Procesy biograficzne w analizie adaptacji księży do środowiska zamieszkania na emeryturze. Wybrane aspekty psychospołeczne

• Authors: Marek Niezabitowski

Title variants

EN

Biographical Processes in the Analysis of the Adaptation of Priests to Their Residential Environment When Being Retired

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest pokazanie, jak ważne dla adaptacji księży do życia na emeryturze mogą być psychospołeczne aspekty ich miejsca pobytu. Autor prezentuje swoje badania na temat procesów biograficznych, które doprowadziły katolickich duszpasterzy parafialnych dwóch wybranych diecezji do Domu Księży Emerytów, na parafię lub do mieszkań prywatnych, gdy znaleźli się na emeryturze. Część teoretyczna tekstu eksponuje ogromne znaczenie społecznego aspektu przywiązania do miejsca (social insideness) w procesach biograficznych kształtujących postawy respondentów wobec aktualnego środowiska zamieszkania. Zaprezentowane badania pokazały, jak ważnym elementem emerytalnych projektów biograficznych księży może być wspomniane social insideness, w jak dużym stopniu postawa ta może decydować o świadomym wyborze miejsca pobytu na emeryturze. Trajektorie choroby i utraty sprawności oraz rosnącej zależności od innych mogą stanowić poważne zagrożenie dla nawet najlepiej zorganizowanych schematów biograficznych wspomnianych księży, jak i świeckich seniorów. Wzrastające wraz z demograficznym starzeniem się ludności Polski zapotrzebowanie na całodobową opiekę nad seniorami tracącymi sprawność uzasadnia wzorowanie się na placówkach dla księży, domach zasłużonego aktora czy niegdyś nauczyciela. Wzorem tych grup społecznych, podobieństwo modeli karier edukacyjnych i zawodowych osób przebywających w tej samej placówce stwarza szansę na zachowanie ich tożsamości społecznej, a przez to może im znacznie ułatwić adaptację do życia z problemami starości.

EN

The aim of the article is to show how important for the adaptation of priests to their retirement can be the psycho-social aspects of residential environment. The author presents his research on biographical processes, including trajectories, which have led the catholic priests of two chosen dioceses to special house for the retired priests, to living in a parish or in a private house when they retired. In the theoretical part of the article, it is explained how great is the significance of social aspect of place attachment (social insideness) for the biographical processes which shape the attitudes of the respondents for their present residential environment. The research presented has shown how important is social insideness for the priests’ concept of their retirement and to what extend it can shape the choice of residential environment when they retire. The trajectories of losing ability and increasing dependence on others disrupt even well-organized biographical schemes of priests mentioned above and of other senior citizens. In the era of increasing demographic ageing, when more and more special care settings for the elderly are needed, those organized for senior priests, actors, or retired teachers should be the pattern for those created for other elderly people. The similarity of biographical and professional trajectories of the groups mentioned should be part of the pattern so that the residents of care setting could maintain their social identity, which facilitate their adaptation to the problems of old age they experience in everyday life.

Keywords

PL

ludzie starsi; księża emeryci; gerontologia środowiskowa; przywiązanie do miejsca; procesy biograficzne

EN

elderly people; retired priests; environmental gerontology; place attachment; biographical processes

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2014
• Volume: 10
• Issue: 4
• Pages: 80-105

Contributors

author

Marek Niezabitowski

• Katedra Stosowanych Nauk Społecznych Wydział Organizacji i Zarządzania, Politechnika Śląska

References

• Bartoszek Adam i in. (2012) Warunki zamieszkania seniorów – główne ustalenia badawcze [w:] Małgorzata Mossakowska, Andrzej Więcek, Piotr Błędowski, red., Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne, s. 531–548.
• Bokszański Zbigniew (1989) Tożsamość – Interakcja – Grupa. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Chaundhury Habib (2003) Quality of Life and Place-Therapy [w:] Rick J. Scheidt, Paul Windley, eds., Physical Environments and Aging. Critical Contributions of M. Powell Lawton to Theory and Practice. New York: Haworth Press, s. 85–103.
• Elder Glen H. (1999) Children of the Great Depression: Social Change and Life Experience. Boulder: Westview Press.
• Fatyga Barbara (2005) Pokolenie [w :] Encyklopedia socjologii: suplement. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 193–197.
• Frąckiewicz Lucyna (1972) Warunki i potrzeby mieszkaniowe ludzi starych w miastach województwa katowickiego. Warszawa: Instytut Gospodarki Mieszkaniowej.
• Glaser Barney G., Strauss Anzelm L. (1971) Status Passage: A Formal Theory. Chicago: Aldine Atherton.
• Hałas Elżbieta (1992) Konwersja. Perspektywa socjologiczna. Lublin .
• Hochschild Arlie R. (1978) The Unexpected Community. The Portrait of an Old Age Subculture. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press.
• Höhn Ch., Avramov D., Kotowska E. (2008) People, Population Change and Policies. Lessons From the Population Policy Acceptance Study (PPAS) – Volume 2: Demographic knowledge – Gender – Ageing. Springer.
• Jałowiecki Stanisław (1973) Przejście na emeryturę jako proces zmian aktywności społecznej. Wrocław, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
• Kaźmierska Kaja (1999) Wpływ uniwersum symbolicznego na postrzeganie biografii z teraźniejszej perspektywy [w:] taż, Doświadczenia wojenne Polaków a kształtowanie tożsamości etnicznej. Analiza narracji kresowych. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN .
• Kaźmierska Kaja (2008) Biografia i pamięć: na przykładzie pokoleniowego doświadczenia ocalonych z zagłady. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Krause Neal (2006) Social Relationships in Later Life [in:] Robert H. Binstock, Linda K. George, eds., Handbook of Aging and the Social Sciences. San Diego: Elsevier, s. 181–200.
• Krause N., Shaw B.A., Cairney J. (2004) A Descriptive Epidemiology of Lifetime Trauma and the Psychical Health Status of Older Adults. „Psychology of Aging”, vol. 19, s. 637–648.
• Lindesmith Alfred R., Strauss Anzelm L., Denzin Norman K. (1975) Social Psychology. Illinois: The Dryden Press.
• Mannheim Karl (1992/1993) Problem pokolenia. „Colloquia Communia”, nr 1–12, s. 57–68.
• Mikułowski-Pomorski Jerzy (1968) Pokolenie jako pojęcie socjologiczne. „Studia Socjologiczne”, nr 3/4, s. 268–281.
• Mossakowska Małgorzata, Więcek Andrzej, Błędowski Piotr, red., (2012) Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne.
• Niezabitowski Marek (2007) Ludzie starsi w perspektywie socjologicznej. Problemy uczestnictwa społecznego. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
• Niezabitowski Marek (2011) Relacje społeczne ludzi starszych w środowisku zamieszkania [w:] Jolanta Grotowska-Leder, red., Wybrane współczesne problemy społeczne i ich rozwiązywanie. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, t. 38, s. 13–31.
• Niezabitowski Marek (2012) Elderly People in Residential Environment [w:] Jolanta Perek-Białas, Andreas Hoff, eds., Developing the “Sociology of Ageing”: To Tackle the Challenge of Ageing Societies in Central and Eastern Europe. Kraków: Jagiellonian University Press, s. 139–161.
• Niezabitowski Marek (b.d.) Znaczenie miejsca zamieszkania w życiu ludzi starszych. Aspekty teoretyczne i empiryczne. b.m.
• Niezabitowski Marek, Rożałowska Barbara, red., (2010) Ludzie i instytucje w procesie przemian miejskiej społeczności lokalnej. Studium socjologiczne na przykładzie osiedla Zandka w Zabrzu. Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej.
• Ossowska Maria (1963) Koncepcja pokolenia. „Studia Socjologiczne”, nr 9, s. 47–51.
• Prawda Marek (1989) Biograficzne odtwarzanie rzeczywistości. „Studia Socjologiczne”, nr 4, s. 81–98.
• Riemann Gerhard, Schütze Fritz (1992) „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 89–109.
• Rodin Judith, Langer Ellen (1980) Aging Labels: The Decline of Control and the Fall of Self-esteem. „Journal of Social Issues”, vol. 36, s. 12–29.
• Rokuszewska-Pawełek Alicja (2002) Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków – analiza biograficzna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Rose A.M. (1965) The Subculture of the Aging: A Framework for Research in Social Gerontology [w:] Arnold M. Rose, Warren A. Peterson, eds., Older People and Their Social World. Philadelphia: F.A. Davis, s. 3–16.
• Rowles Graham D. (1983) Place and Personal Identity in Old Age: Observations From Appalachia. „Journal of Environmental Psychology”, vol. 3, s. 299–313.
• Rubinstein Robert L. (1989) The Home Environments of Older People: A Description of Psychological Processes Linking Person to Place. „Journal of Gerontology”, vol. 44, s. S45–S53.
• Rubinstein Robert L., Parmelee Patricia A. (1992) Attachment to Place and the Representation of the Life Course by the Elderly [w:] Irwin Altman, Setha M. Low, eds., Place Attachment. New York, London: Plenum Press, s. 139–163.
• Schütze Fritz (1981) Prozessstrukturen des Lebensablaufs [w:] J. Matthes, A. Pfeifenberger, M. Stosberg, Hrsg. Nürnberg: Verlag der Nürnberger Forshungsvereinigung, s. 67–156.
• Shibutani Tamostu (1955) Reference Groups as Perspectives. „American Journal of Sociology”, vol. 44, s. 562–569.
• Strauss Anselm L. (1969) Mirrors and Masks. The Search of Identity. Glencoe .
• Strauss Anselm L. (1978) A Social World Perspective [w:] Norman K. Denzin, ed., Studies in Symbolic Interaction, vol. 1. Greenwich : , s. 119–128.
• Strauss Anselm L. (1987a) Illness Trajectories [w:] Zbigniew Bokszański, Marek Czyżewski, red., Approaches to the Study of Face-to-Face Interaction. „Folia Sociologica”, nr 13, s. 9–26.
• Strauss Anselm L. (1987b) Qualitative Analysis for Social Scientists. Cambridge, New York : .
• Szatur-Jaworska Barbara (2000) Ludzie starzy i starość w polityce społecznej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
• Tornstam Lars (2005) Gerotranscendence. A Developmental Theory of Positive Aging. New York: Springer Publishing Company.
• Turowski Jan (1993) Socjologia. Małe struktury społeczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Waligórska Małgorzata i in. (2009) Prognoza ludności na lata 2008–2035. Warszawa: GUS, Departament Badań Demograficznych [dostęp 25 listopada 2013 r.]. Dostępny w Internecie: ‹http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_prognoza_ludnosci_na_lata2008_2035.pdf›.
• Worach-Kardas Halina (2002) Wiek [w :] Encyklopedia socjologii, t. 4. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 314–318.
• Żołędowski Cezary (2012) Starzenie się ludności – Polska na tle Unii Europejskiej. „Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje”, nr 17, s. 29–43.