Źródła Nowego Ateizmu. Rys systematyczno-historyczny

• Authors: Rysak Kacper

Title variants

EN

Sources of New Atheism. A systematic-historical outline

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Nowy Ateizm jest jedną z najbardziej dyskutowanych odmian współczesnego ateizmu. Nurt narodził się po serii terrorystycznych ataków z początków XXI wieku, które były motywowane religijnie. Richard Dawkins, Sam Harris, Daniel Dennett i Christopher Hitchens, wpływowi myśliciele, dotychczas niechętni religii, stali się agresywnymi oskarżycielami religii i propagatorami ateizmu. W niniejszym artykule chcemy zwrócić uwagę na obecność w Nowym Ateizmie idei takich jak: naturalizm i panteizm, scjentyzm, sceptycyzm i antyagnostycyzm, krytyka teizmu, krytyka religii, sekularyzm i humanistyczny ateizm. Elementy te pojawiają się na różnych etapach historii filozofii, historii religii i historii ateizmu, niemniej jednak w Nowym Ateizmie zyskują nową postać. Choć ruch Nowego Ateizmu spotkał się z ogromną krytyką, to jednak jego idee zaczęły oddziaływać na społeczeństwo. Co ciekawe, wpłynęło to pozytywnie na rozwój nowej apologetyki.

EN

New Atheism is one of the most debated forms of contemporary atheism. This movement emerged in the wake of a series of terrorist attacks in the early 21st century that were religiously motivated. Influential thinkers like Richard Dawkins, Sam Harris, Daniel Dennett, and Christopher Hitchens, who were previously critical of religion, became aggressive accusers of religion and advocates for atheism. In this article, we aim to highlight the presence in New Atheism of ideas such as naturalism and pantheism, scientism, skepticism and anti-agnosticism, secularism and humanist atheism, the critique of theism, and the critique of religion. These elements have appeared at various stages in the history of philosophy, the history of religion, and the history of atheism; however, in New Atheism, they take on a new form. Despite facing considerable criticism, the New Atheism movement has had an impact on society. Interestingly, this has positively influenced the development of new apologetics.

Keywords

PL

Nowy Ateizm; Antyteizm; Richard Dawkins; nowożytna krytyka religii; wiara i rozum

EN

New Atheism; Antitheism; Richard Dawkins; modern criticism of religion; faith and reason

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne im. św. Jana Pawła II Diecezji Siedleckiej
• Journal: Teologiczne Studia Siedleckie
• Year: 2023
• Issue: Teologiczne Studia Siedleckie XX
• Pages: 199-239

Dates

published

2023-12-12

Contributors

author

Rysak Kacper

• KUL Lublin

References

• Anzenbacher, A. (1987). Wprowadzenie do filozofii, (tł. J. Zychowicz). Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne.
• Augustyn, Św. (1986). Objaśnienia psalmów. Ps 36-57, (tł. J. Sulowski, opr. E. Stanula). Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
• Baggini, J. (2013). Ateizm. Bardzo krótkie wprowadzenie, (tł. K. Hoffmann, W. Szwebs). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Błajet, P. (2010). Trzecia kultura – inspiracje dla pedagogiki. Teraźniejszość - Człowiek – Edukacja 51, nr 3, 39-49.
• Brockman, J. (1996). Wstęp. Powstaje trzecia kultura. W: J. Brockman (red.). Trzecia kultura, (tł. P. Amsterdamski), (15-36). Warszawa: CiS.
• Ciszewski, M. (2006). Panteizm. W: A. Maryniarczyk i in.(red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 7 (970-974). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Copleston, F. (2005). Historia filozofii, t. V, (J. Pasek, J. Pasek, P. Józefowicz). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Copleston, F. (2005). Historia filozofii, t. VI, (tł. J. Łoziński). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Copleston, F. (2006). Historia filozofii, t. VIII, (tł. B. Chwedeńczuk). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Copleston, F. (2006). Historia filozofii, t. IX, (tł. B. Chwedeńczuk). Warszawa: Instytut wydawniczy PAX.
• Cottingham, J. (2023). Który naturalizm (tł. M. Iwanicki, J. K. Teske). Roczniki Filozoficzne LXXI, nr 3, 299-317.
• Dawkins, R. (2013). Bóg urojony, (tł. P. J. Szwajcer). Stare Groszki: CiS.
• Dawkins, R. (2016). Światełko w mroku. Moje życie w nauce. (tł. P. J. Szwajcer) Stare Groszki: CiS.
• Dawkins, R. (2019). Kapłan diabła. Opowieści o nadziei, kłamstwie, nauce i miłości (tł. M. Lipa). Gliwice: Wydawnictwo HELION.
• Dawkins, R., Dennett, D., Harris, S., Hitchens, C. (2019). Czterej jeźdźcy Apokalipsy. Jak się zaczęła ateistyczna rewolucja, (tł. P. Szwajcer). Stare Groszki: CiS.
• de La Mettrie, J. O. (2003). Człowiek – maszyna, (tł. S. Rudniański). Warszawa: De Agostini.
• de Spinoza, B. (1916). Traktat teologiczno-polityczny. W: B. de Spinoza, Dzieła. T. II (tł. I. Halpern) (1-326). Warszawa: Henryk Goldberg.
• d'Holbach, P.-H. (1957). System przyrody, czyli prawa świata fizycznego i moralnego, t. I, (tł. K. Szaniawski). Warszawa: PWN.
• d'Holbach, P.-H. (1957). System przyrody, czyli prawa świata fizycznego i moralnego, t. II, (tł. K. Szaniawski). Warszawa: PWN.
• Encyclopaedia Britannica, inc. (2020). Charles Bradlaugh. Pobrano z: https://www.britannica.com/biography/Charles-Bradlaugh [27.01.2020].
• Feser, E. (2008). The Last Superstition: A Refutation of the New Atheism, South Bend: St. Augustines Press.
• Feuerbach, L. (1959). O istocie chrześcijaństwa, (tł. A. Landman). Warszawa: PWN.
• Flew, A., Varghese, R. A. (2010). Bóg istnieje, (tł. R. Pucek). Warszawa: FRONDA PL Spółka Z o. o.
• Gilson, E. (1996). Bóg i filozofia. W: E. Gilson. Bóg i ateizm, (tł. M. Kochanowska, P. Murzański) (15-107). Kraków: Znak.
• Gutowski, P. (2012). Czym jest „nowy ateizm”? W: M. Słomka (red.), Nauki przyrodnicze a nowy ateizm (7-45). Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Hume, D. (1962). Naturalna historia religii. W: D. Hume, Dialogi o religii naturalnej. Naturalna historia religii wraz z dodatkami, (tł. A. Hochfeldowa), (137-217). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Hume, D. (1977). Badania dotyczące rozumu ludzkiego. (tł. J. Łukasiewicz, K. Twardowski). Warszawa: PWN.
• Jaroszyński, P. (2002). Encyklopedyści. W: A. Maryniarczyk i in.(red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 3 (162). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Judycki, S. (2003). Zagadka naturalizmu. Roczniki Filozoficzne 51, z. 3, 17-37.
• Kamiński, S., Zięba, S. (2000). Agnostycyzm. W: A. Maryniarczyk i in.(red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 1 (81-83). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Karłowicz, L. (2012). Sceptycyzm. W: Giglewicz E. i in. (red.), Encyklopedia Katolicka, t. 17, (1190-1192). Lublin: TN KUL.
• Kluszczyński, R. W. (2011). Trzecia kultura. O współczesnych związkach sztuki, nauk i technologii. Przegląd Kulturoznawczy 9, 24-36.
• Krąpiec, M. A. (1968). Filozofia i Bóg. W: B. Bejze (red.), O Bogu i o człowieku (11-55). Warszawa: Wydawnictwo Ss. Loretanek-Benedyktynek.
• Krąpiec, M. A. (2012). Koncepcje nauki i filozofia. W: M. A. Krąpiec, S. Kamiński, Z. J. Zdybicka, A. Maryniarczyk, P. Jaroszyński, Wprowadzenie do filozofii (17-32). Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Krąpiec, M. A. (2012). Okresy i główne nurty filozofii. W: M. A. Krąpiec, S. Kamiński, Z. J. Zdybicka, A. Maryniarczyk, P. Jaroszyński, Wprowadzenie do filozofii (wyd. wydanie trzecie, strony 33-87). Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Kucharczyk, J. (2013). Nowy ateizm. Rocznik teologiczny 55, nr 1-2, 219-253.
• Lennox, J. C. (2018). Czy nauka pogrzebała Boga? (tł. G. Gomola, A. Gomola) Poznań: Wydawnictwo W drodze.
• Leszczyński, D. (2011). Zdrowy rozsądek i sceptycyzm. Roczniki Filozoficzne LIX (1), 5-34.
• Mackie, J. L. (1997). Cud teizmu. Argumenty za istnieniem Boga i przeciw istnieniu Boga, (tł. B. Chwedeńczuk). Warszawa: PWN.
• Marks, K. (1949). Przyczynek do heglowskiej filozofii prawa. Wstęp. Pobrano z: https://www.marxists.org/polski/marks-engels/1843/krytyka-hegel-fil-prawa.htm [5.02.2020].
• Mazanka, P. (2009). Sekularyzm. W: A. Maryniarczyk i in.(red.). Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 10 (391-394). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• McGrath, A. (2009). Nauka i religia, (tł. M. Chojnacki). Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Meslier, J. (1955). Testament, (tł. Z. Bieńkowski). Warszawa: PWN.
• National Secular Society. (2020). Fruits of Philosophy trial. Pobrano z: https://www.secularism.org.uk/the-fruits-of-philosophy-trial.html [27.01.2020].
• Neusch, M. (1980). U źródeł współczesnego ateizmu, (tł. A. Turowicz). Paris: Editions du dialogue.
• Nowicki, A. (1986). Zarys dziejów krytyki religii. Starożytność. Warszawa: Nauka i Wiedza.
• Pabjan, T. (2016). Anatomia konfliktu. Między nowym ateizmem a teologią nauki. Kraków: Copernicus Center Press.
• Ptaszek, R. T. (2003). Euhemer z Messyny. W: A. Maryniarczyk i in.(red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 3 (314-316). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Ratzinger, J. (2004). Wiara - prawda - tolerancja. Chrześcijaństwo a religie świata. Kielce: Wydawnictwo "Jedność".
• Ratzinger, J. (2006). Na początku Bóg stworzył...Cztery kazania o stworzeniu i upadku. Konsekwencje wiary w stworzenie, (tł. J. Merecki). Kraków: Wydawnictwo SALWATOR.
• Ruse, M. (2016). Ateizm. Co każdy powinien wiedzieć, (tł. T. Sieczkowski). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Sękowski, P. i Sieczkowski, T. (2018). Czy trzeba być ateistą, aby być sekularystą? Humanistyka i Przyrodoznawstwo 24, 157-175.
• Sieczkowski, T. (2018). New Atheism and Secularism. HYBRIS 42, 38-55.
• Sieczkowski, T. (2018). Nowy ateizm. Rekonstrukcja światopoglądu. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Starzyński, M. (2015). Nowy Ateizm. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.
• Szocik, K. (2013). "Traktat o trzech oszustach: Mojżeszu, Jezusie i Mahomecie" jako przykład radykalnej krytyki religii pozytywnych. Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria 1 (85), 127-135.
• Szocik, K. (2014). Ateizm filozoficzny. Zarys historii i krytyka neotomistyczna. Kraków: Zakład Wydawniczy "Nomos".
• Woleński, J. (2016). Wykłady o naturalizmie. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Woleński, J. (2017). Agnostycyzm, ateizm i dowody na istnienie Boga. W: S. Janeczek, A. Starościc (red.), Filozofia Boga. Cz. I: Poszukiwanie Boga (359-388). Lublin: Wydawnictwi KUL.
• Wolter. (1955). Korespondencja Woltera w sprawie Testamentu. W: J. Meslier, Testament, (tł. Z. Bieńkowski). Warszawa: PWN.
• Zawojska, T. (2000). Bayle Pierre. W: A. Maryniarczyk i in. (red.). Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 1 (509-512). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Ziemiński, I. (2017). Agnostycyzm religijny. W: S. Janeczek, A. Starościc (red.), Filozofia Boga. Cz. I: Poszukiwanie Boga (389-425). Lublin: Wydawnictwo KUL.

Identifiers

DOI

10.5281/zenodo.10343823