Mitologia nierówności. Próba dekonstrukcji

• Authors: Barbara Przybylska-Czajkowska

Title variants

EN

Mythology of Inequalities. An Attempt at its Deconstruction

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Mitologia nierówności jest częścią mitologii kapitalizmu. Mitologia ta stworzyła oczywistość, która stała się treścią świadomości potocznej w Polsce po 1989 r. i nie została poddana krytycznej refleksji w debacie publicznej. Pełni ona funkcje ideologiczne wobec systemu: objaśnia go odwołując się do tzw. normalności i naturalności, a także usprawiedliwia jego negatywne społeczne skutki. Mitologia ta utrudnia lub wręcz uniemożliwia krytykę systemu i działanie na rzecz jego zmiany. Konstrukcja zmitologizowanej oczywistości jest pełna sprzeczności, ignoruje osiągnięcia myśli filozoficznej i społecznej, a także doświadczenie rzeczywistości. Znaczącą rolę w powstaniu tak zmitologizowanej oczywistości, odegrały elity intelektualne, które przyjęły bezkrytycznie mitologię kapitalizmu, mimo iż wiele faktów historycznych (doświadczenie pierwszej wojny światowej, Wielkiego kryzysu lat 30. i późniejszych kryzysów kapitalistycznego świata) wskazywało na konieczność ostrożnego jej potraktowania. Niebezpieczeństwo mitologii kapitalizmu i w szczególności mitu nierówności polega na tym, że stoi za nim taka wizja człowieka i rzeczywistości społecznej, która wyklucza wolność i godność człowieka. Mit nierówności i ta całość, którą tworzy – mitologia kapitalizmu – wykorzystuje zwulgaryzowaną wersję pojęcia homo oeconomicus i przedstawia ją jako uniwersalny obraz człowieka. Gdyby poważnie i konsekwentnie potraktować te wątki, które są zawarte w micie nierówności i mitologii kapitalizmu, to można w oparciu o nie zbudować społeczeństwo i państwo niedemokratyczne. Obowiązkiem intelektualistów jest krytyczna analiza świadomości społecznej i tworzących ją mitów, co oznacza próbę wskazania ich źródeł, związku z doświadczeniem, kontekstu filozoficznego, uwikłań i skutków społecznych.

EN

Mythology of inequalities is a part of mythology of capitalism. This mythology created obviousness that became after 1989 content of the everyday consciousness and was never critically analyzed in. It plays in the system an ideological function: it explains this system referring to its “normalcy” and naturalness, and justifies its negative social consequences. Any criticism of this system and activity oriented at its transformation was made difficult or impossible. The construction of the mythologized reality is full of contradictions and disregards achievements of social thought and the real-life experiences. An important role in the rise of this mythologized reality was played by intellectual elites that uncritically accepted the mythology of capitalism in spite of many historical facts (the experiences of the 1st World War, Great Depression and subsequent crises) suggested the necessity to approach it cautiously. The danger resulting from the myth of capitalism (of inequality), consists in excluding dignity and freedom of man by the anthropology it comprises. The myth of inequality (and the whole myth of capitalism of which it is a constitutive part) avails of trivialized version of the concept of homo oeconomicus and presents it as universally valid image of man. If to take seriously and systematically those ideas, one could – availing of them –construct undemocratic society and state. It is the duty of intellectuals to analyze critically social myths it comprises – to try to discover their origins and relations with experience, to characterize their philosophical contexts and consequences for society.

Keywords

PL

mit; mitologia; nierówności; kapitalizm; ideologia

EN

myth; mythology; inequalities; capitalism; ideology

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy
• Year: 2015
• Issue: 42
• Pages: 45-57

Contributors

author

Barbara Przybylska-Czajkowska

• Katedra Stosowanych Nauk Społecznych Politechnika Śląska

References

• Cassirer E., 1971, Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury, Czytelnik, Warszawa.
• Czajkowski W., 2015, O pojęciu kryzysu intelektualnego [w:] Rewolucja informacyjna a kryzys intelektualny, red. J. Auleytner i J. Kleer, PAN Komitet „Polska 2000 Plus”, Warszawa.
• Galbraith J.K., 2005, Gospodarka niewinnego oszustwa, MT Biznes sp. z o o, Warszawa.
• Kleer J., 2015, Kryzys w ekonomii: jaki jest jego charakter? [w:] Rewolucja informacyjna a kryzys intelektualny, red. J. Auleytner i J. Kleer, PAN Komitet „Polska 2000 Plus”, Warszawa.
• Kołakowski L., 2003, Obecność mitu, Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Madej Z., 2015, Postindustrialne kryzysy w ekonomii [w:] Rewolucja informacyjna a kryzys intelektualny, red. J. Auleytner i J. Kleer, PAN Komitet „Polska 2000 Plus”, Warszawa.
• Mannheim K., 1992, Ideologia i utopia, Wyd. „Test”, Lublin.
• Migasiński J., 1994, Julien Benda, La trahison des clercs [w:] Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku, red. B. Skarga, Warszawa.
• Popper K.R., 1999, Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, Wyd. Naukowe PWN, War-szawa.
• Randers J., 2014, Rok 2052. Globalna prognoza na następne czterdzieści lat, Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. J. Korczaka, Warszawa.
• Tatarkiewicz W., 1968, Historia filozofii, t. I: Filozofia starożytna i średniowieczna, PWN, Warszawa
• Thurow L.C., 1999, Przyszłość kapitalizmu, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław.
• Wilkinson R., Pickett K., 2010, The Spirit Level. Why Equality is Better for Everyone, Penguin, London.