Czasowniki z przedrostkiem re- w dawnej i współczesnej polszczyźnie (na tle wybranych języków słowiańskich)

• Authors: Zarębski Rafał

Title variants

EN

Verbs with the prefix re- in old and contemporary polish (compared to some other slavic languages)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest opis czasowników z niesłowiańską cząstką re- w historii języka polskiego, z uwzględnieniem tła słowiańskiego. Omówiono: genezę i chronologię zjawiska, proces wydzielania się prefiksu re- z serii zapożyczeń łacińskich, zależności genetyczno-morfologiczne pomiędzy prefiksem re- a rodzajami podstaw słowotwórczych, relacje motywacyjne zachodzące pomiędzy derywatami czasownikowymi z re- a wyrazami motywującymi, semantykę czasowników z re- oraz uwarunkowania stylistyczno-pragmatyczne tych czasowników. Przeprowadzone badania pozwoliły ustalić, że prefiks re- ma długą tradycję w polszczyźnie, ale jego łączliwość jest ograniczona do podstaw genetycznie obcych. Wskazano także na polisemiczność prefiksu re-, która może zależeć od semantyki podstaw, oraz na przynależność czasowników z re- do specjalistycznej leksyki naukowo- technicznej. Podobnymi właściwościami charakteryzują się derywaty werbalne na re- także w innych językach słowiańskich.

EN

The article aims to describe verbs with non-Slavic prefix re- in the history of the Polish language, including the Slavic background. Discussed issues include: origins and chronology of the phenomenon, the process of evolution of the prefix re- from a series borrowings from Latin, genetic and morphological links between the prefix re- and the types root words, motivational relationships, semantics, as well as the stylistic and pragmatic characteristics of verbs prefixed by re-. It has been established through research that the prefix re- has a long tradition in the Polish language, but its connectivity is limited to genetically foreign roots. Also indicated has been the polysemy of the prefix and the fact that the re- verbs belong in a specialised scholarly and technical vocabulary. Similar properties characterise verbal derivatives prefixed with re- also in other Slavic languages.

Keywords

PL

prefiks; czasownik; historia języka polskiego; języki słowiańskie

EN

prefix; verb; history of the Polish language; Slavic languages

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2016
• Volume: LXIII
• Pages: 143-158

Dates

published

2016

Contributors

author

Zarębski Rafał

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Katedra Historii Języka Polskiego

References

• Благоева Диана, 2008, Нова глаголна лексика в българския език, в: В търсене на смисъла и инварианта. Сборник в чест на проф. Дина С. Станишева, София, Университетско издателство „Св. Климент Охридски”, с. 79–90.
• Bogusławski Andrzej, 1963, Prefiksacja czasownikowa we współczesnym języku rosyjskim, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Długosz-Kurczabowa Krystyna, Dubisz Stanisław, 2006, Gramatyka historyczna języka polskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Dostál Antonín, 1954, Studie o vidovém systemu v staroslověnštině, Státní pedagogické nakladatelství, Praha.
• Jadacka Hanna, 2001, System słowotwórczy polszczyzny (1945–2000), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Janowska Aleksandra, Pastuchowa Magdalena, 2005, Słowotwórstwo czasowników staropolskich. Stan i tendencje rozwojowe, Universitas, Kraków.
• Klemensiewicz Zenon, Lehr-Spławiński Tadeusz, Urbańczyk Stanisław, 1981, Gramatyka historyczna języka polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Kleszczowa Krystyna, 2003, Staropolskie derywaty przymiotnikowe i ich perspektywiczna ewolucja, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Костова Надежда, 2012, Наблюдения върху нови глаголи и отглаголни съществителни в българския език, в: S. Čmejrková, J. Hoffmannová, J. Klímová. eds., Čeština v pohledu synchronním a diachronním. Stoleté kořeny Ústavu pro jazyk český, Karolinum, Praha, с. 471–476.
• Pastuchowa Magdalena, 2000, Zmiany semantyczne i strukturalne czasowników odrzeczownikowych w polszczyźnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Słoński Stanisław, 1937, Funkcje prefiksów werbalnych w języku starosłowiańskim (starobułgarskim), Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa.
• Szymczak Mieczysław, 1976, O interferencji językowej w zakresie formantów słowotwórczych (na przykładzie języka polskiego), „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. 34, s. 17–23.
• Szymczak Mieczysław, 1978, O nowym typie prefiksacji rzeczowników i przymiotników w językach słowiańskich, „Z polskich studiów slawistycznych”, seria V, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 199–205.
• Śmiech Witold, 1986, Derywacja prefiksalna czasowników polskich, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Waszakowa Krystyna, 1989, Udział obcych środków słowotwórczych w odmianach współczesnej polszczyzny ogólnej, „Przegląd Humanistyczny”, z. 2, s. 109–119.
• Waszakowa Krystyna, 2005, Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Zarębski Rafał, 2012, Rzeczownikowe prefiksy obcego pochodzenia w historii języka polskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Identifiers

ISSN

0076-0390