Instytucja wyłączenia sędziego w prawie amerykańskim jako element realizacji prawa do rozpoznania sprawy przez bezstronny sąd – zagadnienia wybrane

• Authors: Grzymisławska-Cybulska Maria

Title variants

EN

Judicial disqualification under American law as an element of judicial impartiality – selected issues

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Bezstronność wskazywana jest jako ta cecha sądu, która jest szczególnie istotna dla realizacji gwarancji prawa do sądu. Co raz częściej podkreśla się, że wszystkie inne proceduralne gwarancje i zasady postępowania sądowego tracą na znaczeniu gdy z góry przyjętą intencją sędziego staje się wydanie rozstrzygnięcia o określonej treści. Dlatego tworzy się mechanizmy służące urzeczywistnieniu dostępu do bezstronnego sądu. Jednym z takich instrumentów jest instytucja wyłączenia sędziego. Z uwagi na przenikanie się systemów prawa stanowionego i common law, interesujące wydało się zbadanie uregulowania funkcjonującego poza obszarem prawa stanowionego. W tym zakresie szczególnie ciekawe okazało się prawo amerykańskie. Przedstawiony tekst stanowi analizę instytucji wyłączenia sędziego jako gwaranta bezstronności w prawie amerykańskim. Analiza federalnych uregulowań prawnych, opracowań doktryny oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych pozwoliła zdefiniować specyfikę amerykańskich federalnych uregulowań instytucji wyłączenia sędziego. Prezentowane wyniki obejmują wnioski dotyczące istoty bezstronności i wyłączenia sędziego w prawie amerykańskim oraz sposobu pojmowania bezstronności sądu, a także jej znaczenia dla prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości i państwa. W toku badań dokonano analizy ewolucji uregulowań służących stworzeniu mechanizmów bezstronności. Prowadzone badania pozwoliły stwierdzić konsekwentny rozwój rozwiązań służących wzmocnieniu gwarancji bezstronności. Amerykańskimi uregulowaniami objęto sferę rozwiązań mających zapewnić bezstronność ławy przysięgłych oraz sądu. W kontekście bezstronności sądu uwagę zwraca znaczenie judykatury dla rozwoju instytucji wyłączenia sędziego oraz kazuistyczne określenie przesłanek uzasadniających jego wyłączenie. Badania pozwoliły także na wyciągnięcie wniosku o szczególnym znaczeniu instytucji wyłączenia sędziego w kontekście realizacji gwarancji bezstronności i przypisania jej roli wyeliminowania niekiedy tylko złudnego wrażenia o braku bezstronności sędziego.

EN

Democratic states, regardless their legal system, pay utmost attention to creating guarantees ensuring a fair trial. In the US there is also a two-tier system providing for legal regulations at the federal as well as state level. In the presented discussion federal law is discussed as state law binding for one state only whilst the federal system is binding for the whole country. American regulations of the judge disqualification are rooted in the Constitution of the United States. The Constitution is the most important source of federal law and supreme with respect to other legal acts. Apart from the US Constitution, the American federal law draws from the United States Code. Impartiality as one of the main attributes of the courts is considered particularly important in ensuring the right to the court. All other procedural safeguards and rules are rendered unimportant when a judge’s intent, prior to the proceeding, is to decide in a particular way. Therefore, other mechanisms are put in place in order to guarantee the right to due process. To those belongs disqualification or recusal of judge. Civil and common law systems have permeated each other and it was interesting to investigate this measure outside of the civil law system. The American legal system turned out particularly worthy a note. This article analyses judge disqualification as a due process safeguard in the American legal system. The research into federal law, commentaries and the US Supreme Court’s decisions have allowed to characterise federal disqualification of judge. The results presented in this article include the core conclusions on impartiality and disqualification within the American legal system. Additionally, they contain the impartiality principle construal and explain its role for the state and justice.

Keywords

PL

bezstronność; wyłączenie sędziego; uczciwy proces

EN

impartiality; judge disqualification; due process

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Studia Prawa Publicznego
• Year: 2015
• Issue: 4(12)
• Pages: 77-93

Contributors

author

Grzymisławska-Cybulska Maria

• SWPS Uniwersytet Humanistycznospołęczny Wydział Zamiejscowy w Poznaniu

References

• Abramson L.W., Appearance of Impropriety: Deciding when a Judge’s Impartiality „Might Reasonably Be Questioned”, „Georgetown Journal of Legal Ethics” 2000, vol. 14, no. 55.
• Bam D., Making Appearances Matter: Recusal and the Appearance of Bias, „Brigham Young University Law Review” 2011, iss. 4.
• Bassett D.L., Judicial Disqualification in the Federal Appellate Courts, „Iowa Law Review” 2002, vol. 87, no. 4.
• Bassett D.L., Recusal and the Supreme Court, „Hastings Law Journal” 2005, vol. 56.
• Bassett D.L., Perschbacher R.R., The Elusive Goal of Impartiality, „Iowa Law Review” 2011, vol. 97, no. 1.
• Geyh C.G., The Dimensions of Judicial Impartiality, „Florida Law Review” 2014, vol. 65, iss. 2.
• Geyh C.G., Why Judicial Disqualification Matters. Again, „Review of Litigation” 2011, vol. 30, iss. 4.
• Hołda Z., Z problematyki gwarancji procesowych podejrzanego w świetle konstytucji USA, „Annales UMCS” 1983, nr 1.
• Kmieciak Z., Klauzula „procedural due process” w amerykańskim prawie administracyjnym, „Państwo i Prawo” 1999, nr 4.
• Kosior W., Federal law v. state law w Stanach Zjednoczonych – uwagi interpretacyjne, „Roczniki Administracji i Prawa” 2014, Rok XIV, t. I.
• Kuisz J., Konstytucja w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa państwa na tle teorii R.A. Posnera, „Państwo i Prawo” 2013, nr 12.
• Kunicka-Michalska B., Sprawozdania z posiedzenia Polskiej Sekcji AIDP, „Państwo i Prawo” 1996, nr 7.
• Łazarska A., Rzetelny proces cywilny, Warszawa 2012.
• Marshall G., Due process in England. The American Constitutional Tradition, w: Due process, ed. by J.R. Pennock, J.W. Chapman, New York 1977.
• Panek G., Magna Carta of Judges – Wielka Karta Sędziów, „Iustitia” 2011, nr 3.
• Serbulea G.D., Due Process and Judicial Disqualification: The Need for Reform, „Pepperdine Law Review” 2011, vol. 38, iss. 4.
• Skuczyński P., Zirk-Sadowski M., Dwa wymiary etyki zawodowej sędziów, „Krajowa Rada Sądownictwa” 2002, nr 1.
• Tokarczyk R., Amerykański proces karny, „Prokuratura i Prawo” 1995, nr 11.
• Tokarczyk R., Kształtowanie przedmiotu etyki sędziego, „Państwo i Prawo” 2004, nr 7.
• Tokarczyk R., Prawo amerykańskie, Warszawa 2011.
• Willis H.E., Due Process of Law Under the United States Constitution, „University of Pennsylvania Law Review and American Law Register” 1926, vol. 74, no. 4.
• Zubik M. (red.), Wybór dokumentów prawa międzynarodowego dotyczących praw człowieka. Księga jubileuszowa Rzecznika Praw Obywatelskich, t. 2, Warszawa 2008.

Notes

PL

I. Arytkuły

EN

I. Papers

Identifiers

DOI

10.14746/spp.2015.4.12.4