Grociki krzemienne z młodszego neolitu i początków epoki brązu z terenu Dolnego Nadodrza

• Authors: Tomaszewski Radosław

Title variants

EN

Flint arrowheads from the younger Neolithic and the beginning of the Bronze Age from the lower Odra River area

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The paper presents a multifaceted analysis of flint arrowheads. It was based on an assemblage of 121 artefacts from 57 sites located in the lower Odra River area. The chronological scope of the study includes the period from the younger Neolithic to the early Bronze Age. During the study, the flint raw material of which the arrowheads were made, the morphology of this type of artefact and the production technology of flint arrowheads were analysed amongst others. The article is also accompanied by a catalogue with plates showing the majority of the collected arrowheads. In the assemblage in question, the most numerous flint arrowheads were stray finds. In addition, material originating from settlements and cemeteries only tested or not excavated at all limited the possibilities of wider analyses comparing the discussed type of sources with cultural units. In the case of raw material, based on these general observations, it can be concluded that for the production of flint arrowheads more fissile raw material, probably of local origins was used. Based on the undertaken analyses, it can be stated that heart-shaped forms dominated as in other regions of Central Europe, where they were the most popular form in assemblages of late Neolithic and early Bronze Age cultures. In terms of the production technology of the flint artefacts in question, a notable domination of arrowheads made of flakes was identified. In addition, the majority of them bear parallel and transversal retouch as well as invasive retouch, whose execution is linked with the high skills of flint production. In the case of additional techniques used in production, however, an occurrence of jagged edges can be observed.

Keywords

PL

grociki krzemienne; młodszy neolit; wczesna epoka brązu; Dolne Nadodrze

EN

flint arrowheads; younger Neolithic; early Bronze Age; lower Odra River area

• Publisher: Muzeum Narodowe w Szczecinie
• Journal: Materiały Zachodniopomorskie
• Year: 2012
• Volume: 9
• Pages: 7-50

Dates

published

2013

Contributors

author

Tomaszewski Radosław

References

• Åberg N. 1918. Das nordische Kulturgebiet in Mitteleuropa während jüngen Steinzeit, Uppsala–Leipzig.
• Balcer B . 1983. Z badań nad rozwojem krzemieniarstwa neolitycznego na Pomorzu, [w:] Problemy epoki kamienia na Pomorzu, red. T. Malinowski, Słupsk, 205–216.
• Balcer B . 1983. Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Łódź.
• Becker C. J. 1950. Den grubekeramiske kultur i Danmark, „Aarbøger for nordisk oldkyndighed og historie”, 153–274.
• Borkowski W. 1987. Neolithic and Early Bronze Age heart-shaped arrow-heads from the Little Poland Upland, [w:] New in Stone Age Archaeology, red. J.K. Kozłowski, S.K. Kozłowski, „Archaeologia Interregionalis” 8, Warszawa–Kraków, 147–181.
• Borkowski W. 2002. Grociki z krzemienia świeciechowskiego w kulturze złockiej, [w:] Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach, t. 4: Krzemień świeciechowski w pradziejach. Materiały z konferencji w Ryni, 22–24.05.2000, red. B. Matraszek, S. Sałaciński, Warszawa, 267–268.
• Borkowski W. 2008. Grociki strzał wykonane z krzemienia czekoladowego z terenów Mazowsza i Podlasia, [w:] Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach, t. 7: Krzemień czekoladowy w pradziejach. Materiały z konferencji w Orońsku, 8–10.10.2003, red. W. Borkowski, J. Libera, B. Sałacińska, S. Sałaciński, Warszawa–Lublin, 333–345.
• Borkowski W., Kowalewski M. 1997. Krzemienne groty strzał z epoki brązu z terenu Mazowsza i Podlasia, [w:] Z badań nad krzemieniarstwem epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Materiały z sympozjum zorganizowanego w Warszawie 20–22 października 1994, red. J. Lech, D. Piotrowska, Warszawa, 205–214.
• Bryk J. 1928. Kultury epoki kamiennej na wydmach zachodniej części południowego Wołynia, Lwów
• Budziszewski J., Tunia K. 2000. Grave of the Corded Ware Culture arrowhead producer in Koniusza, southern Poland. Revisited, [w:] A Turning of Ages. Im Wandel der Zeiten. Jubilee Book Dedicated to Professor Jan Machnik on His 70th Anniversary, red. S. Kadrow, Kraków, 101–135.
• Budziszewski J., Włodarczak P. 2010 Kultura pucharów dzwonowatych na Wyżynie Małopolskiej, Kraków.
• Cnotliwy E. 1966. Powiat Kamieński w starożytności, Szczecin.
• Czebreszuk J. 2001. Schyłek neolitu i początki epoki brązu w strefie południowo-zachodniobałtyckiej (III i początki II tys. przed Chr.), Poznań.
• Czebreszuk J., Kozłowska-Skoczka D. 2008. Sztylety krzemienne na Pomorzu Zachodnim, Szczecin.
• DeneckeL . 1930. Die Mikrolithen von Neu-Buchholz bei Stettin, [w:] Mitteilungen aus der Sammlung vaterländischer Altertümer der Universitat Greifswald, t. 4, red. E. Pernice Greifswald, 11–14.
• Dorka G. 1939. Urgeschichte des Weizacker Kreises Pyritz, Stettin.
• Drobniewicz B. 1979 Analiza traseologiczna wyrobów krzemiennych z cmentarzyska kultury ceramiki sznurowej w Koniuszy, woj. Kraków, „Sprawozdania Archeologiczne” 31, 91–94.
• Eggers H.-J. 1964. Das Gräberfeld von Wartin-Grünz, Kreis Radnow, [w:] 10. Beiheft zum Atlas des Urgeschichte. Pommersche Funde und Ausgrabungen aus den 30er und 40er Jahren, red. H.J. Eggers, Hamburg, 33–60.
• Eggers H.-J. 1969. Das Gräberfeld von Wartin-Grünz, Kreis Radnow, [w:] 11. Beiheft zum Atlas des Urgeschichte. Pommersche Funde und Ausgrabungen aus den 30er und 40er Jahren, red. H.J. Eggers, Hamburg, 44–71.
• Gedl M. 1995. Uwagi na temat starszych okresów epoki brązu na Pomorzu, [w:] Najnowsze kierunki badań najdawniejszych dziejów Pomorza, red. W. Filipowiak, Szczecin, 85–105.
• Hagenvon J.O. 1915 Neuere Funde von Steinzeitgräbern in der Uckermark, „Mannus” 7, Berlin, 45–46.
• Hellmundt A. 1964 Die vor- und frühgeschichtlichen Denkmäler und Funde Kreises Ueckermünde. Vor- und frühgeschichtlichen Denkmäler und Funde im Gebiet der Deutschen Demokratischen Republik III, t. 3, Schwerin.
• Jacobs J. 1991. Die Einzelgabkultur in Mecklenburg-Vorpommern, Schwerin.
• Jahresberichte 1876. Jahresberichte der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Alterthumskunde, t. 26, Stettin.
• Jahresberichte 1878. Jahresberichte der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Alterthumskunde, t. 28, Stettin.
• Jahresberichte 1882. Jahresberichte der Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Alterthumskunde, t. 32, Stettin.
• Jażdżewski K. 1936. Kultura pucharów lejkowatych w Polsce Zachodniej i Środkowej, t. 2, Poznań.
• Kersten K. 1958. Die Funde der älteren Bronzezeit in Pommern, 7 Beiheft zum Atlas der Urgeschichte, Hamburg.
• Kłosińska E. 1996. Ziemie Polski północno-zachodniej w I i II okresie epoki brązu – stan i potrzeby badań, [w:] Człowiek a środowisko w środkowym i dolnym Nadodrzu. Badania nad osadnictwem pra- i wczesnodziejowym, red. L. Leciejewicz, E. Gringmuth-Dallmer, Spotkania Bytomskie, t. 2, Wrocław, 67–80.
• Kopacz J., Šebela L. 2006 Kultura Unietyca i grupa Wieterzowska na Morawach na podstawie materiałów krzemieniarskich, Kraków–Brno.
• Korobkowa G.F. 1999. Narzędzia w pradziejach. Podstawy badania funkcji metodą traseologiczną, Toruń.
• Kośko A. 1979. Rozwój kulturowy społeczeństw Kujaw w okresie schyłkowego neolitu i wczesnego brązu, Inowrocław.
• Kowalski K., Kozłowska-Skoczka D. 2011. Przyczynek do badań nad początkami epoki brązu w strefie dolnej Odry. Barnisław stanowisko 32, gm. Kołbaskowo, „Materiały Zachodniopomorskie” NS 6–7/1, 43–83.
• Kozłowski L. 1923. Epoka kamienia na wydmach wschodniej części Wyżyny Małopolskiej, „Archiwum Nauk Antropologicznych” 2/3, 1–51.
• Kunkel O. 1926 Aus Pommerns Urgeschichte, Stettin.
• Kunkel O. 1932. Fundnachrichten des Staatlichen Vertrauensmannes für die kulturgeschichtlichen Bodenaltertümer in Pommern, „Nachrichtenblatt für deutsche Vorzeit” 8/4, 57–62.
• Kunkel O. 1940. Urgeschichte, Volkskunde, Landsgeschichte und Stadtkultur, kirchliche Kunst (Mitteilungen aus dem Pommerschen Landesmuseum), „Balitsche Studien NF” 42, 274–342.
• Kunkel O., Borchers W., Bethe H. 1939. Urgeschichte, Volkskunde, Landsgeschichte und Stadtkultur, kirchliche Kunst (Mitteilungen aus dem Pommerschen Landesmuseum), „Balitsche Studien NF” 41, 255–343.
• KühnH. J. 1979. Das Spätneolithikum in Schleswig-Holstein, Neumünster.
• Leciejewicz L. 1996. Człowiek a środowisko w środkowym i dolnym Nadodrzu w pradziejach i średniowieczu jako problem badawczy, [w:] Człowiek a środowisko w środkowym i dolnym Nadodrzu. Badania nad osadnictwem pra- i wczesnodziejowym, red. L. Leciejewicz, E. Gringmuth-Dallmer, Spotkania Bytomskie, t. 2, Wrocław, 9–11.
• Libera J. 2001. Krzemienne formy bifacjalne na terenach Polski i zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki żelaza), Lublin.
• Machnik J. 1983. Problem kontynuacji i dyskontynuacji kulturowej na przełomie neolitu i epoki brązu na terenie Pomorza Zachodniego i Pomorza Środkowego, [w:] Problemy epoki kamienia na Pomorzu, red. T. Malinowski, Słupsk, 201–204.
• Majewski E. 1904. Powiat stopnicki pod względem przedhistorycznym, cz. druga, „Świat”, t. 5.
• Matuszewska A. 2008. Dolnoodrzańska enklawa kultury ceramiki sznurowej w ramach circum bałtyckiego kręgu KCSZ, praca doktorska w archiwum UAM w Poznaniu.
• Migal W., Urbanowski M. 2008. Narzędzia bifacjalne jako wskaźniki chronologiczne? Technologie środkowego paleolitu i wczesnej epoki brązu na przykładzie materiałów ze stanowiska Polany Kolonie II, [w:] Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach, t. 7: Krzemień czekoladowy w pradziejach. Materiały z konferencji w Orońsku, 8–10.10.2003, red. W. Borkowski, J. Libera, B. Sałacińska, S. Sałaciński, Warszawa–Lublin, 215–244.
• Nilius I. 1971. Das Neolithikum in Mecklenburg zur Zeit und unter besondere Berücksichtigung der Trichterbecherkultur, Schwerin.
• Nilius I. 1979. Zwei neue neolithische Steinkisten aus dem Bezirk Neubrandenburg, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg, Jahrbuch 1978”, Berlin, 7–30.
• Rassmann K. 1993. Spätneolithikum und frühe Bronzezeit in Flachland zwischen Elbe und Oder. „Beiträge zur Ur und Frühgeschichte Mecklenburg-Vorpommerns” 28.
• Rehbein H. 1964. Die vorgeschichtlichen Dundstellen von Gollnow-Eichberg, Kreis Naugard, [w:] 10. Beiheft zum Atlas des Urgeschichte. Pommersche Funde und Ausgrabungen aus den 30er und 40er Jahren, red. H.J. Eggers, Hamburg, 67–80.
• Rehbein H. 1969. Vor- und Fruhgeschichtliche Fundplatze in der Umgebung von Gollnow-Eichberg, Kreis Naugard, [w:] 11. Beiheft zum Atlas des Urgeschichte. Pommersche Funde und Ausgrabungen aus den 30er und 40er Jahren, red. H.J. Eggers, Hamburg, 84–99.
• Schroeder R. 1951. Die Nordgruppe der Oderschnurkeramik,, „Vorgeschichtliche Forschungen” 14, Berlin.
• Siuchniński K. 1969. Klasyfikacja czasowo-przestrzenna kultur neolitycznych na Pomorzu Zachodnim, cz. I. Katalog źródeł archeologicznych, Szczecin.
• Siuchniński K. 1972. Klasyfikacja czasowo-przestrzenna kultur neolitycznych na Pomorzu Zachodnim, cz. II. Opracowanie analityczne, Szczecin.
• Siuchniński K. 1983. Stosunki kulturowe u ujścia Odry w neolicie i początkach epoki brązu, [w:] Dzieje Szczecina, t. 1, red. W. Filipowiak, G. Labuda, Warszawa–Poznań, 103–278.
• Sprockhoff E. 1926. Die Kulturen der jüngeren Steinzeit in der Mark Brandenburg, Berlin.
• Waga T. 1931. Kultura nadodrzańskiej ceramiki sznurowej w Wielkopolsce, Poznań.
• Walter E. 1889. Praehistorische Funde in Pommern zwischen Oder und Rega, Stettin.
• Walter E. 1898. Die steinzeitlichen Gefasse des Stettiner Museum, Stettin.
• Werner J. 1974. Polska broń. Łuk i kusza, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Wiślański T. 1966. Kultura amfor kulistych w Polsce północno-zachodniej, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Withaker J.C. 1994. Flintknapping: Making and understanding stone tools, Austin.
• Włodarczak P. 2006. Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej, Kraków.
• Włodarczak P. 2008. Krzemień czekoladowy w kulturze ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej, [w:] Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach, t. 7: Krzemień czekoladowy w pradziejach. Materiały z konferencji w Orońsku, 8–10.10.2003, red. W. Borkowski, J. Libera, B. Sałacińska, S. Sałaciński, Warszawa–Lublin, 277–303.

Notes

Studia i Materiały

Identifiers

ISSN

0076-5236