarzyna: O możliwości antyredukcjonizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper 2014.
• Pink Daniel H.: A whole new mind: Moving from the Information Age to the Conceptual Age. New York: Riverhead Hardcover 2005.
• Poster Mark: Information Please. Culture and Politics in the Age of Digital Machines. Durham, London: Duke University Press 2006.
• Ratner Carl: A Cultural-Psychological Analysis of Emotions. „Culture and Psychology” 6:2000 no. 1 s. 5-39.
• Ratner Carl: Cultural psychology and qualitative methodology: Theoretical and empirical considerations, New York: Plenum 1997.
• Romanowska-Łakomy Halina: Psychologia doświadczeń duchowych, Warszawa: Wydawnictwo Psychologii i Kultury „Eneteia” 1996.
• Social Psychology of Identity and the Self Concept. Red. Glynis M. Breakwell. London: Surrey University Press 1992
• Strawiński Witold: Jedność nauki, redukcja, emergencja. Warszawa: Fundacja Aletheia 1997.
• Strawiński Witold: O możliwości antyredukcjonizmu. Uwagi polemiczne. „Diametros” 17: 2008 s. 70-81.
• Szynkiewicz Mariusz: Teorie ostateczne w naukach przyrodniczych. Studium metodologiczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza 2009.
• Ting-Toomey Stella: Communicating Across Culture. New York: Guilford Press 1999.
• Tyszka Andrzej: Znamiona redukcjonizmu socjologii kultury. „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1980 nr 5(53) s. 113-118.

Identifiers

DOI

10.18290/rkult.2016.7.1-1