Płeć w konstytucji. Uwarunkowania językowe.

• Authors: Dąbrowski Marcin

Title variants

EN

Gender in the Constitution. Linguistic Determinants.

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The study attempts to analyse the language of the 1997 Constitution of the Republic of Poland. The author proved that nature of the language in which the Constitution was drafted is androcentric and asymmetric. This means that at the semantic level, the male and female genders are not treated equally. Masculine-type expressions are dominant, have a general meaning and refer to both men and women. Feminine-type expressions, of which there are very few in the Constitution, refer exclusively to women. The author analysed three issues: 1) whether the language of the Constitution has an androcentric character, 2) why in the Constitution and in other normative acts the legislator, as a rule, uses masculine and masculine-personal types, 3) what is the reason for the feminisation of constitutional names of public authorities.

Keywords

EN

prosecutor’s office; amendment of 29 December 1989 to the Constitution of the Polish People’s Republic; Prosecutor General; Minister of Justice; Sejm of the 10th term; Aleksander Bentkowski

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2024
• Issue: 6(185)
• Pages: 57–75

Contributors

author

Dąbrowski Marcin

• Dr hab. Marcin Dąbrowski, prof. UWM Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Prawa i Administracji, Polska University of Warmia and Mazury in Olsztyn, Faculty of Law and Administration, Poland radca prawny [e-mail], https://orcid.org/0000-0001-8780-9715

References

• Dekret Naczelnika Państwa z dnia 28 listopada 1918 r. o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego, Dz.U. nr 18, poz. 46.
• Dekret Naczelnika Państwa z dnia 24 grudnia 1918 r. w przedmiocie statutu tymczasowego Palestry Państwa Polskiego, Dz.U. nr 22, poz. 75.
• Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r., Dz.U. nr 33, poz. 232, ze zm.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. nr 78, poz. 483, ze zm.
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Ministra Spraw Wojskowych z dnia 14 lutego 1920 r. w przedmiocie powołania lekarzy, lekarek, rygorozantów i rygorozantek, studentów i studentek medycyny tudzież osób posiadających wyszkolenie sanitarne do osobistych świadczeń wojennych, Dz.U. nr 13, poz. 72.
• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”, tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 283.
• Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r., Dz.U. nr 30, poz. 227.
• Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. nr 44, poz. 267.
• Bielarczyk P., Mężczyzna i kobieta jako adresaci norm prawnych w polskich aktach prawnych, [w:] Prawo, język, media, red. A. Niewiadomski, M. Pawelec, Lingua Iuris, Warszawa 2011.
• Bojarska K., Wpływ androcentrycznych i inkluzywnych płciowo konstrukcji językowych na skojarzenia z płcią, „Studia Psychologiczne” 2011, nr 49.
• Boryś W., Etymologiczny słownik języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
• Bralczyk J., Mosiołek-Kłosińska K., Zwyczaje nominacyjne w polityce – autoidentyfikacja i stygmatyzacja, [w:] Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, red. J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska, Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN, Warszawa 2001.
• Dąbrowska M., Rodzaj gramatyczny a seksizm, „Studia Linguistica” 2008, nr 125.
• Demiańczuk-Popiało M., Język aktów prawa wewnętrznego na przykładzie statutów i regulaminów uczelni wyższych. Wybrane formy, „Studia Iuridica” 2020, nr 83.
• Dubisz S., Raz jeszcze o feminatywach i feminizmie – uwagi spokojne, „Poradnik Językowy” 2021, nr 5.
• Handke K., Język a determinanty płci, [w:] Język a kultura. Płeć w języku i kulturze, red. J. Anusiewicz, K. Handke, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1994.
• Hołojda-Mikulska K., Dyskusje o feminatywach na łamach „Języka Polskiego” w latach 1945–1989, „Język Polski” 2016, nr 2.
• Hornsby J., Feminism in Philosophy of Language. Communicative Speech Acts, [w:] Cambridge Companion to Feminism in Philosophy, red. M. Fricker, J. Hornsby, Cambridge University Press, Cambridge 2000.
• Humm M., Słownik teorii feminizmu, Semper, Warszawa 1993.
• Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska J., Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010.
• Kłosińska K., Feminizm w języku polskim, „Polityka”, 22 VIII 2009.
• Łaziński M., O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne a ich asymetria rodzajowo-płciowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
• Małocha A., Przełamując androcentryzm, czyli o możliwych feminatywach, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2009, nr 3117.
• Małocha-Krupa A., Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych, Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław 2018.
• Mikołajczyk B., Feminatywy, czyli jak język się zmienia, <https://uniwersyteckie.pl/zycie/feminatywy-czyli-jak-jezyk-sie-zmienia>.
• Morawski L., Zasady wykładni językowej, „Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury” 2011, nr 1.
• Nasalski I., Funkcje i dysfunkcje języka inkluzywnego, ze szczególnym uwzględnieniem asymetrii rodzajowej w języku polskim, „Socjolingwistyka” 2020, nr 34.
• Obrębska-Jabłońska A., O żeńskich formach tytułów i nazw zawodów, „Poradnik Językowy” 1949, z. 4.
• Pajdzińska A., Kategorie gramatyczne a językowy obraz świata, „Etnolingwistyka” 2018, nr 30.
• Paprzycka K., Feministyczny głos przeciw feminizacji form męskich. O dylematach na temat psychologów, psycholożek i psycholożków, „Nauka” 2008, nr 4.
• Perlin J., Mielczarek A., Kategoria płci w języku polskim, „Linguistica Copernicana” 2014, nr 11.
• Pycia P., Płeć a język. Na materiale współczesnego języka polskiego i chorwackiego, Wydawnictwo Gnome, Katowice 2011.
• Reszke I., Nierówności płci w teoriach. Teoretyczne wyjaśnienia nierówności płci w sferze pracy zawodowej, PAN, Warszawa 1991.
• Roztrząsania, „Poradnik Językowy” 1919, nr 4.
• Skudrzyk A., Od prorokini do marszałkini, czyli o derywacji w miarę potrzeb, „Studia Linguistica” 2020, nr 15.
• Sobol E., Nowy słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
• Stefańczyk W.T., Kategoria rodzaju i przypadku polskiego rzeczownika. Próba synchronizacji analizy morfologicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007.
• Szpyra-Kozłowska J., O językowej nierówności płci i jej konsekwencjach. Polemika z tezami artykułu Ignacego Nasalskiego pt. Funkcje i dysfunkcje języka inkluzywnego, ze szczególnym uwzględnieniem asymetrii rodzajowej w języku polskim, „Socjolingwistyka” 2021, nr 35.
• Śledzińska-Simon A., Kobiety i płeć w Konstytucji, „Państwo i Prawo” 2022, nr 10.
• Śliwicka A., Język prawny i język prawniczy jako przedmiot badań językoznawczych i prawoznawczych w latach, 1935–1999, „Prace Językoznawcze” 2018, nr 20/3.
• Świerczek M., Czy język ma wpływ na dyskryminację kobiet? Feminizm analityczny, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Humanistyczne” 2016, nr 15.
• Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1: A–J, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
• Wieremiejewicz M., Językowy aspekt feminizacji niektórych zawodów, [w:] Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś, red. U. Sokólska, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2011.
• Woźniak E., Język, emancypacja, feminizm, gender, „Rozprawy Komisji Językowej” 2014, nr 60.
• Wróblewski B., Język prawny i prawniczy, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1948.
• Zadykowicz A., Zróżnicowanie genderowe języka w środowisku akademickim a strategia „gender mainstreaming” w świetle najnowszych badań, „Prace Językoznawcze” 2012, nr 14.
• Zieliński M., Języki prawne i prawnicze, [w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Ośrodek Badań Prasoznawczych UJ, Kraków 1999.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2024.267