Lingwistyczny relatywizm względny. Anny Wierzbickiej rozwiązanie problemu różnorodności języków

• Authors: Bogusławski Andrzej

Title variants

EN

Qualified linguistic relativity. Anna Wierzbicka’s solution to the problem of linguistic diversity

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Twórczość światowej sławy lingwistki Anny Wierzbickiej niesie w sobie znaczny potencjał nowych idei, a zarazem dotyka konkretnego materiału wielu różnych języków. Do języków, które analizuje Wierzbicka, należy również język polski. Idee zawarte w jej pracach odnoszą się bezpośrednio do kontrowersji wokół tzw. hipotezy Sapira–Whorfa. Poza przedstawieniem zasadniczego stanowiska Wierzbickiej wobec tej hipotezy, autor artykułu wskazuje na jej różne prace istotne z tego punktu widzenia. Na koniec proponuje własną ocenę ujęcia Wierzbickiej oraz uzasadnienie tej oceny. Według autora Wierzbicka nawiązując do obserwacji i myśli z różnorakich tradycji refleksji nad językami w ich stosunku do umysłu i kultury uchwyciła zasadnicze rysy owych relacji. Po pierwsze to, że mówiąc tak, jak nakazują różne konkretne wspólnoty, żyjemy w sposób bardziej różny niż wynikałoby to li tylko z różnic dźwiękowych oraz różnic linearnego uporządkowania wykładników pojęć. Po drugie zaś, honoruje to, że każdy człowiek może się nauczyć dowolnego języka. Bo każdy język w ostateczności opiera się na identycznym zestawie wciąż powracających pojęć nieredukowalnych, wszędzie znajdujących swe proste wykładniki. Takie podejście autor nazywa „lingwistycznym relatywizmem względnym”, tzn. „relatywizmem w określonej ramie absolutystycznej”. Ważnym składnikiem koncepcji Wierzbickiej jest kategoryczne odrzucenie whorfianizmu w jego skrajnej wersji, a więc rewindykacja uniwersalizmu ludzkiego umysłu.

EN

The work of the world-renowned linguist Anna Wierzbicka bears a great potential for new ideas, and – at the same time – pertains to concrete examples in many different languages. Polish is also one of the languages that are examined by Wierzbicka. The ideas contained in her work refer directly to the controversy around the so-called Sapir-Whorf hypothesis. Apart from the presentation of Wierzbicka’s stance on the hypothesis in question, the author of the present article points to her various texts that are significant from the point of view of this principle. As a conclusion of this article, the author suggests his own assessment of Wierzbicka’s perspective and provides the justification for this assessment. According to the author, Wierzbicka, when alluding to observations and ideas that come from various traditions of thought concerning languages in relation to mind and culture, captures the underlying features of these relations. First of all, she notices the fact that although we speak in a way it is dictated by various concrete communities, our lives are far more diversified than it might follow from phonological differences or differences in the linear structuring of the markers of notions only. Secondly, she accepts the fact that every man can learn any language. This is because every language is based ultimately on ever-recurring semantic primitives that are universally expressed in every language. The author calls such an approach ‘qualified linguistic relativity’ [lingwistyczny relatywizm względny, lit. relative linguistic relativity], that is ‘relativity within a specified absolute framework’. A categorical rejection of Whorfianism in its strong form is an important element of Wierzbicka’s idea, which constitutes a return to the idea of universality of human mind.

Keywords

PL

hipoteza Sapira-Whorfa; relatywizm względny; uniwersalizm językowy

EN

Sapir-Whorf hypothesis; qualified linguistic relativity; linguistic universalism

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1991
• Volume: 4
• Pages: 41–49

Contributors

author

Bogusławski Andrzej

References

• Wierzbicka Anna, Different cultures, different languages, different speech acts, ,,Journal of Pragmaties” 1985, t. 9, z. 2-3, Dania.
• Wierzbicka Anna, Does language reflect culture?, ,,Language in Society” 1986, t. 15, nr 3.
• Wierzbicka Anna, Human emotions: universal or culture – specific?, ,,American Anthropologist” 1986, t. 88, nr 3.
• Wierzbicka Anna, Kinship semantics, ,,Anthropological Linguistics”, t. 29, nr 2, Amsterdam 1987.
• Wierzbicka Anna, Lingua mentalis, Sydney 1980.
• Wierzbicka Anna, Particles and linguistic relativity, ,,International Review of Slavic Linguistics” 1976, t. 1, nr 2/3.
• Wierzbicka Anna, Przekładalność a elementarne jednostki semantyczne, ,,Przegląd Humanistyczny” 1978, nr 2.
• Wierzbicka Anna, The double life of a bilingual, ,,Polish People and Culture in Australia”, Australia 1985.
• Wierzbicka Anna, The semantics of grammar, Amsterdam 1988.
• Wierzbicka Anna, The semantics of interjections, ,,Journal of Pragmatics” 1990, t. 18, nr 2/3.
• Wierzbicka Anna, Wstęp, [w:] Sapir E., Kultura, język, osobowość, Warszawa 1978.