Finansista Voltaire jako casus użyteczny w wykładzie socjologii historycznej. Uwagi na marginesie książki Leona Koźmińskiego

• Authors: Kula Marcin

Title variants

EN

Voltaire the Financier as a Useful Casus in a Historical Sociology Lecture. Remarks on the Margin of Leon Koźmiński’s Book

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W książce Leona Koźmińskiego „Voltaire finansista” (2019) Voltaire został przedstawiony od strony mało znanej. Nie jako filozof czy poeta, ale jako biznesmen. Autor rozważa, w jakich aspektach jego działalność jako przedsiębiorcy może zainteresować badaczy uprawiających socjologię historyczną. Zwraca uwagę na łączenie ról społecznych przedsiębiorcy oraz filozofa, uwikłanie przedsiębiorcy w ówczesny establishment polityczny, różnice społecznego i ekonomicznego krajobrazu miast takich jak Londyn, Amsterdam, Paryż i miasta położone nad środkową Wisłą. Ciekawa jest niemożność zajmowania się pieniędzmi oraz inwestowaniem w wypadku szlachty polskiej zestawiona z aktywnością Voltaire’a. W Polsce tych czasów szlachcic mógł się zajmować gospodarowaniem na roli lub wojaczką, podczas gdy aktywność związaną z obrotem pieniężnym przerzucano na Żydów – co miało wielorakie i długotrwałe konsekwencje. Ważna z punktu widzenia socjologii historycznej jest kwestia siły oddziaływania centralnej władzy państwa na aktywność ekonomiczną poszczególnych osób. Także – sposoby, jakimi owa władza przekazywała komunikaty poddanym, a w tym przedsiębiorcom. Autora interesuje, jakie formy działania uważano za akceptowalne w decyzjach ekonomicznych. Ciekawy jest obraz nowoczesnego – według kryteriów owego czasu – gospodarstwa rolnego, zarysowany przez Voltaire’a. Osobną sprawą, interesującą historyka pracującego na pograniczu socjologii, jest wykorzystanie korespondencji Voltaire’a w rozpatrywanym opracowaniu. Ponieważ, co oczywiste, dla dawnych czasów nie dysponujemy badaniami opinii publicznej, czerpanie informacji z korespondencji bywa wyjątkowo korzystne mimo wszystkich trudności, jakie przedstawia badanie takiego źródła.

EN

In Leon Koźmiński’s book “Voltaire finansista” (“Voltaire the Financier),” Voltaire is presented from an unknown side—not as a philosopher or a poet, but as a businessman. The author of the paper considers the possible aspects of Voltaire’s entrepreneurship that may raise interest of historical sociology scholars. He also pays attention to the merging of the social roles of the entrepreneur and the philosopher, and Voltaire’s mingling into the then political establishment, to the differences between the social and economical landscape of such cities as London, Amsterdam, or Paris, and those of the central Vistula. Impossibility of dealing with money or investments of the Polish nobility contrasted to Voltaire’s activity proves interesting. In Poland at that time a nobleman was to manage a farm or serve the army, while financial activity was given to the Jews, which brought about multiple and long-lasting consequences. From the point of view of historical sociology, it is vital to discern the crucial influence of the state’s central power on the economic activity of the individuals, as well as the ways the then power transferred message to its people, including the entrepreneurs. The author is interested in the forms of activity that were seen as acceptable when making economical decisions. The image of the modern, according to the criteria of its time, farmstead sketched by Voltaire is worthy of attention. A separate issue, also of interest to the historian researching the sociological borderline, is the use of Voltaire’s correspondence in the analysed study. As it is obvious that we lack social opinion material of the old days, employing pieces of information from letters is especially advantageous in spite of the many difficulties that this source poses to its readers.

Keywords

EN

Voltaire; Enlightenment; nobility; aristocracy; businessman; historical sociology; Jews; limits of economic activity of Polish noblemen

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2020
• Volume: 111
• Issue: 1
• Pages: 217-228

Dates

printed

2020-03-31

Contributors

author

Kula Marcin

• Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie

Identifiers

ISSN

0031-0514

DOI

10.18318/pl.2020.1.13