Administracyjnoprawna ochrona zabytkowych nekropolii jako miejsc dziedzictwa kulturowego

• Authors: Mazurek Anna

Title variants

EN

Administrative and legal protection of historic necropolises as cultural heritage sites

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W artykule skonfrontowano obowiązujące przepisy prawa ze stanem faktycznym opieki nad zabytkowymi cmentarzami. Niniejsze opracowanie przedstawia analizę norm prawnych w zakresie ochrony zabytkowych nekropolii; koncentruje się na charakterystyce zabytkowych obiektów – cmentarzy oraz wskazuje na normy prawne, których zadaniem jest ochrona dziedzictwa kulturowego. Zwrócono uwagę na kwestie postępowania i opis procedur związanych z objęciem ochroną zabytkowych nekropolii, a także wyszczególniono instytucje odpowiedzialne za sprawowanie tej ochrony i zakres ich zadań. Podkreślono znaczenie ochrony zabytkowych obiektów – cmentarzy jako ochrony wartości, jakimi są dziedzictwo narodowe oraz tożsamość narodowa, prawna opieka nad zabytkowymi cmentarzami nie skupia się bowiem wyłącznie na ochronie miejsc pochówku ze względu na poszanowanie zwłok i w hołdzie zmarłym zasłużonym ojczyźnie, ale na równi dba o dziedzictwo kulturowe i otacza ochroną zabytkowe obiekty nekropolii o dużej wartości artystycznej, historycznej i kulturowej. Nie pominięto również problematyki opieki nad zabytkowymi polskimi cmentarzami położonymi poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej, a także źródeł finansowania renowacji zabytkowych obiektów oraz charakterystyki cmentarzy, które pełnią rolę wyjątkowych muzeów.

EN

The article confronts the current legal regulations with the actual state of guardianship of historic cemeteries. This study presents an analysis of legal norms in the field of protection of historic necropolises; it focuses on the characteristics of historic cemetery objects and indicates the legal norms whose task is to protect cultural heritage. Attention was drawn to the issues of proceeding and description of procedures related to the protection of historic necropolises, as well as the institutions responsible for the protection and the scope of their tasks. The importance of the protection of historic cemetery objects as a protection of values such as national heritage and identity was emphasized, as the legal care of historic cemeteries is not only focused on the pro¬tection of burial sites due to the respect for the bodies and in tribute to the deceased with merits for their homeland, but also takes care of cultural heritage and protects historic necropolis objects of high artistic, historical and cultural value. The issues concerning the protection of historical Polish cemeteries located outside the borders of the Republic of Poland, as well as sources of funding for the renovation of historic buildings and the characteristics of cemeteries, which serve as exceptional museums, were also taken into account.

Keywords

PL

opieka nad zabytkami; zabytkowe cmentarze; dobra kultury; gminna ewidencja zabytków; cmentarz jako muzeum; cmentarz wojenny; zabytkowy grób; miejsca pamięci; poszanowanie; dziedzictwa kulturowego

EN

guardianship of monuments; historic cemeteries; cultural; assets; municipal inventory of monuments; cemetery as a museum; war cemetery; historic grave; memorial sites; respect for cultural; heritage

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2020
• Issue: 1
• Pages: 177-193

Dates

published

2020

Contributors

author

Mazurek Anna

• doktorantka, Wyższa Szkoła Prawa i Administracji, Rzeszowska Szkoła Wyższa
• postgraduate student, WSPiA University of Rzeszów

References

• Dekret Rady Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury (Dz.U. z 1918 r. Nr 16, poz. 36).
• Kodeks Prawa Kanonicznego promulgowany 27 maja 1917 roku.
• Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318).
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.).
• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestrów zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz.U. z 2011 r. Nr. 113, poz. 661).
• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu działań Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Dz.U. z 2007 r. Nr 216, poz. 1595 ze zm.).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 1988 r. w sprawie organizacji, trybu działania i zasad finansowania Rady Ochrony Pamięci Walki i Męczeństwa oraz komitetów ochrony pamięci walk i męczeństwa (Dz.U. z 1988 r. Nr 22 poz. 154).
• Ustawa z dnia 17 marca 1932 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzeniu przyczyny zgonu (Dz.U. z 1932 r. Nr 35, poz. 359).
• Ustawa z 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz.U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 ze zm.).
• Ustawa z 26 stycznia 2018 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, ustawy o grobach i cmentarzach wojennych, ustawy o muzeach oraz ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz.U. z 2018 r., poz. 369).
• Ustawa z 28 marca 1933 r. o grobach i cmentarzach wojennych (Dz.U. z 1933 r. Nr 39, poz. 311).
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 1960 r. Nr 30, poz. 168 ze zm.).
• Ustawa z dnia 2 lipca 1947 r. o utworzeniu Rady Ochrony Pomników Męczeństwa (Dz.U. z 1947 r. Nr 52, poz. 264).
• Ustawa z dnia 21 stycznia 1988 r. o Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (Dz.U. z dnia 28 stycznia 1988 r.).
• Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.).
• Ustawa z dnia 29 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni prze¬ciwko Narodowi Polskiemu oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r., poz. 749).
• Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz.U. z 1959 r. Nr 11, poz. 62 ze zm.).
• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 ze zm.).
• Affek-Bujalska B., Podstawy prawne ochrony cmentarzy, [w:] Michałowski A. (red.), Ochrona cmentarzy zabytkowych: materiały szkoleniowe pracowników Państwowej Służby Ochrony Zabytków oraz materiały z konferencji Organizacja Lapidariów Cmentarnych Żagań-Kożuchów 20-23 czerwca 1993, „Studia i Materiały – Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu: Cmentarze”, Warszawa 1994, nr 1 (04).
• Antoniak P., Ustawa o muzeach. Komentarz, Warszawa 2012.
• Bączkowicz F., Prawo kanoniczne, podręcznik dla duchowieństwa, Opole 1958.
• Cebula R., Ochrona prawna cmentarza żydowskiego w polskim porządku prawnym, [w:] Rozmus D., Witkowski S. (red.), Żydzi na Górnym Śląsku i Zagłębiu Dąbrowskim, Kraków 2011.
• Chlebowicz P., Sytuacja prawna właścicieli obiektów zabytkowych, „Ochrona Zabytków” 2004, nr 1-2.
• Darmorost E., Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Komentarz, Warszawa 2014.
• Dobosz P., Problemy prawne ochrony zabytków cmentarnych w Polsce, „Ochrona Zabytków” 1988, nr 3.
• Dobroński A., 2. Pułk Ułanów Grochowskich im. gen. Józefa Dwernickiego, Pruszków 1993.
• Dolnicki B. (red.), Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2018.
• Dziobek-Romański J., Cmentarze – zarys regulacji historycznych, prawnych i kanonicznych, „Rocznik Historyczno-Archiwalny” 1998, t. 13.
• Encyklopedia sztuki starożytnej, praca zbiorowa, Warszawa 1998.
• Ginter A., Michalak A., Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Komentarz, Warszawa 2016.
• Grodziska K., O niełatwej sztuce opisywania cmentarzy, [w:] 50/20. Szkice i eseje na dwudziestolecie Międzynarodowego Centrum Kultury, Kraków 2011.
• Hrynicki W., Bezpieczeństwo kulturowe na przykładzie ochrony miejsc spoczynku, [w:] Matis. J. (red.), Národná a Medzinárodna Bezpečnosť 2012. 3. Medzinárodna Vedecká Konferencia, Zborník vedeckých a odborných prác, Liptovský Mikuláš 2012.
• Jagielska-Burduk A., Zabytek ruchomy, Warszawa 2011.
• Janicki D., Cmentarze w Polsce w prawie administracyjnym, „Security, Economy & Law” 2014, nr 4.
• Jaroszyński A., Cmentarze i chowanie zmarłych, [w:] Encyklopedia podręczna. Prawo na co dzień, Warszawa 1973.
• Klimowicz T., Sygowski P., Tarajko M., Trzcinski A., Cmentarze żydowskie. Podręcznik dobrych praktyk w ochronie dziedzictwa kulturowego, Lublin 2017.
• Łoza S., Kawalerowie orderu Świętego Stanisława, „Miesięcznik Heraldyczny”, R. 10, 1931, nr 5.
• Michalczuk S., O potrzebie ochrony zabytków cmentarzy. Dzieło sztuki i zabytek, Warszawa 1976.
• Niewiadomski Z. (red.), Prawo budowlane. Komentarz, Warszawa 2018.
• NIK, Informacja o wynikach kontroli, Zabezpieczenie i udostępnianie zabytków architektury drewnianej oraz ich wykorzysty-wanie w promocji regionu, nr ewid. 179/2017/P/076/LKR.
• Partridge A., Pomiędzy zapomnieniem a zamazaniem pamięci. Opieka nad cmentarzami Wielkiej Wojny w Małopolsce na przestrzeni ostatnich stu lat, „Biuletyn Informacyjny PKN ICOMOS” 2016, nr 3.
• Pomniki Historii – źródło dziedzictwa kultury, rozdz. II: Wybrane wypowiedzi uczestników debaty, Kancelaria Prezydenta RP, czerwiec 2011.
• Pruszyńki J., Organizacja ochrony zabytków w dwudziestoleciu międzywojennym, „Ochrona Zabytków” 1988, nr 2.
• Rudkowski T., Cmentarze zabytkowe jako przedmiot polityki konserwatorskiej, „Ochrona Zabytków” 1986, nr 4.
• Rudkowski T., Drzewa na zabytkowym cmentarzu, [w:] Mitkowska A. (red.), Konfliktowe relacje pomiędzy drzewami a architekturą zabytkową. Materiały konferencji „Architektura - drzewo”, Kalwaria Zebrzydowska, 6-7 listopada 1997 r., Kraków 1997.
• Szenic S., Cmentarz Powązkowski, Warszawa 1979.
• Szymoniczek J., Instytucjonalizacja współpracy w zakresie grobownictwa wojennego, „Rocznik Polsko-Niemiecki” 2015, nr 23.
• Śledzikowski T., Zabytkowe cmentarze i mogiły w Polsce: województwo bielsko-bialskie, Warszawa 1995.
• Wójcicki K.W., Cmentarz Powązkowski pod Warszawą, Warszawa 1855.
• Zimmermann J., Prawo administracyjne, Warszawa 2010.

Identifiers

ISSN

0029-8247