Średniowieczne i nowożytne testimonia sanctitatis Eufemii raciborskiej (zm. 1359)

• Authors: Kublin Grzegorz

Title variants

EN

Medieval and modern testimonia sanctitatis of Euphemia of Racibórz (died in 1359)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Od pewnego czasu diecezja opolska planuje przeprowadzenie procesu beatyfikacyjnego świątobliwej dominikanki Eufemii (Ofki), Piastówny, księżniczki raciborskiej. Urodziła się ona ok. 1299 roku, zaś 9 kwietnia 1313 roku wstąpiła do Zakonu Kaznodziejskiego w Raciborzu, gdzie w latach 1341–1346 i 1349–1359 sprawowała urząd przeoryszy. Zmarła w tymże klasztorze 17 stycznia 1359 roku i została otoczona kultem (tzw. dawna błogosławiona). Artykuł porusza problem świadectw świętości życia księżniczki Eufemii, wśród których na czoło wysuwa się jej żywot sporządzony przez Abrahama Bzowskiego OP i średniowieczna dokumentacja źródłowa. Te testimonia pozwalają poznać sylwetkę duchową Ofki i jej działalność, a zwłaszcza jej wielkie zaangażowanie na rzecz funkcjonowania oraz rozwoju klasztoru dominikanek w Raciborzu. Zwrócono baczniejszą uwagę na określenie raciborskiej Piastówny słowem antiqua w aktach kapituły prowincjalnej dominikanów polskich z 1338 roku, które wydaje się być wyrazem poważania i podziwu dla jej świątobliwego życia. Szczególnego rodzaju świadectwem jest kult Eufemii, który trwa do dnia dzisiejszego.

EN

For some time, the Opole diocese has been planning to conduct the process of beatification of the saintly Dominican Euphemia (Ofka), the Piast, the princess of Racibórz. She was born around 1299, and on April 9, 1313, she entered the Order of Preachers in Raciborz, where from 1341 to 1346 and from 1349 to 1359 she held the office of prioress. She died in the same convent on January 17, 1359, worshipped as blessed. The article discusses the issue of evidence of Princess Euphemia’s sanctity of life, bringing to the fore medieval source documentation as well as her hagiography by Abraham Bzowski OP. These testimonials allow us to take a closer look at Ofka’s spirituality and her work, especially her great commitment to the operation and development of the Dominican monastery in Racibórz. A particular attention was paid to the fact of referring to this Racibórz Piast as antiqua, as was found in the files of Polish Dominican Provincial Chapter from 1338, which seems to be an expression of esteem and admiration for her saintly life. A particular type of evidence of her saintly life is the cult of Euphemia, which continues to this day.

Keywords

PL

Eufemia Piastówna; Racibórz; testimonia sanctitatis

EN

Euphemia of the Piast; Racibórz; testimonia sanctitatis

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Folia Historica Cracoviensia
• Year: 2013
• Volume: 19
• Pages: 73–90

Dates

published

2013-12-31

Contributors

author

Kublin Grzegorz

• Opole

References

• G. Kublin, Sprawa zagubienia się pieniędzy Eufemii. „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” T. 30: 2010, s. 493–499
• G. Kublin, Eufemia raciborska – priorissa. „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” T. 32: 2012, s. 287–294
• G. Kublin, Świątobliwa Eufemia raciborska (†17 I 1359). Opole 2013
• N. Mika, Dzieje ziemi raciborskiej. Kraków 2012
• N. Mika, Š. Bělastová, Racibórz – Opava. Podręcznik do edukacji regionalnej. Příručka k regionální výuce. Racibórz–Opava 2010
• P. Stefaniak, Dzieje dominikanek raciborskich. Studia na jubileusz 700-lecia fundacji klasztoru Świętego Ducha w Raciborzu i 800-lecia założenia mniszek Zakonu Kaznodziejskiego. Racibórz 2006
• P. Stefaniak, Błogosławiona Eufemia Piastówna OP (1299–1359) w świetle trzech najstarszych żywotów oraz źródeł a także literatury. „Nasza Przeszłość” T. 111: 2009, s. 159–191
• P. Stefaniak, Z dziejów relikwii świątobliwej Ofki Piastówny, dominikanki raciborskiej. „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” T. 44: 2011, z. 1, s. 45–58
• F. Wolnik, Świątobliwa Eufemia (Ofka) – życie i rozwój jej kultu. W: Świętość na ziemi raciborskiej. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej w dniu 16 stycznia 2009 przez Urząd Miejski w Raciborzu, Parafii Wniebowzięcia NMP w Raciborzu oraz Katedrę Historii Kościoła i Patrologii Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego w Muzeum Miejskim w Raciborzu, z okazji 650. rocznicy śmierci świątobliwej Eufemii (Ofki). Pod red. F. Wolnika. Opole 2009
• P. Newerla, Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz 2008
• A. Szymański, Świątobliwa Eufemia (Ofka) raciborska – księżna i dominikanka, „Studia Śląskie” T. 64: 2005, s. 217–230
• G. Wawoczny, Świątobliwa Ofka Piastówna. W: Dzieje parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Raciborzu. Pod. red. G. Wawocznego. Racibórz 2005
• N. Mika, Eufemia (Ofka). W: Raciborzanie tysiąclecia. Słownik biograficzny. Racibórz 2002, s. 32–33
• G. Wawoczny, Miejsca święte ziemi raciborskiej. Racibórz 2001
• B. Snoch, Górnośląski leksykon biograficzny. Katowice 1997
• J. Pater, Święci w dziejach Śląska. Wrocław 1997
• P. Porwoł, Kaplica św. Dominika (1–2). „Nowiny Raciborskie” R. 5: 1996, nr 27–28, s. 8
• P. Porwoł, Kaplica Polska (1–2). „Nowiny Raciborskie” R. 5: 1996, nr 29–30, s. 8
• P. Porwoł, Zagadkowy obraz świątobliwej Eufemii (1–5). „Nowiny. Tygodnik ziemi rybnickiej, wodzisławskiej i raciborskiej” 1995, nr 36, s. 38, 40–42, s. 7
• A. Barciak, Eufemia (1299/1301–1359). W: Książęta i księżne Górnego Śląska. Pod red. A. Barciaka. Katowice 1995, s. 41–42
• S. Madro, Euphemia v. Ratibor. W: Lexikon für Thologie und Kirche. Bd. 3. Freiburg 1995, szp. 992
• E. Walewander, Dominikański wzorzec świętości w życiu i dziele Kolumby Białeckiej 1838–1887. Katowice 1993
• J. Mrówczyński, Polscy kandydaci do chwały ołtarzy. Wrocław 1987
• J. Bazydło, Eufemia, Ofka Piastówna, Domicella. W: Encyklopedia katolicka. T. 4, Lublin 1985, kol. 1287–1288
• B. Suchoń, Ofka, Eufemia, Domitilla. W: Hagiografia polska. Słownik bio-bibliograficzny. T. 2. Pod red. R. Gustawa. Poznań 1972
• J. Sossalla, Sylwetka świątobliwej Ofki, „Wiadomości Urzędowe Kurii Biskupiej Śląska Opolskiego” R. 27: 1972, nr 2, s. 57–60
• K. Prus, Świątobliwa Ofka Piastówna i klasztor ss. dominikanek w Raciborzu. Opole 1948; J. Woroniecki, Eufemia raciborska. W: Polski słownik biograficzny. T. 4. Pod red. W. Konopczyńskiego. Kraków 1948
• J. Gottschalk, Euphemia von Ratibor (†1359). Untersuchung der Quellen zu ihrer Lebensgeschichte. „Archiv für schlesische Kirchengeschichte” T. 1: 1936
• P. M. Bazan, Eufemia von Ratibor. Blume aus dem Garten des hl. Dominikus im Rufe der Heiligkeit gestorben am 17. Januar 1359. Ein Lebens- und Zeitbild. Vechta 1936
• G. Hyckel, Die gottselige Euphemia von Ratibor. „Taubstummen-Führer” R. 35: 1930, nr 11, s. 77
• H. Wilms, Geschichte der deutschen Dominikanerinnen 1206–1916. Dülmen 1920, s. 122–123
• H. Ballestrem, Eine Perle des Schlesierlandes. „Deutscher Hausschatz” R. 31: 1905, nr 22, s. 704
• H. Schaffr, Geschichte einer schlesischen Liebfrauengilde seit dem Jahre 1343. Ein Beitrag zu der Geschichte der Gilden und religiösen Bruderschaftn. Nach Urkunden und handschriftichen Quellen verfaßt. Ratibor 1883
• A. Weltzel, Geschichte der Stadt und Herrschaf Ratibor. Ratibor 1881
• A. Weltzel, Żywot Błogosławionej Eufemii. „Towarzystwo Bożego Grobu” R. 11: 1878, z. 22, s. 477–492
• W. Plebankiewicz, Eufemija Domicella. „Przyjaciel Ludu” T. 9: 1842, nr 12, s. 95–96
• C. Linge, Schulschriftn. Breslau 1828
• C. Linge, Denkwürdigkeiten Oberschlesiens. Cz. 3. Ratibor 1824
• C. Gromann, Nachrichten über Ratibor. „Allgemeiner Anzeiger des Oberschlesischen Patriotischen Instituts für Landwirthe, Kauflute, Fabrikanten und Künstler” R. 1: 1810, nr 86, s. 454–455
• K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich. Kraków 2007
• Codex diplomaticus Silesiae. T. 2: Urkunden der Klöster Rauden und Himmelwitz, der Dominicaner und der Dominicanerinnen in der Stadt Ratibor. Wyd. W. Wattenbach. Breslau 1859, nr 14, s. 122–123
• Vetera monumenta legislativa sacri Ordinis Praedicatorum ex saeculo a nativitate Christi tertio decimo, Ordinis primo. Cz. 4: Liber Constitutionum Sororum Ordinis Praedicatorum. Wyd. P. Mothon. „Analecta Sacri Ordinis Fratrum Praedicatorum” T. 5: 1897, s. 343
• A. Bzowski, Propago D. Hyacinthi thaumaturgi Poloni, seu de rebus praeclarè gestis in Provincia Poloniae Ordinis Praedicatorum. Commentarius. Venetiis 1606, s. 9, 48–49
• A. Bzowski, Annales ecclesiastici. T. 14. Coloniae Agripinae 1618, kol. 1272–1273
• J. Pater, Życie i twórczość Abrahama Bzowskiego O.P. (1567–1637). „Nasza Przeszłość” T. 51: 1979, s. 55–87
• Zbiór formuł Zakonu Dominikańskiego. Wyd. J. Fijałek, J. Woroniecki. Kraków 1938
• Ratiborer Chronik. Wyd. A. Weltzel, „Zeitschrif des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens” T. 4: 1862, s. 117, 125
• Monumenta Poloniae Historica. Pomniki dziejowe Polski. T. 4. Wyd. A. Małecki, X. Liske,
• W. Kętrzyński, Lwów 1884, s. VI
• G. M. Pio, Delle vite de gli huomini illustri di S. Domenico. Cz. 2. Pavia 1613, kol. 193
• P. H. Pruszcz, Forteca Duchowna Królestwa Polskiego. Kraków 1662
• R. Gustaw, Aneks uzupełniający wykaz haseł „Hagiografi polskiej” do końca XVIII w. W: Hagiografi polska. T. 2, s. 688
• B. Nowak, Najstarsze uposażenie dominikanek raciborskich. „Studia i Materiały z Dziejów Śląska” T. 23: 1998, s. 66–68
• K. Ratajczak, Źródła do badań nad wychowaniem kobiet w kręgu dynastii piastowskiej w średniowieczu. W: Hominem quaerere. Człowiek w źródle historycznym. Pod red. S. Rosika, P. Wiszewskiego. Wrocław 2088, s. 317, 324
• K. Ratajczak, Edukacja kobiet w kręgu dynastii piastowskiej w średniowieczu. Poznań 2005
• A. Weltzel, Geschichte der Stadt Ratibor. Ratibor 1861
• G. Kublin, Księżniczka Eufemia (Ofka) – fundatorka klasztoru dominikanek w Raciborzu. W: Kościół na Śląsku. Z dziejów kultury i życia religijnego. Księga pamiątkowa dedykowana księdzu biskupowi Janowi Kopcowi z okazji 65-lecia urodzin, 40-lecia prezbiteratu, 20-lecia sakry biskupiej i 30-lecia pracy naukowej. Pod red. F. Wolnika. Opole 2012
• A. Barciak, Bractwo literackie NMP w Raciborzu jako wspólnota religijna. W: Wspólnoty małe i duże w społeczeństwach Czech i Polski w średniowieczu i w czasach wczesnonowożytnych. Pod red. W. Iwańczaka, J. Smołuchy. Kraków 2010, s. 183
• W. Bochnak, Religijne stowarzyszenia i bractwa katolików świeckich w diecezji wrocławskiej od wieku XVI do 1810 r. Legnica 2000
• M. Zdanek, Stanisław z Krakowa. W: Polski słownik biograficzny. T. 42. [Pod red. A. Romanowskiego]. Warszawa–Kraków 2003/2004, s. 43
• Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seine einzelnen fürstenthümer im Mittelalter. T. 2. Wyd. C. Grünhagen, H. Markgraf. Leipzig 1883
• M. Zdanek, Fragment akt kapituły prowincjalnej dominikanów polskich z 1338 r. „Roczniki Historyczne” T. 76: 2010, s. 263–276
• Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa. Cz. 1. Wyd. F. Piekosiński. Kraków 1879
• R. J. Loenertz, La vie de S. Hyacinthe du lecteur Stanislas envisagée comme source historique. „Archivum Fratrum Praedicatorum” T. 27: 1957, s. 5–38
• R. J. Loenertz, „Żywot świętego Jacka” autorstwa lektora Stanisława jako źródło historyczne. W: Święty Jacek. Studia i źródła. Skarby dominikańskie. Pod red. M. Zdanka. Kraków 2007
• J. B. Korolec, Lista lektorów dominikańskich prowincji polskiej w XIII–XIV wieku. „Materiały i Studia Zakładu Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej” T. 2: 1962, s. 199–202, 204
• W. Bucichowski, Lista lektorów dominikańskich prowincji polskiej od erygowania prowincji (1225) do r. 1525. „Przegląd Tomistyczny” T. 6/7: 1997, s. 90–91
• M. Zdanek, Szkoły i studia dominikanów krakowskich w średniowieczu. Warszawa 2005
• K. Kaczmarek, Szkoły i studia polskich dominikanów w okresie średniowiecza. Poznań 2005
• W. Kętrzyński, Dodatek do „De vita et miraculis sancti Iacchonis (Hyacinthi) ordinis fratrum praedicatorum auctore Stanislao lectore Cracoviensi eiusdem ordinis”. W: Monumenta Poloniae Historica. T. 5. Lwów 1888, s. 1017–1026
• T. Gałuszka, „Liber constitutionum” dominikanów krakowskich z lat 1273–1318. „Studia Źródłoznawcze” T. 50: 2012, s. 13
• K. Warszewicki, Reges, sancti, bellatores, scriptores Poloni. Romae 1601
• P. H. Pruszcz, Kleynoty Stołecznego Miasta Krakowa albo kościoły, y co w nich iest widzenia godnego y znacznego […] krotko opisane. Kraków 1745
• S. Duńczewski, Kalendarz polski y ruski na rok panski 1759. Zamość [1758]
• J. Mrówczyński, Polscy kandydaci do chwały ołtarzy. Wrocław 1987
• R. Knapiński, A. Witkowska, Polskie niebo. Ikonografia hagiograficzna u progu XVII wieku. Pelplin 2007, s. 58 (nr 31), 71 (nr 252)
• K. Jasiński, Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich. Poznań–Wrocław 2001
• K. Ożóg, Jadwiga. W: Piastowie. Leksykon biograficzny. Pod red. S. Szczura, K. Ożoga. Kraków 1999 K. Pieradzka, Jadwiga. W: Polski słownik biograficzny. T. 10. [Pod red. K. Lepszego]. Wrocław 1962/1964, s. 290–291
• J. A. Spież, Średniowieczne świadectwa życia i kultu błogosławionego Czesława. W: Dominikanie w środkowej Europie w XIII–XV wieku. Aktywność duszpasterska i kultura intelektualna. Pod red. J. Kłoczowskiego, J. A. Spieża. Poznań 2002, s. 87-108
• W. Kucharski, Beatus Ceslaus natione Polonus. Dzieje kultu błogosławionego Czesława. Kraków 2012
• J. A. Spież, Suplika wrocławskich dominikanów z 1439 r. W: Christianitas et cultura Europae. Księga jubileuszowa Profesora Jerzego Kłoczowskiego. Pod red. H. Gapskiego. Lublin 1998, s. 316–321
• M. Starnawska, Świętych życie po życiu. Relikwie w kulturze religijnej na ziemiach polskich w średniowieczu. Warszawa 2008
• P. Stefaniak, Mistyczki. Święte i błogosławione mniszki dominikańskie. Kraków–Racibórz 2007
• J. Kopiec, Opolska diecezja. W: Encyklopedia katolicka. T. 14. Pod red. E. Giglewicza. Lublin 2010, kol. 676
• A. Czaja, Słowo pasterskie biskupa opolskiego z okazji tygodnia modlitw o jedność chrześcijan i zakończenia obchodów 650. rocznicy śmierci świątobliwej Eufemii Ofki z Raciborza. „Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej” R. 65: 2010, nr 1/2, s. 35
• G. Kublin, Świątobliwa Eufemia (Ofka) zwana błogosławioną, „Forum Duszpasterskie” R. 19: 2009, nr 76, s. 37–38
• J. Kopiec, Racibórz. W: Encyklopedia katolicka. T. 16. Pod red. E. Gigilewicza. Lublin 2012, kol. 1035
• B. Nowak, Najstarsze uposażenie dominikanek raciborskich. „Studia i Materiały z Dziejów Śląska” T. 23: 1998, s. 66–68 - Studia i Materiały
• J. Pater, Życie i twórczość Abrahama Bzowskiego O.P. (1567–1637). „Nasza Przeszłość” T. 51: 1979, s. 55–87 - Nasza Przeszłość
• G. Kublin, Sprawa zagubienia się pieniędzy Eufemii. „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” T. 30: 2010, s. 493–499 - Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
• T. Gałuszka, „Liber constitutionum” dominikanów krakowskich z lat 1273–1318. „Studia Źródłoznawcze” T. 50: 2012, s. 13 - Studia Źródłoznawcze
• G. Kublin, Eufemia raciborska – priorissa. „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” T. 32: 2012, s. 287–294 - Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
• P. Stefaniak, Błogosławiona Eufemia Piastówna OP (1299–1359) w świetle trzech najstarszych żywotów oraz źródeł a także literatury. „Nasza Przeszłość” T. 111: 2009, s. 159–191 - Nasza Przeszłość
• P. Stefaniak, Z dziejów relikwii świątobliwej Ofki Piastówny, dominikanki raciborskiej. „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” T. 44: 2011, z. 1, s. 45–58 - Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne
• W. Bucichowski, Lista lektorów dominikańskich prowincji polskiej od erygowania prowincji (1225) do r. 1525. „Przegląd Tomistyczny” T. 6/7: 1997, s. 90–91 - Przegląd Tomistyczny

Identifiers

ISSN

0867-8294

DOI

10.15633/fhc.232

URI

http://czasopisma.upjp2.edu.pl/foliahistoricacracoviensia/article/view/232/160