Archiwiści i maszyny

• Authors: Dariusz Magier

Title variants

EN

Archivists and machines

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Historia archiwów to również historia urządzeń technicznych wykorzystywanych przez archiwistów. W ostatnich dziesięcioleciach rola maszyn wzrastała niepomiernie, choć w zakresie zainteresowania polskiej archiwistyki ich zaawansowane modele znalazły się stosunkowo późno. Rozwój urządzeń archiwalnych (maszyn) postępował ewolucyjnie. W okresie staropolskim i nowożytnym wykorzystywano je głównie do przechowywania, transportu, konserwacji i udostępniania archiwaliów. Dopiero w XX w. pojawiły się na ziemiach polskich maszyny ułatwiające prace kancelaryjne i kontakty, czyli maszyny do pisania i telefony. Umożliwiły one wówczas szybsze i czytelne pisanie od razu w kilku egzemplarzach oraz lepszą łączność archiwów ze światem zewnętrznym. W drugiej połowie XX w. znacznie rozwinęły się techniczne możliwości w zakresie konserwacji, zabezpieczania i reprografii. Technologia rozwijała się i choć wpływała na pracę archiwistów, nie było mowy, by zbytnio ingerowała w jej sedno. Tak było do czasu pojawienia się technologii komputerowej, która stanowi rewolucję w pracy archiwalnej i ma niebagatelny wpływ na pracę i świadomość archiwistów. Maszyna zaczęła wpływać na metodykę pracy archiwalnej. Pod wpływem maszyny najpierw zaczął się zmieniać system informacji archiwalnej, który z wolna wymuszał z kolei zmiany w praktyce pracy. Pojawiła się trwała tendencja wymuszania na archiwistach zmian w tradycyjnej metodyce pracy archiwalnej. Praca wynikająca z doświadczenia pokoleń została podporządkowana nowo opracowywanym standardom opisu dostosowanym do języka i możliwości operacyjnych maszyny. Artykuł jest refleksją nt. roli maszyn w archiwach, która staje się też pretekstem do rozważań poświęconych ewolucji miejsca i roli archiwisty we współczesnym archiwum.

EN

The history of archives is also the history of technical equipment used by archivists. In last decades the role of machines has grown excessively, although archival science developed interest in their advanced models relatively late. The development of archival tools (machines) took evolutionary lead. In the pre-partition and the early-modern periods they were used mainly for storage, transportation, maintenance, and providing access to archival materials. Just in the 20th century the Polish lands saw machines used for easing office works and maintaining contacts, which are typewriters and telephones. They enabled faster and more readable writing in several copies at once, as well as connecting archives to the outer world. The second half of the 20th century led to significant development in technical capabilities in conservation, preservation, and reprography. The technology was developing, and even though it did affect the work of archivists, it was unacceptable to have changed its clue. The situation lasted until there emerged computer technology, which was a revolution in archival tasks and still has essential influence on work and awareness of archivists. The machine started to impact the methods of archival work. Under the influence of the machine the system of archival information started to change, which slowly imposed changes in practical works. There emerged a lasting tendency to force on archivists some changes in traditional methods of archival works. The work and experience of past generations were subdued to newly developed description standards, adapted to the language and operational possibilities of the machine. The article reflects on the role of machines in archives, which is also a pretext for contemplating the evolution of the place and role of an archivist in contemporary archives.

Keywords

PL

archiwum,; archiwista,; archiwistyka,; komputer,; maszyna,; technika

EN

archives;; archivist;; archival science;; computer;; machine;; technology;

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Archiwa – Kancelarie – Zbiory
• Year: 2018
• Issue: 9(11)
• Pages: 31-48

Contributors

author

Dariusz Magier

• Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
• Archiwum Państwowe w Siedlcach

References

• Barad, Karen. „Posthumanist Performativity: Toward an Understanding of How Matter Comes to Matter.” Signs: Journal of Women in Culture and Society 28, nr 3 (2003): 801–831. https://doi.org/10.1086/345321.
• Berdâev, Nikolaj. „Čelovek i mašina: Problema sociologii i metafiziki techniki.” Putʹ nr 38 (1933): 3–38.
• Bierdiajew, Mikołaj. Sens historii: filozofia losu człowieka. Przekł. Henryk Paprocki. Kęty: „Antyk”, 2002.
• Biernat, Andrzej. „Ewolucja techniki komputerowej w archiwach.” W Technika archiwalna w XX wieku, red. Stanisław Sierpowski, Jarosław Wiśniewski, 13–25. Poznań: Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2001.
• Czachorowski, M. „Technologia w służbie życia czy śmierci człowieka?” W Kultura wobec techniki: materiały z sympozjum z cyklu „Przyszłość cywilizacji Zachodu" zorganizowanego przez Katedrę Filozofii Kultury KUL, red. Piotr Jaroszyński, Imelda Chłodna, Paweł Gondek, 167–176. Lublin: Fundacja Rozwoju Kultury Polskiej, 2004.
• Gałęzowski, Grzegorz. „Wizualizowania rzeczywistości archiwalnej w systemach informatycznych.” W Zatrzymać przeszłość, dogonić przyszłość: pamiętnik VI Powszechnego Zjazdu Archiwistów Polskich, Wrocław 5–7 września 2012 r., red. Waldemar Chorążyczewski, Krzysztof Stryjkowski, 299–310. Warszawa: Stowarzyszenie Archiwistów Polskich, 2013.
• Jaroszyński, Piotr. „Źródła technicyzacji kultury zachodniej.” W Kultura wobec techniki: materiały z sympozjum z cyklu „Przyszłość cywilizacji Zachodu" zorganizowanego przez Katedrę Filozofii Kultury KUL, red. Piotr Jaroszyński, Imelda Chłodna, Paweł Gondek, 21–30. Lublin: Fundacja Rozwoju Kultury Polskiej, 2004.
• Heidegger, Martin. Technika i zwrot. Przekł. Janusz Mizera. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, 2002.
• Krąpiec Mieczysław Albert. „Kultura techniczna a humanistyczna.” W Kultura wobec techniki. Materiały z sympozjum z cyklu „Przyszłość cywilizacji Zachodu" zorganizowanego przez Katedrę Filozofii Kultury KUL, red. Piotr Jaroszyński, Imelda Chłodna, Paweł Gondek, 7–19. Lublin: Fundacja Rozwoju Kultury Polskiej, 2004.
• Krystek, Henryk, „Efekty działalności zespołu „Informatyka i archiwa” i ich wpływ na opracowanie zasobu.” Opublikowane 2004 r., https://www.archiwa.gov.pl/images/docs/referaty/henryk_krystek.pdf.
• Kwiatkowska, Wiesława. „Wpływ komputeryzacji archiwów na metodykę archiwalną”. Archiwista Polski 8, nr 3 (2003): 31–38.
• Magier, Dariusz. „Ankieta Maszyny w archiwach”. Opublikowane 3.09.2017, http://archiwozofia.com/single-post/2017/11/03/Ankieta-o-maszynach-w-archiwach.
• Magier, Dariusz. „Czas archiwozofii.” W Toruńskie konfrontacje archiwalne, t. 2: Teoria archiwalna – wczoraj – dziś – jutro, red. Waldemar Chorążyczewski, Agnieszka Rosa, 9–20. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2011.
• Manhoff Marlene. „Human and Machine Entanglement in the Digital Archive: Academic Librares and Socio-Technical Change.”, Libraries and the Academy 15, nr 3 (2015): 513–530.
• Moglen, Eben. „Uwięzieni w Maszynie”. Wywiad przeprowadził Jacek Żakowski. Polityka, 29.10.2013. https://archiwum.polityka.pl/art/uwiezieni-w-maszynie,440545.html.
• Nawrocki, Stanisław. „Znaczenie techniki w pracy archiwalnej w XX wieku.” W Technika archiwalna w XX wieku, red. Stanisław Sierpowski, Jarosław Wiśniewski, 7–12. Poznań: Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2001.
• Nawrocki, Stanisław. Tezaurus archiwistyki. Warszawa: NDAP, 1984.
• Ogonowska, Agnieszka, Grzegorz Ptaszek. Wstęp do Człowiek, technologia, media: konteksty kulturowe i psychologiczne, red. Agnieszka Ogonowska, Grzegorz Ptaszek, 7–10. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2015.
• Rebes, Marcin. „Filozoficzny protest Heideggera wobec współczesnej nauki i techniki.” Roczniki Kulturoznawcze 7, nr 1 (2016): 131–145.
• Redpath, Peter A. „Dwa oblicza technologii: przejaw kultury czy narzędzie dyktatury.” W Kultura wobec techniki. Materiały z sympozjum z cyklu „Przyszłość cywilizacji Zachodu" zorganizowanego przez Katedrę Filozofii Kultury KUL, red. Piotr Jaroszyński, Imelda Chłodna, Paweł Gondek, 31–44. Lublin: Fundacja Rozwoju Kultury Polskiej, 2004.
• Roman, Wanda Krystyna. „Od opisu archiwalnego do metadanych.” Archiwista Polski 22, nr 1–2 (2017): 7–30.
• Rybiński, Krzysztof. „Obywatel algorytm.” Do Rzeczy”, 20.11.2017: 96.
• Sajduk, Błażej. „Cyfrowy dylemat przyszłości.” Do Rzeczy, 4.12.2017. https://dorzeczy.pl/kraj/49489/Cyfrowy-dylemat-przyszlosci.html.
• Skrzydlewski, Paweł. „Cywilizacja łacińska wobec techniki.” W Kultura wobec techniki. Materiały z sympozjum z cyklu „Przyszłość cywilizacji Zachodu" zorganizowanego przez Katedrę Filozofii Kultury KUL, red. Piotr Jaroszyński, Imelda Chłodna, Paweł Gondek, 189–213. Lublin: Fundacja Rozwoju Kultury Polskiej, 2004.
• Sobczak, Anna. Między tradycyjnym a wirtualnym archiwum: narodziny cyfrowej tożsamości archiwów w Niemczech. Warszawa: Narodowe Archiwum Cyfrowe, 2014. https://www.nac.gov.pl/wp-content/uploads/2015/05/miedzy_tradycyjnym_a_wirtualnym_archiwum.pdf.
• Spengler, Oswald. Historia, kultura, polityka: wybór pism. Wyb. i Przekł. Andrzej Kołakowski. Warszawa. Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990.
• Stępień, Tomasz. „Kultura i technika na podstawie sporu o koncepcję kosmos atheos Oswalda Spenglera.” The Polish Juornal of the Arts and Culture 5, nr 2 (2013): 233–253.
• Urban, Janusz. „Co Martin Heidegger rozumie pod pojęciem technika? Na ile jest ona poddana roszczeniu zasady, że wszystko ma swoja przyczynę?” Studia Redemptorystowskie 1 (2004): 163–172.
• Zyzik, Grzegorz. „Wzmocniona? Rzeczywistość: ludzkie praktyki i doświadczenia w hybrydalnej rzeczywistości.” W Człowiek, technologia, media: konteksty kulturowe i psychologiczne, red. Agnieszka Ogonowska, Grzegorz Ptaszek, 101–111. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2015.

Identifiers

DOI

AKZ.2018.002